کتاب «نظریه زمان و حفاظت و مرمت میراث فرهنگی» رونمایی و نقد شد

 به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست رونمایی و نقد کتاب «نظریه زمان و حفاظت و مرمت میراث فرهنگی» با حضور دکتر سودابه یوسف نژاد، نویسنده کتاب، دکتر مرتضی حصاری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، دکتر احمدرضا حشمتی، کارشناس مسئول معاونت میراث فرهنگی و گردشگری و دکتر غلامرضا رحمانی، رئیس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و تاریخی در سرای علمی-فرهنگی دانشگاهی سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

 در این نشست دکتر سودابه یوسف نژاد نویسنده کتاب، با اشاره ای به آیات قرآن گفت: خداوند در آیه ای به زمان قسم یاد می کند و مسئله انسان را به میان آورند و می گویند انسان ها در خسران هستند، مگر آن کسانی که اثر نیکی از خودشان باقی می گذارند. کتاب در بحث میراث فرهنگی به عنوان بقایایی که بعد ها از این میراث باقی خواهد ماند نوشته شده است.

 یوسف نژاد گفت: کتاب حاضر حاصل پژوهش اینجانب در مقطع دکتری است. در مقطع دکتری پرسش و دغدغه داشتن در مورد مسئله ای می تواند نیروی ابتدایی و آغاز حرکت علمی باشد و این کتاب با روشی پدیدارشناسانه، حاصل پاسخ به پرسشهای پژوهشی است. چیزی که در مرمت با آن مواجه هستیم این است که قبل از اینکه هر کاری روی اثری صورت گیرد آن شیء باید درک و شناخته شود. تمامی اشیایی که در دنیای ما وجود دارند دارای بعد زمانی هستند و وقتی به معرفی شیئی میپردازیم علاوه بر بررسی بعد  مکانی ، بعد زمانی آن را هم باید در نظر بگیریم.

وی در ادامه گفت:  بحث مسئله ماده آثار، به مدد انواع علوم فنی و مهندسی مورد شناخت قرار می گیرد ولی در مسئله ی زمان، بسیاری از کارشناسان به صراحت بیان کردند که ما وقتی چیزی را نشناسیم در واقع کاری در جهت شناسایی آن پدیده انجام نداده ایم. در واقع آن را بر اساس اینکه به چه صورت هایی خودش را نشان خواهد داد، می شناسیم. متوجه شده ایم از دوره باستان تا کنون برخی اندیشمندان در نظراتشان درباره زمان، واقعگرا هستند و آن را به حرکت ربط می دهند که پیشرو آن ها در این زمینه اندیشمندانی نظیر ارسطو و افلاطون بوده اند . و برخی آن را صرفاً  ذهنی می دانند. پس زمان هم به عنوان پدیده ذهنی مرتبط با انسان و هم به عنوان پدیده عینی مرتبط با حرکت باید مورد پژوهش قرار بگیرد.

یوسف نژاد افزود: مرمت یک تامل روشمندی است که در این تامل، مرمتگر متوجه قابلیت انتقال اثر به آینده می شود. در جمع بندی نظریه تئوری معاصر حفاظت، مرمتگر وقتی با اثر مواجه می شود حقیقت آن چیزی است که می بیند، یا آن چیزی است که در گذشته وجود داشته است. در این باره  در کتاب با استناد به نظریات موجود تحلیل و توضیح ارائه شده است.

دکتر غلامرضا رحمانی در ادامه گفت: ما در حوزه اشیاء معضلی که داریم معضل مبانی است. ما در بحث تکنیکال از جهان معاصر عقب نیستیم منتهی مشکل اصلی مبحث مبانی است، بحث این است که باید آن مبانی که متناسب با آثارمان و فرهنگمان هست آن را داشته باشیم. ما بر اساس شناختی که پیدا می کنیم تصمیم می گیریم یا یک اثر را چگونه رفتار بکنیم که همه این تصمیمات بر اساس همین مبانی شکل می گیرد. وقتی یک چیزی شناخته می شود جامعیت داشته باشد، حالا نه اینکه دارای جامعیت و مانعیت کامل باشد ولی این ایده ای باشد که بر اساس این پیشنهاد کار صورت پذیرد.

رحمانی ادامه داد: چیزی که خیلی مهم است این است وقتی که یک کتاب در زمان مرمت نگارش می شود توقع می رود علاوه بر مبحث کاربردی اثر، بحثی که آن نیت اثر در آن وجود دارد هم مورد بررسی قرار بگیرد. ما باید ابعاد کامل یک اثر را در نظر بگیریم و تحلیلی که در آن وجود دارد را بررسی کنیم. یعنی هم نیت یک هنرمند و کاربرد اثر در زمان خودش و کاربرد امروزی آن که بر اساس زمان به وجود آمده را محدود نکنیم. وقتی بحث فرآیند به وسط می آید، مرمت هم بعد حقیقی و هم بعد زمانی خواهد داشت. ما در مرمت آثار چیزی که برایمان حائز اهمیت است ارزش هایمان است که این ارزش ها شامل ارزش هنری یا ارزش تکنیکال و دیگر ارزش ها می شود. وقتی آثار خودمان را بررسی میکنیم میبینیم که در روند بررسی هنر، قبل و بعدی وجود ندارد. تصحیح کردن هنر کار اشتباهی است و همیشه هنر در حال پویش و زایش است. در واقع مرمت گر انتقال دهنده سریع فرهنگ است که یک بخشی از آن کار مهندسی است و یک بخشی از کارش نحوه ارائه اولویت ها، لایه ها و شیوه های آن است.

 رحمانی در پایان گفت: در مجموع این کتاب آغازی است تا بتوانیم ابعاد مختلفی که در شیء نهفته است مانند زمان، نیت و سنت و تکنولوژی هایی که در یک شیء نهفته است را استخراج کنیم و منجر به ایجاد منشور حفاظتی برای خودمان شویم.

 دکتر حشمتی در ادامه گفت: به نظر من موضوع زمان در مرمت که در این کتاب گنجانیده شده جای بحث های فراوانی دارد و در مورد زمان صحبت های بسیار زیادی صورت گرفته ولی نه به صورت تفسیری که در این کتاب گردآوری شده است. ما در بخش های بسیاری، کارشناسانی را داریم که از همین حواس پنجگانه برای درک اشیاء تاریخی و نحوه مرمت آن ها استفاده میکنند. در مبحث دیگر موارد علمی در تایید قدمت آثار، بیان شده که مشخص کردن زمان و تاریخ اشیا به صورت دقیق غیر ممکن است چه بسا با توجه به این حواس پنجگانه ما بتوانیم تاریخ دقیقی برای آن ها مشخص بکنیم.

 دکتر حشمتی در پایان گفت: در این کتاب ارتباط زمان با حرکت و با اجسام خیلی خوب بیان شده و به خوبی توسط نویسنده جمع بندی صورت گرفته، همچنین نوع نگرش هم بسیار خوب و مناسب است. در فصل سوم از لحظه ای که مرمت گر اشیاء و شیء را از  دل خاک بیرون آورده و تا لحظه ای که میخواهد آثار را تثبیت بکند از آن مهم ترین بعد زمانی برای آن شیء یاد می شود.

 دکتر حصاری در ادامه گفت: من از دید مرمت نگاه نمی کنم. در واقع از این دید می نگرم که این کتاب فتح البابی است که دانشجویان دکتری جرأت داشته باشند در مباحث مبانی نظری کار بکنند و کمتر جاهایی را در دانشگاه ها و پژوهشگاه ها می بینیم که به این جرأت  امتیاز و تشویق بدهند که بتوانند وارد این چنین عرصه هایی شوند البته وارد شدن به این عرصه ها به طبع مشکلات خاص خودش را هم به همراه دارد. ما باید این اتفاق را به عمل بیاوریم که چقدر این مبانی به حال و روز جنوب غرب آسیا یا ایران و عراق و غیره می تواند به روز باشد شاید الان نظر به جایی نداشته باشد ولی اگر اتفاق بیافتد پایه ای خواهد شد تا دیگر افراد در حوزه مرمت آثار از آن استفاده بکنند.

حصاری در پایان افزود: اگر بخواهیم روی قسمت حوزه یا به اصطلاح امروزی ها ژانر کتاب حساب کنیم، در قسمت مبانی نظری که  در فصل اول وجود دارد دچار محدودیت نویسنده هستیم. ما یک بخش نظریه هایی را از دوره ابتدای نگارش داریم که حتی تا قرن 21 میتوانیم آن  بخش ها را داشته باشیم. مشکل دیگر از نظر من این است که کتاب خوب برگردان به فارسی اش انجام نشده است و منظور را به طور ساده نمیتواند به مخاطب برساند. اما امید است که در چاپ دوم کتاب این اشکالات جزئی برطرف شده و باعث ایجاد بحث های موضوعی بهتری در این زمینه شود.

گزارش: غزاله ورقائی