یوجین گارفیلد، تولدت مبارک!

(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک 289):الهه حسینی، دانش ­آموخته دکتری دانشگاه الزهرا (س): یوجین گارفیلد[1] (2017-1925)، دانشمند آمریکایی و یکی از بنیانگذاران اصلی حوزه کتابسنجی و علم ­سنجی است.  وی در 16 سپتامبر سال 1925 درشهر نیویورک در یک خانواده ایتالیایی-لیتوانیایی به دنیا آمد.

مدرک لیسانس خود را در رشته شیمی از دانشگاه کلمبیا[2] در سال 1949 دریافت کرد. مطالعه آکادمیک وی در مقطع ارشد و در حوزه  علوم کتابداری در دانشگاه کلمبیا در سال 1953 بود. وی مدرک دکترای خود را در رشته «زبان­شناسی ساختاری»[3] از دانشگاه پنسیلوانیا[4] دریافت کرد.  موضوع رساله دکتری وی توسعه الگوریتمی برای ترجمه نامگذاری­های شیمیایی[5] به فرمول­های شیمیایی[6] بود.

گارفیلد بعد از فارغ التحصیلی دوره لیسانس به عنوان دستیار آزمایشگاه در دانشگاه کلمبیا مشغول به کار شد، و تمام ترکیبات شیمیایی قبلاً سنتز شده را فهرست بندی کرد تا مجدداً آنها ساخته نشود ، انجام این کار به او کمک کرد درک کند که گرایش وی به اطلاعات نسبت به علم شیمی، بیشتر است.

گارفیلد بنیانگذار مؤسسه اطلاعات علمی (آی.اس.آی.)[7] بود که در فیلادلفیا واقع شده است. وی در سال 1960  این مؤسسه را پایه­ گذاری کرد و درآن سیستم نمایه­ سازی ادبیات علمی را بر اساس تحلیل­های استنادی استفاده شده در یک اثر، توسعه داد.

گارفیلد مسئول بسیاری از محصولات کتابشناختی نوآورانه مانند کارت کانتنتز[8]، نمایه استنادی علوم (اس.سی.آی.)[9] و دیگر ابزارها مانند جی.سی.آر.[10]  است. ابزارهای ایجاد­شده توسط وی  خدماتی مانند خلاصه­ سازی، جستجو، فیلترکردن، نمایه­ سازی را ارائه می کرد و به دانشمندان یاد  می­داد که چگونه آثار قبلی در حوزه مورد نظر خود را بیابند و به شیوه­ای درست و علمی آن ها را مورد استفاده قرار دهند.  گذشت زمان نشان داد که ابزارهایی مانند  نمایه استنادی علوم، پتانسیل ویژه ­ای ایجاد کرده بود که پویایی و ساختار علم در آن زمان را نشان دهد.

فعالیت های گارفیلد همچنین منجر به توسعه چندین الگوریتم بازیابی اطلاعات مانند الگوریتم «اچ.آی.تی.اس.»[11] و    «پیج رنک»[12] شد. هر دو از استناد ساختار­یافته بین وب­ سایت­ ها از طریق فرامتن (هایپر لینک[13]) استفاده می کنند.

«لری پیج[14]» و «سرگئی برین[15]» ، بنیانگذاران گوگل ، اثرگذاری یوجین را در توسعه «پیج رنک»، الگوریتمی که موتور جستجوی شرکت آنها از آن استفاده می‌کند، تأیید کردند. از نظر فعالیت­های انتشار علمی، گارفیلد بیش از 1000 مقاله چاپ کرده است.

در سیر تاریخی زیر، فعالیت­ها و دستاوردهای عمده وی بیان شده ­اند:

1951: پروژه نمایه­ سازی «کتابخانه علوم پزشکی ولچ»[16] در دانشگاه جان هاپکینز[17] که با طرح ابتکاری استفاده از کارتهای پانچ[18]، نظام فهرستنویسی و جستجویی را ایجاد کرد  که بازیابی اطلاعات پزشکی را بهبود بخشید.

1954: درجه کارشناسی ارشد علوم کتابداری از دانشگاه کلمبیا را دریافت کرد.

1955:  اولین مفهوم نمایه استنادی در کارنت کانتنتز جرقه خورد.

1956: شرکت خصوصی اش با نام داکیومنتیشن[19] در فیلادلفیا را ایجاد کرد که بعدها به مؤسسه اطلاعات علمی تغییر نام داد.

1960: ارائه خدماتی در شرکت خصوصی­اش که محتوای نشریات را ارائه می­ کرد که این روند بعدها تحت عنوان کارت کانتنتز شناخته شد و با گذشت زمان نام «آی.اس.آی.» را بر مؤسسه خود نهاد.

1961: درجه دکتری را دریافت کرد.

1962: همراه با تعدادی از همکارانش، تداوم و کارآیی نمایه استنادی را مورد آزمایش قرار دادند و دو پروژه آزمایشی را تحلیل کردند. هدف در پروژه اول، ایجاد یک پایگاه داده بود که استنادهای پنج هزار پتنت شیمیایی را نمایه می­کرد. نتایج تحلیل وی نشان داد که نمایه استنادی، بازیابی ادبیات مرتبط از طریق رده­ بندی دلخواه را ممکن می­سازد، به گونه ­ای که نمایه مبتنی بر موضوع قادر به بازیابی چنین ادبیات مرتبطی نیست. پروژه آزمایشی دوم با همکاری مؤسسات ملی سلامت[20] امریکا در ایجاد نمایه­ ای برای حوزه ژنتیک بود. هدف از انجام این پروژه امکان­سنجی و استفاده  از یک نمایه استنادی خاص و مبتنی بر رشته ای خاص (ژنتیک) بود. نتایج این پروژه نشان داد که چنین پایگاه­های داده ­ای می­ توانند نقش جامع­ترین و مفیدترین راهنما برای ادبیات منتشرشده در یک حوزه موضوعی را ایفا کنند.

1963: «جوشوا لدربرگ[21]» برنده جایزه نوبل در هنگام استفاده از نمایه سازی استنادی در زمینه ژنتیک بیان کرد: "قدرت ایده و سودمندی اجرای این ابزار را نمی‌توان انکار کرد".

1964:نمایه استنادی علوم اصلی در پنج جلد منتشر شد. همچنین، گارفیلد و همکارانش «ایروینگ اچ شر[22]» و« ریچارد جی تورپی[23]» اولین گراف تاریخی خود را تهیه کردند، نقشه­ای خطی از زمان تأثیرات و وابستگی­ها ، که توسط پیوندهای استنادی در مورد کشف «دی.ان.ای.[24]» و ساختار آن مصورسازی شده است.

1965:  شاخص ضریب تأثیر[25] نشریه تحت عنوان ضریب تأثیر ایجاد شد.

1972:  راه اندازی پایگاه داده چند رشته ای اس.سی.آی.

1975: راه­ اندازی رسمی گزارش استنادی نشریات (جی.سی.آر.).

1978: راه اندازی نمایه استنادی علوم انسانی و هنر[26] و نیز انتخاب 250 نشریه در حوزه علوم اجتماعی برای تدوین «نمایه استنادی علوم اجتماعی/ اس.اس.سی.آی.[27]».

1984: مدال «جان پرایس وتریل[28]»  و مدال یادبود «درک د سولا پرایس[29]» را دریافت کرد.

1988: با پیگیری­های گارفیلد، نمایه استنادی علوم (اس.سی.آی.) را  از طریق سی.دی.رام[30] دسترس ­پذیر شد.

1992-1960: رئیس و مدیر عامل مؤسسه «آی.اس.آی.» که که در دهه 1990 توسط شرکت تامسون رویترز خریداری شد و از آن پس «آی.اس.آی.» تبدیل به تامسون رویترز شد.

1997: نمایه استنادی علوم (اس.سی.آی.) در «مجموعه هسته وب آو ساینس[31]» گنجانده شد. همچنین،  ضریب تأثیر در این زمان محبوبیت و کاربرد بیشتری پیدا کرده بود.

2000-1986: نشریه «ساینتیست[32]» را راه اندازی کرد و به عنوان ناشر و سردبیر فعالیت کرد.

2007: نرم­ افزار مصورسازی و تحلیل کتابشناختی «هیست سایت[33]» را راه­اندازی کرد. وی همچنین در سال 2007 جایزه «ریچارد جی بولته[34]» را دریافت کرد.

در سال 2016، مالکیت معنوی شرکت «تامسون رویترز» به شرکت «کلریویت آنالتیکز[35]» منتقل شد.  بعد از آن کلریویت تصمیم گرفت به یاد بود فعالیت­های برجسته دکتر گارفیلد در توسعه این شرکت، «جایزه یوجین گارفیلد[36]» را سالانه به محققی اهدا کند که در حوزه تحلیل استنادی پژوهش چشمگیر و نوآورانه ای را انجام دهد.

 علاوه بر این، در سال 2013، انجمن کتابداری پزشکی (ام.ال.ای.[37])، «کمک هزینه تحصیلی تحقیقاتی یوجین گارفیلد[38]» را بنا نهادند و پس از اعلام فراخوان به یک پژوهشگر یا تیم پژوهشی مبلغی را اهدا می­کنند تا در حوزه انفورماتیک پزشکی که منجر به کشف بیشتر دانش شود، پروژه نوآورانه ­ای را انجام دهند.

این یادداشت به بهانه گرامیداشت یاد و خاطره دکتر گارفیلد در روز تولدش به نگارش درآمده که برای تهیه آن منابع زیر مورد استفاده قرار گرفته است:

https://en.wikipedia.org/wiki/Eugene_Garfield

https://clarivate.com/webofsciencegroup/essays/in-memoriam-dr-eugene-garfield/

https://www.mlanet.org/page/eugene-garfield-research-fellowship

https://www.nature.com/articles/543492a

https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/eugene-garfield

------------------------------------------------

[1] Eugene Garfield

[2] Columbia University

[3] Structural Linguistics

[4] University of Pennsylvania

[5] chemical nomenclature

[6] chemical formulas

[7] Institute for Scientific Information (ISI)

[8] Current Contents

[9] Science Citation Index (SCI)

[10] JCR: Journal Citation Reports

[11] HITS

[12] PageRank

[13] Hyperlink

[14] Larry Page

[15] Sergey Brin

[16] Welch Medical Library

[17] Johns Hopkins University

[18] punch-cards

[19] Documentation

[20] National Health Institute

[21] Joshua Lederberg

[22] Irving H. Sher

[23] Richard J. Torpie

[24] DNA

[25] Impact factor

[26] Art & Humanities Citation Index

[27] Social Science Citation Index (SSCI)

[28] John Price Wetherill Medal

[29] Derek de Solla Price Memorial Medal

[30] CD-ROM

[31] Web of Science Core Collection

[32] The Scientist

[33] HistCite

[34] Richard J. Bolte Sr. Award

[35] Clarivate Analytics

[36] Eugene Garfield Award

[37] Medical Library Association (MLA)

[38] Eugene Garfield Research Fellowship