داخلی
»گاهی دور، گاهی نزدیک
(لیزنا: گاهی دور/گاهی نزدیک 265): زینب صیامی؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علم اطلاعات و دانش شناسی گرایش مدیریت اطلاعات دانشگاه قم: جامعه آینده، جامعه جهانی و رقابتی است که رمز موفقیت آن در گروه درک نیازهای و خواسته‌های مشتریان و پاسخ‌گویی به آن است( رنبورگ[1]، ۱۹۷۷، ص ۸۶). بازاریابی در کتابخانه‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی، زمینه‌ای را فراهم می‌آورد که کتابخانه محصولات و خدمات خود را به بهترین شکل مناسب در اختیار مشتری مناسب قرار دهد. رسانه‌های اجتماعی می‌توانند بستری را فراهم آورند تا کتابخانه‌ها محصولات و خدمات خود را با مشتریان به اشتراک گذارند و رضایت خاطر بیشتر آنها را فراهم کنند( جلیل پور، عزیز خانی، ۱۳۹۴).
در میان شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام یکی از فناوری‌های عالی است که در میان فعالیت‌های بازاریابی کتابخانه گنجانیده شده است. اینستاگرام به کاربران خود اجازه گرفتن و به اشتراک گذاشتن تصاویر و ویدئو‌ها را به دنبال کنندگان خود می‌دهند( خلیلی، همتیان، ۱۳۹۷). از این رو، اینستاگرام فرصتی عالی را برای کتابداران به منظور بهره وری از امکانات آن در بازاریابی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی فراهم می‌کند( ضیایی، ۱۳۸۶). کتابخانه‌ها در چنین محیط‌هایی می‌توانند نیازهای کاربران خود را شناسایی کنند و با استفاده از این فرصت فرهنگ خواندن را نشر و گسترش دهند و به معرفی خدمات خود بپردازند( دادگر، خرازی آذری، دلبشکی، ۱۳۹۶). لذا محتوای پست‌های شبکه‌های اجتماعی، نقش بسزایی در تعامل با کاربران و بازاریابی کتابخانه‌ها ایفا می‌کنند. با توجه به نکات مطرح شده، در مقاله حاضر قصد داریم به پرسش‌های زیر پاسخ دهیم.
۱. نقش و جایگاه بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی چیست؟
۲. کتابداران چگونه قادرند در عصر دیجیتال، نيازهاى نسل بی قرار و تشنه اطلاعات را در محيط‌هاى الکترونیک و وبی برآورده نمايند؟
۳. جایگاه رسانه اجتماعی اینستاگرام در بازاریابی کتابخانه‌ها چیست و چگونه می‌تواند به توسعه خدمات کتابخانه‌ها کمک کند؟
تغییر سریع فناوری و تحولات روز افزون ، افزایش سطح رقابت برای جذب هر چه بیشتر منابع و مشتری، افزایش توقعات مشتریان، گسترش و تنوع راه‌های دسترسی به اطلاعات، می‌تواند موجودیت کتابخانه‌ها را به مخاطره اندازد، لذا این نکات از دلایلی است که کتابداران بایستی بیش از پیش به بازاریابی توجه نمایند. برای پاسخ به سوال اول مبنی بر نقش و جایگاه بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی ابتدا لازم است مفهوم و هدف از انجام آن را خوب درک کنیم بنابراین در ادامه به مفاهیم و تعاریف بازاریابی می‌پردازیم.
مفاهیم بازاریابی
مفهوم بازاریابی در اوایل دهه ۱۹۵۰ میلادی در حوزه کسب و کار مطرح شد. امروزه واژه بازاریابی را نباید به معنی قدیمی آن، یعنی صرفاً فروختن، معنی و تعبیر کرد بلکه بیشتر معنای جدید این واژه که تأمین نیازهای مشتری و ارائه محصولات مطابق خواسته‌های آنان است مد نظر قرار می‌گیرد. طبق تعریف انجمن بازاریابی انگلستان" بازاریابی فرایندی است که به طور کارآمد نیازهای استفاده کنندگان و مشتریان را شناسایی، پیش بینی، و تامین می‌نمایند"( نیکلاس[2]، ۱۹۹۸، نقل در نوروزی، ۱۳۸۶؛ بینر[3] و همکاران، ۲۰۰۴). شرکت‌های امروزی با رقابت شدید و فزایندهای روبه رو هستند و پاداش از آن شرکتى خواهد بود که بتواند به بهترین نحو ممکن، خواسته‌های مشتری را درک و بالاترین منفعت را برای مشتریان هدف خود تأمین کند. بنابراین در مفهوم جدید، بازاریابی تنها معادل برآوردن نیازها و خواسته‌های مشتریان است( بینر و همکاران، ۲۰۰۴). لذا بازاریابی نوین به جای جستجو مشتری برای محصولات تولید شده، به خلق محصولات و خدمات متناسب با خواسته‌ها و نیازهای مشتریان توجه دارد. به عبارت دیگر، کانون اصلی اندیشه و عمل در بازاریابی نوین، تامین رضایت و ایجاد ارزش برای مشتری است تا به سمت محصول تولید شده یا خدمت مورد نظر جلب گردد( گولن و زیدنر[4]، ۲۰۰۸). می‌توان گفت بازاریابی دو هدف اصلی دارد: اول این که باید مشتریان کنونی محصولات و خدمات خود را حفظ نماید و دوم مشتریان جدیدی را به سوی این محصولات و خدمات جلب کند(بینر و همکاران، ۲۰۰۴).
تعریف بازاریابی
تاکنون تعریف‌های گوناگونی برای بازاریابی ارائه شده است. بازاریابی یا ماركتینگ به عنوان فرایندی مدیریتی -اجتماعی تعریف می‌شود كه بوسیله‌ی آن افراد و گروه‌ها از طریق تولید و مبادله ی کالا با یکدیگر، به امر تأمین نیازها و خواسته‌های ی خود اقدام می‌کنند. برای روشن شدن این تعریف باید اصطلاحات مهم بازاریابی از جمله، خواسته، تقاضا، کالا، مبادله، معامله و بازار را بررسی كرد( كاتر، آرمسترانگ،۱۳۸۹، ص ۳۴ نقل در توکلی، ۱۳۹۵) که شرح هر یک از این ابعاد ما را از اهداف اصلی دور می‌کند. در مجموع بهترین تعریف را فیلیپ کاتلر[5](1992)، برجسته ترین صاحب نظر در این رشته، بیان کرده است که بیان می‌کند، « بازاریابی فعالیتی انسانی در جهت ارضای نیازها و خواسته‌ها از طریق فرایند مبادله است»( نقل در شاپوری، ۱۳۸۷، ص ۱۲۲) .
مفهوم بازاریابی در کتابخانه‌ها
مفهوم بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی از حوزه‌های دیگری چون بازرگانی و تجارت اقتباس شده است. ایده به کارگیری بازاریابی برای سازمان‌های غیر انتفاعی در سری مقاله‌هایی به وسیله کاتلر و زاتمن ، و شاپیرو بین سال‌های 1969 و 1973 شکل گرفت(علیزاده، ۱۳۸۵، ص ۱۱۱) و مقاله‌های بی‌شماری در حمایت و استفاده از فنون بازاریابی در سازمان‌های غیرانتفاعی شامل کتابخانه‌ها و مؤسسه‌های ارائه کننده اطلاعات چاپ شد. مفهوم بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی را فرایندی می‌دانند که به مدیران در دستیابی به اهدافشان به منظور برآورده کردن نیازهای مشتریان، رسیدن به خودکفایی مالی، و جذب هرچه بیشتر مشتریان در دنیای رقابتی امروز یاری می‌رساند (بصیریان جهرمی و عرفان منش، 1387).
با توجه به مفاهیم بیان شده می‌توان گفت، بازاریابی در کتابخانه بسیار ساده و در عین حال جالب است. نکته مهم این است که بدانیم مرکز و هسته همه این فعالیت‌ها متوجه مشتریان است و رضایت آنها اولین و مهمترین مورد به شمار می‌رود. بنابراین کاربران زمانی دوباره به کتابخانه مراجعه می‌کنند که از خدمات ارائه شده راضی باشند در غیر این صورت کتابخانه و مراکز اطلاع‌رسانی دیگری را برای کسب اطلاعات انتخاب می‌کنند. در این جاست که جایگاه بازاریابی برای کتابخانه‌ها مهم تلقی می‌شود. کتابخانه‌ها با بهره گیری از بازاریابی می‌توانند امکانات فیزیکی، مواد و خدمات، و کیفیت ارائه خدمات حرفه‌ای خود را تغییر دهند، استفاده کنندگان بالقوه را به استفاده کنندگان بالفعل تبدیل نمایند و همچنین منجر به افزایش استفاده و بهره وری بیشتر شوند( علیزاده، ۱۳۸۵).
کتابخانه‌ها با بهره‌گیری از اصول و راهبردهای بازاریابی، قادر خواهند بود تا اهداف خود را بهتر بشناسند، با کاربران مورد نظر و نیازهای آنها به نحو موثرتری آشنا شوند و بر اساس این شناخت به توسعه محصولات و خدمات خود بپردازند. با چنین رویکردی کتابخانه، سازمانی بازار مدار خواهد بود که در آن تمام فعالیت‌های گرد آوری، پردازش، ذخیره سازی، سازماندهی و عرضه اطلاعات بر مبنای نیازهای کاربران صورت می‌گیرد و در این راه نه تنها به ارضای نیازهای موجود توجه دارد، بلکه به دنبال ایجاد تقاضاهای جدید نیز است( بصریان، ۱۳۸۸، ص ۲۸). در همین راستا، ساس[6] و شامل[7] ( ۲۰۰۲) علت بازاریابی در کتابخانه‌ها را این گونه ذکر می‌کنند( نقل در شاپوری، ۱۳۸۷،ص ۱۲۰):
۱. رقابت برای به دست آوردن مراجعان.
۲. رقابت برای به دست آوردن منابع.
۳. حفظ ارتباط تأثیر گذار با مراجعان.
۴. نشان دادن نقش منحصر به فرد کتابخانه‌ها در اشاعه اطلاعات و به وجود آوردن ايـن اطمینان که ممکن است همواره این نهاد در دسترس نباشد.
۵. ایجاد تصویری واقعی از سطح تخصص در کتابخانه‌ها، مرئی شدن نقش کتابخانه‌ها و ارزش‌های کتابداران برای بسیاری از افرادی که اطلاعی از نقش آنها ندارند.
۶. آگاه شدن از منابع و خدمات کتابخانه و ارزش‌های آن در مقایسه با سایر کانال‌های اطلاعات.
۷. ایجاد نقش پویا برای همگام شدن با نیازهای متغیر کاربران.
۸. ایجاد امکان ادامه حیات کتابخانه‌ها.
۹. افزایش بودجه، افزایش استفاده از خدمات، آگاهی دادن به کاربران و غیر کاربران، تغییر دریافت‌ها، افزایش شهرت و اعتبار کتابخانه و کتابداران.
پرسش دوم: کتابداران چگونه قادرند در عصر دیجیتال، نيازهاى نسل بی قرار و تشنه اطلاعات را در محيط‌هاى الکترونیک و وبی برآورده نمايند؟
در دنیای کنونی، مطالعه تنها محدود به کتاب، مجله یا روزنامه نمی‌شود و محمل‌های جدید که برای مطالعه به وجود آمده راه را برای افزایش مطالعه گشوده است تا در هر زمان و مکانی بتوان به جستجوی سریع منابع دلخواه برای مطالعه دست یافت. بنابراین شبکه‌های اجتماعی به فرا خور ماهیت و عملکرد خود به محملی برای اطلاع رسانی و دانش اندوزی نیز تبدیل شده است)دادگر، خرازی آذری، دبلشکی، ۱۳۹۶). در این میان کتابخانه‌ها با پیروی از شعار" حضور در جایی که کاربران حضور دارند" درصدد فعالیت در بستر شبکه‌های اجتماعی بر آمده‌اند و در این زمینه نه تنها صفحه‌های مخصوص به خود را ایجاد کرده‌اند، بلکه برای عملکرد بهینه، مطالعات متعدد و برنامه‌های گام به گامی تدوین کرده‌اند(سلیمی، 1396، ص68، به نقل از تاپر[8]، 2007).بازاریابی از طریق رسانه‌های اجتماعی یکی از راه‌هایی است که می‌تواند در رشد و تکامل محصولات و خدمات کتابخانه‌ای بسیار کارآمد بوده و نیازهای کاربران را برطرف نمایید. در ادامه به شرح بیشتر موضوع می‌پردازیم.
شبکه‌های اجتماعی و بازاریابی در کتابخانه‌ها
شبکه‌های اجتماعی از مهم ترین رسانه‌های اجتماعی هستند که به اعضایشان اجازه ساخت صفحات شخصی و برقراری ارتباط و شبکه سازی را با دوستان آنلاین می‌دهند. به بیان دیگر؛ شبکه‌های اجتماعی، فضاهایی هستند که در دنیای مجازی، برای ارتباط میان افراد مختلف، با سطوح مختلف دسترسی، همانند فضا‌های واقعی، به وجود می‌آیند( هاشمی، سلطانی فر، ۱۳۹۴؛ جلیل پور، عزیزخانی، ۱۳۹۴). این نو از رسانه‌ها از گروه‌هایی فردی یا سازمانی تشکیل شده است و توسط یک یا چند نو خاصی از وابستگی به هم متصل هستند. در این نو فضا‌ها، مردم خود را به طور خلاصه معرفی می‌کنند و از آن برای امکان برقراری ارتباط بین خود و هم فكرانشان در زمینه‌های مختلف مورد علاقه شان استفاده می‌کنند که تشکیل اجتماعات مجازی، اطلاع رسانی، تبادل اطلاعات و نظرات از شناخته شده ترین کارکردهای شبکه‌های اجتماعی هستند(هاشمی، سلطانی فر، ۱۳۹۴). به عبارت دیگر، به کارگیری شبکه‌های اجتماعی در کتابخانه‌ها دارای مزایای بسیاری است از جمله؛ ایجاد ارتباط دو سویه بین کتابخانه و مشتریان، تشکیل گروه‌هایی از کاربران آنلاین در این شبکه‌ها، آگاهی رسانی به کاربران کتابخانه درباره فعالیت‌ها و خدمات کتابخانه، دریافت بازخورد و اظهار نظرهای مشتریان و کاربران درباره محصولات و خدمات کتابخانه‌ای، امکان همکاری و مشارکت کتابداران در تبادل اطلاعات (جلیل پور، عزیزخانی، ۱۳۹۴).
بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی، به دست آوردن ترافیک بیشتر برای وب سایت و یا جلب توجه به یک موضوع از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند: فیسبوک، اینستاگرام، لینکدین و پینترست و غیره است. در این شیوه معمولا تمرکز بر ایجاد محتوایی است که به واسطه آن بتوان، توجه مخاطبان را در آن پلتفرم‌ها جلب کرده و خوانندگان را تشویق به اشتراک گذاری آن مطالب در بین شبکه‌های اجتماعی کنند( چو، ۲۰۰۹ نقل در یعقوبی، ۱۳۹۵، ص ۳۰). کتابخانه‌ها از طریق شبکه‌های اجتماعی می‌توانند به جذب مشتریان بالقوه و بالفعل اقدام و آنها را برای عضویت در کتابخانه‌ها دعوت کنند. بازاریابی در کتابخانه‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی می‌تواند به جذب مشتریان، دریافت آرای مشتریان و تحلیل آنها، افزایش سرانه مطالعه، ترویج فرهنگ کتابخوانی، کسب وجهه برای کتابخانه‌ها، اطلاع رسانی درباره محصولات و خدمات کتابخانه، از بین رفتن محدودیت‌های زمانی و مکانی، و جذب مشتریان پیوسته و مشارکتی منجر شود. همه این موارد بر ضرورت توجه به بازاریابی در کتابخانه‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی تأکید می‌کنند. کتابخانه‌ها برای بازاریابی محصولات و خدماتشان می‌توانند از انواع رسانه‌های اجتماعی استفاده کنند( جلیل پور، عزیزخانی، ۱۳۹۴، ص ۳۲).
پرسش سوم: جایگاه رسانه اجتماعی اینستاگرام در بازاریابی کتابخانه‌ها چیست و چگونه می‌تواند به توسعه خدمات کتابخانه‌ها کمک کند؟
برای پاسخ گویی به پرسش سوم ابتدا به معرفی شبکه اجتماعی اینستاگرام و شرح کاملی از آن می‌پردازیم.
اینستاگرام
اینستاگرم یا اینستاگرام شبکه اجتماعی اشتراک گذاری عکس و ویدئو است. اینستاگرام این امکان را برای کاربران خود فراهم می‌کند که عکس‌ها و ویدئو‌های خود را در دیگر شبکه‌های اجتماعی نظیر فیس بوک، توئیتر، تامبلر و فلیکر به اشتراک بگذارند( اسمیت[9]، ۲۰۱۴). به عبارت دیگر، اینستاگرام یک شبکه رایگان به اشتراک گذاری عکس است که کاربران می‌توانند تصاویر و ویدئو‌های کوتاه را با دنبال کنندگان خود یا با گروه منتخبی از دوستان به اشتراک بگذارند[10]. همچنین کاربران اینستاگرام می‌توانند پست‌هایی که دوستانشان به اشتراک گذاشته‌اند را، مشاهده کنند، لایک کنند و با گذاشتن نظر خود درباره تصاویر با دیگران وارد تعامل شوند( چان[11]، ۲۰۱۱).
تاریخچه اینستاگرام
کوین سیستروم[12] یکی از اصلی ترین موسسان شبکه اینستاگرام است. او پس از فارغ التحصیلی در رشته مدیریت علوم مهندسی با کمک مایک کریگر، اینستاگرام را که برگرفته از دو مفهوم تلگرام- اینستانت[13]( به معنی تلگراف فوری) است، را خلق و در اکتبر ۲۰۱۰ راه اندازی کرد[14]. در ابتدا اینستاگرام فقط برای کاربران شرکت اپل در دسترس بود و آنها می‌توانستند عکس‌هایی را در شبکه به اشتراک بگذارند. اینستاگرام رفته رفته با استقبال گرم کاربران مواجعه شد. بعد از این که عامل اندروید سهم قابل ملاحضه‌ای از بازار تلفن همراه را به خود اختصاص داد، اینستاگرام را برای سیستم عامل اندروید منتشر کردند در همان هفته اول، ۱۰ میلیون بار این برنامه دانلود شد. این روند رو به رشد تا امروز ادامه داشته. در اوایل سال ۲۰۱۲، شرکت فیس بوک اینستاگرام را به قیمت ۷۱۵ میلیون دلار با ۱۳ کارمند خریداری کرد و در سال ۲۰۱۳ قابلیت ضبط فیلم از ۳ تا ۱۵ ثانیه و اشتراک آن را به امکاناتش افزود( اسمیت، ۲۰۱۴).
وضعیت اینستاگرام در ایران
اینستاگرام کمی با تاخیر وارد ایران شد. علت اصلی این تاخیر، کم بودن دستگاه‌های آیفون در ایران عنوان شد. اما با زیاد شدن آیفون‌ها و همچنین انتشار این برنامه در سیستم عامل اندروید، این برنامه در ایران هم طرفداران زیادی پیدا کرد. البته هنوز آمار دقیقی از تعداد ایرانیان عضو این شبکه وجود ندارد. بدون شک فیلتر نبودن این شبکه و دسترسی آسان و بی درد سر آن در ایران را می‌توان مهمترین دلایل استقبال ایرانی‌ها از این شبکه اجتماعی دانست، اما باید یاد آوردی کرد که طرح فیلترینگ هوشمند روی آن اجرا می‌شود با این حال فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک، توئیتر، یوتیوب و ... استقبال مردمی از اینستاگرام را دو چندان کرد. البته می‌توان نقص اینترنت‌های ارائه شده روی تلفن‌های همراه را هم به عنوان دلیلی برای کمتر بودن میزان مشارکت ایرانی‌ها نسبت به کشورهای توسعه یافته دیگر در این شبکه اجتماعی عنوان کرد.[15]
مخاطبان اینستاگرام
مرکز اعتبار سنجی و امتیازدهی آلکسا[16] بر اساس آخرین بررسی خود، اینستاگرام را بیست و نهمین سایت پر بازدید در جهان می‌داند و اعلام کرده است که تا سال 2017 تعداد مشترکان آن حدود 700 میلیون نفر بوده است[17]. رهبر فیس بوک، اعلام کرد که شمار کاربرانش از مرز ۱ میلیارد کاربر فراتر رفت( زمانی، ۱۳۹۷).همچنین طبق آماری که سایت رسمی اینستاگرام اعلام کرد، تعداد کل عکس‌هایی که به تنهایی در سال 2014 در اینستاگرام به اشتراک گذاشته شده بود، حدود 880 میلیارد عدد بوده که تقریبا برابر است با تمامی عکس‌های آنالوگی که از ابتدا تا به امروز گرفته شده است. اینستاگرام که در ایران نیز محبوبیت بالایی دارد طبق آمارهای بدست آمده در حال حاضر حدود ۲۴ میلیون کاربر در کشور دارد که این تعداد کاربر نشان دهنده محبوبیت فوق العاده این شبکه اجتماعی می باشد. ایران با 24 میلیون کاربر در جایگاه هشتم قرار دارد و یک پله از کشور ژاپن پایین‌تر و یک پله از کشور انگلستان بالاتر است. حدود 30 درصد از جمعیت ایران نیز در اینستاگرام فعالیت دارند و روزانه هزاران پست منتشر می‌کنند که حضور فعال ایرانی‌ها را در اینستاگرام نشان می‌دهد[18].
دلایل محبوبیت اینستاگرام
۱. اینستاگرام شبکه ای برای همه مردم
۲. زبان بین المللی یکسان و عکس محور بودن اینستاگرام
۳. معرفی راحت تر هویت و سبک زندگی کاربران
۴. قابلیت های تجاری و برندینگ اینستاگرام
۵. توانایی اطلاع رسانی سریع اینستاگرام
۶. اینستاگرام ، شبکه اجتماعی مرتب ، کلاسیک و مدرن
۷. بالا بردن میزان واکنش پذیری افراد نسبت به وقایع
۸. کاهش فاصله طبقاتی در ارتباط گیری
۹. ایجاد تحرکات اجتماعی[19]
اصطلاحات اینستاگرام
در این بخش اصطلاحات اولیه، مهم و پایه‌ای اینستاگرام که در بازاریابی کتابخانه‌ها می‌تواند کاربردی باشید مطرح شده است.
پست (post) چیست؟
هر عکس یا ویدئوی جدیدی که شما در اینستاگرام آپلود کنید، یک پست اینستاگرام محسوب می‌شود. تمام پست‌های شما در صفحۀ پروفایل اینستاگرامتان نمایش داده می‌شود و تمام پست‌های جدیدی که فالوورهایتان به نمایش می‌گذارند، در فید شما قابل مشاهده است.
هشتگ (Hashtags) چیست ؟
به زبان ساده هشتگ، برچسبی است که برای دسته‌بندی و به اشتراک گذاری پست‌ها به کار می‌رود. استفاده از هشتگ باعث می‌شود که به راحتی بتوانید تمام محتواهای متفاوت (فیلم، عکس، ویدیو و…) که در مورد یک موضوع خاص وجود دارد را پیدا کنید. هشتگ صرفا مخصوص به اینستاگرام نیست، بلکه در توئیتر، پینترست و فیسبوک نیز وجود دارد. مثلا اگر شما می‌خواهید عکس‌های طبیعت را ببینید می‌توانید با سرچ کردن # طبیعت عکس‌های زیادی با این عنوان پیدا کنید.
استفاده از هشتگ فوق‌العاده راحت است. کافی است پیش از هر چیزی که می‌خواهید بنویسید از یک علامت “#” استفاده کنید. همچنین این هشتگ‌ها را در موارد مختلفی می‌توانید استفاده کنید. مثلا در کامنتها و زیر پست‌هایتان.
لایک (Like) چیست؟
همان طوری که تمام شما می‌دانید like (لایک) به معنای “علاقه داشتن” است. لایک کردن در اینستاگرام به این معناست که شما از چیزی خوشتان آمده است و می‌خواهید این توجه و علاقه‌تان را نشان دهید. در این حالت از لایک استفاده می‌کنیم. چنانچه بخواهید ببینید چه کسانی پست‌های شما را لایک کرده‌اند، می‌توانید به نوتیفیکیشن‌های خود مراجعه کنید.
کامنت (Comment) چیست ؟
کامنت (Comment) به معنای“ اظهارنظر کردن” است. در اینستاگرام نیز هنگامی که بخواهید نظر خود را در مورد یک پست بیان کنید، می‌توانید زیر همان پست کامنت بگذارید. دقت کنید که این کامنتها توسط همه قابل دیدن است و امکان پاسخ (reply) به کامنت شما وجود دارد.
کپشن (caption) چیست؟
کپشن به صورت کلی به نوشته‌ای می‌گویند که زیر یک عکس در کتاب، روزنامه یا برنامۀ تلویزیونی آورده می‌شود. در اینستاگرام نیز به نوشته‌ای که در توضیح عکس می‌آورید کپشن (caption) می‌گویند.
ربات اینستاگرام چیست؟
ربات اینستاگرام یک برنامه یا نرم افزار است که در نقش پیج شما، به سراغ آدم‌هایی می‌رود که احتمالاً به پیج شما علاقه‌مند هستند برای آنها کامنت می‌گذارد، لایک و فالو می‌کند تا در مقابل آنها نیز شما را لایک و فالو کنند. به این ترتیب شما می‌توانید تعداد زیادی فالوورهای واقعی داشته باشید[20].
اینستاگرام: یک ابزار نوین بازاریابی
اینستاگرام یکی از قوی‌ترین شبکه‌هاست. اینستاگرام ۲۰۰ میلیون کاربر فعال دارد که روزانه حجم زیادی محتوای تصویری تولید می‌کنند و مانند آن در هیچ شبکه اجتماعی وجود ندارد. افراد می‌توانید از آن برای مقاصد تجاریشان استفاده کنند( یعقوبی، ۱۳۹۵، ص۳۳). روش های تبلیغاتی که در اینستاگرام وجود دارند معمولا به چند حالت دسته بندی می شوند:
- تبلیغات ساعتی در اینستاگرام: در این حالت تبلیغ شما در ساعات مشخصا ی در صفحات مربوطه قرار می گیرد و سپس از صفحات حذف خواهد شد
- تبلیغات ثابت : در این حالت تبلیغ برای همیشه در آن صفحه وجود خواهد داشت.
- تبلیغات خارج از اینستاگرام و سایر روش ها : در این حالت یا تبلیغ از طریق نرم افزارها و روبات‌ها انجام می‌شود و یا خارج از اینستاگرام و از طریق ارسال ایمیل و لینک بنری در وب سایت‌ها خواهد بود. معمولا چنین روش هایی بازدهی کمتری دارند. مگر آن که دقیقا برای مشتری هدف انجام شود( توکل، ۱۳۹۵، ص ۵۰- ۵۱).
شیوه‌های تبلیغ و ارائه کالا و خدمات در اینستاگرام
تبلیغات در اینستاگرام مثل هر رسانه تبلیغاتی دیگری كه دنیا وجود دارد باید به صورت هدف‌مند انجام شود. تبلیغاتی كه در اینستاگرام صورت می‌گیرد باید برای کاربر جذاب و گیرا باشد به خصوص كه اینستا شبکه اجتماعی است كه بر مبنای تصاویر شکل گرفته است بنابرین رعایت چند نکته ذیل کمک شایانی می‌کند.
برای تبلیغات در اینستاگرام بهتر است از تصاویر با کیفیت استفاده شود و زمان مشخصی برای به روز رسانی در نظر گرفته شود تا طبق برنامه پست بر روی پیچ گذاشته شود.
هنگام تبلیغات اینستاگرامی باید پیچ مرتبا چک شود و اگر کاربران نظر یا سوالی، بر روی یکی از عکس ها گذاشته‌اند پاسخ داده شود تا کاربران بهتر بتوانند با پیچ ارتباط برقرار كنند.
تبلیغات در اینستاگرام موضوعی است كه باید آن را حتما و حتما جدی گرفت زیرا با کمک تبلیغات در اینستاگرام می‌توان یکسری از مشتریان ثابت را به دست آورد و وفاداری آنها را نسبت به خود بالا برد.
زمان‌های مناسب برای انتشار مطالب و تصاویر در نیمه‌های شب، در ظهر یا اواسط زمان كاری و در انتهای شب است و در طول روز 2 بار با 2 طرح مختلف محصولات خود را برای معرفی ارائه دهید( توکل، ۱۳۹۵).
بازاریابی در کتابخانه‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی اینستاگرام
به دلیل مزایا و قابلیت‌های اینستاگرام، همان طور که گفته شد این برنامه به عنوان یک ابزار مهم در بازاریابی اجتماعی مطرح شده است. در میان شبکه‌های اجتماعی، اینستاگرام یکی از فناوری‌های عالی است که در میان فعالیت‌های بازاریابی کتابخانه گنجانیده شده است. از این رو، اینستاگرام فرصتی عالی برای کتابداران به منظور بهره وری از امکانات آن در بازاریابی کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی فراهم می‌کند. قابلیت‌هایی چون؛ پست، هشتگ، لایک، کامنت، کپشن در فعالیت‌های تشویقی و ترغیبی برای رؤیت پذیری کتابخانه و ارتباط خدمات کتابخانه با مشتریان در نظر گرفته شده است که منجر به بازاریابی برای کتابخانه‌ها می‌شود. لذا از آن جایی که جذابیت شبکه‌های اجتماعی مخصوصا اینستاگرام موجب رشد فرزاینده کاربران در این شبکه شده و از پر مخاطب ترین رسانه‌هایی اجتماعی در دنیا است، استفاده از این فرصت جهت نشر و گسترش فرهنگ خواندن بسیار مغتنم و حیاتی است. کتابخانه‌ها می‌توانند با به اشتراک گذاری معرفی کتاب‌ها، نقد کتاب، قسمت‌هایی از متن و تصویر جلد کتاب و ... به توسعه کتاب خوانی کمک کنند. همچنین کتابخانه‌ها نیز نقش بسیار مهمی در رشد و گسترش کتابخوانی ایفا می‌کنند. کتابخانه‌ها می‌توانند با اشتراک گذاشتن لیست مخزن کتاب‌های خود، کاربران این شبکه‌های را به سوی خود جذب و در نهایت باعث افزایش جامعه کتـابخوان و ترویج کتابخوانی شوند. ایجاد صفحات مربوط به کتاب توسط کتابخانه‌های عمومی و تخصصی در شبکه‌های اجتماعی مجازی می‌تواند فواید بسیاری را برای کتابخانه‌ها و نیز کاربران و اعضای آنها در پی داشته باشد( دادگر، خرازی آذری، دبلشکی، ۱۳۹۶).
نتیجه گیری
امروزه شبکه‌های اجتماعی به دلیل برخورداری از قابلیت‌های گوناگون، نقش به سزایی بر بازاریابی در کتابخانه‌ها دارند. در سال‌های اخیر، بازاریابی در کتابخانه‌ها اهمیت بسیاری یافته است. افزایش رقابت، بالا رفتن توقعات کاربران کتابخانه و حجم گسترده اطلاعات از جمله دلایل عمده این اهمیت است. بازاریابی در کتابخانه‌ها باعث شناخت بهتر کاربران و درک نیازهای آنان می‌شود. همچنین بازاریابی فرصتی به کتابداران می‌دهد تا تحولاتی در تسهیلات فیزیکی، مواد و خدمات ارائه شده به کاربران پدید آورند. از سویی اجرای مناسب و موفقیت آمیز بازاریابی می‌تواند تاثیر مثبتی بر دید کاربران نسبت به کتابخانه ایجاد کند. بنابراین کتابخانه‌ها بایستی به این نکته توجه کنند که فراهم آوری، سازماندهی، اشاعه اطلاعات در کتابخانه‌ها، باید بر اساس مفهوم جدید بازاریابی باشد، تا رضایت کاربران فراهم شود.
از آن جایی که اثر شبکه‌های اجتماعی بر رفتار کاربران در فضای مجازی رو به فزونی است، می‌توان از شبکه اجتماعی اینستاگرام به دلیل پتانسیل بالایی که دارد برای اهداف بازاریابی محصولات و یا خدمات استفاده کرد. کتابخانه‌ها می‌توانند با به اشتراک گذاری معرفی کتاب‌ها، نقد کتاب، قسمت‌هایی از متن و تصویر جلد کتاب و ... در شبکه‌های اجتماعی به ویژه اینستاگرام کاربران و نیازهای آنان را درک کرده و در صدد ارائه خدمات بهتر برآیند.
-----------------------------------------------------------------------------------------
منابع و مآخذ
بصریان، رضا( ۱۳۸۸). بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی. تهران: چاپار.
بصریان جهرمی، رضا؛ نقشینه، نادر( ۱۳۸۸). نگاهی دوباره به بازاریابی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع رسانی:فرصتی که به چشم تهدید بدان می‌نگریم!. فصلنامه کتاب، ۸۰. ص ۱۶۵- ۱۸۰.
توکل، ریحانه( ۱۳۹۵). بررسی سبک‌ها و شیوه‌های نوین بازاریابی اینترنتی در شبکه اجتماعی اینستاگرام و نقش آن در رواج شیوه‌های نوین سبک زندگی در میان جوانان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران.
جلیل پور، پیمان؛ عزیزخانی، رباب( ۱۳۹۴). بازاریابی در کتابخانه‌ها از طریق رسانه‌های اجتماعی: مزایا و چالش‌ها. کتاب مهره، ( ۱۷ و ۱۸). ۲۶- ۴۳.
خلیلی، فاطمه؛ همتیان، نواب( ۱۳۹۷). اینستاگرام و برند سازی( مطالعه موردی: شرکت دونات‌های دانکین). پژوهش ملل. ۱۴( ۳۷). ۳۳- ۵۰.
دادگر، محمد؛ خرازی آذری، زهرا؛ دلبشکی، فرحناز( ۱۳۹۶). نقش شبکه‌های اجتماعی بر ترویج فرهنگ کتابخوانی(
مطالعه موردی؛ دنبال کنندگان صفحه کتابدونی در شبکه اجتماعی اینستاگرام). راهبرد اجتماعی فرهنگی، ( ۲۲). ۱۰۹- ۱۲۸.
زمانی، علی( ۱۳۹۷). جمعیت اینستاگرام از مرز یک میلیارد کاربر گذشت. بازیابی در ۶/ ۶ / ۱۳۹۸ http://rooziato.com/1397157744
سلیمی، زهرا (1396). بررسی تأثیر بازاریابی م‍ب‍ت‍ن‍ی بر شبکه اجتماعی تلگرام بر میزان استفاده از خدمات کتابخانه مرکزی دانشگاه خوارزمی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی.گروه علم اطلاعات و دانش شناسی.
شاپوری، سودابه( ۱۳۸۷). بازاریابی در کتابخانه‌ها. کتابداری و اطلاع رسانی، ۱۱(۱). ۱۵۷-۱۸۴.
ضیایی، ثریا( ۱۳۸۶). بازاریابی در کتابخانه‌های دیجیتال. کتاب ماه کلیات،( ۸، ۹). ۴۰- ۴۷.
علیزاده، حمید( ۱۳۸۵). بررسی کاربرد اصول بازاریابی محصولات و خدمات کتابخانه‌ها. کتابداری و اطلاع رسانی، ۹( ۴)، ۱۰۹- ۱۲۶.
نوروزی، یعقوب( ۱۳۸۶). بازاریابی خدمات اطلاعاتی در مراکز اطلاع رسانی. اطلاع شناسی، ۴( ۳و ۴). ۷۰- ۸۸.
هاشمی، شهناز؛ سلطانی فر، محمد( ۱۳۹۴). شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های هوشمند در راستای برندینگ آنلاین. رسالت، ۲۴( ۳). ۷۹- ۹۶.
یعقوبی، علی( ۱۳۹۵). پیش بینی پاسخ به تبلیغات اجتماعی در اینستاگرام بر اساس مدل اثر بخشی تبلیغات سایت‌های شبکه‌های اجتماعی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود.
Biener, L., Ji, M., Gilpin, E. A., & Albers, A. B. (2004). The impact of emotional tone, message, and broadcast parameters in youth anti-smoking advertisements. Journal of health communication, 9(3), 259-274.
Chan, l.(2011). Social media marketing for digital photographers[ Electronic resource]. John Wiley& sons Retrieved 20 July 2019.
Golan, G. J., & Zaidner, L. (2008). Creative Strategies in Viral Advertising: An Application of Taylor’s Six‐Segment Message Strategy Wheel. Journal of Computer‐ Mediated Communication, 13(4), 959-972.
Smith, c.(2019). By the numbers: 51 interesting Instagram statistics. Retrieved 20 July 2019
http://expandedramblings.com/inder.php/important-inst.
Tovote ,Christiana.(1997). The Importance of Being Visible. Marketing Library Services in a Changing Society. [Online] Available: http://www.mb.sik.si/tovoto3.htm.
----------------------------------------
[1] Renborg
[2] Nicholas
[3] Biener
[4] Golan, Zaidner
[5] Kotler
[6] Sass
[7] Shamel
[8] Topper, E. (2007). Social Networking in Libraries. New Library World, Vol. 108(7/8)
[9] Smith
[10] https://hclp.instagram.com/424737657584573
[11] Chan
[12] Kerin systrom
[13] Instanet
[14] https://digiro.ir/do-you-know-what-its-creator-is-instagram/
[15] https://www.google.com/amp/s/www.yjc.ir/fa/amp/news/5410368
[16] Alexa
[17] http://Ondigital.ir/Article/72
بهتر نبود این مقاله در یک نشریه تخصصی منتشر می شد؟
لیزنا یک خبرنامه است نه یک نشریه برای درج و انتشار مقالات تخصصی رشته کتابداری
پس بهتر است مقالات در لیزنا منتشر شوند تا هم زودتر و هم بیشتر خوانده شوند.
ممنون از اين مطالب. ولي بهتر بود کمي کوتاهتر مي شد و در قالب يک يادداشت ژورناليستي چاپ مي شد. ادبيات و ساختار نوشتار اکادميک (مقاله گونه) با ادبيات و ساختار يادداشت ستون ژورناليستي تفاوت دارد.
امیدوارم این مطلب جرقه ای باشد بر لزوم و اهمیت انطباق کتابداران با فناوری نوین و به تبع آن، فراهم سازی زمینه حرکت در جهت علایق و گرایش فعلی جامعه.
با عرض تبریک بر دانشجوی پرتلاشم سرکار خانم صیامی
از خواندن این قلم زیبا و روان بسیار خرسند شدم امیدوارم باز هم شاهد تراوشات قلمی این محقق در رسانه‌ها و نشریات علمی کشور باشیم
موفق و پیروز باشید