طرح تصویب گرایش کتابدار داده

(لیزنا، گاهی دور/ گاهی نزدیک 319) : مریم مقدمی وایقان [1]، دانشجوی دکتری مدیریت دانش دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه، پژوهشگر حوزه داده: کلان‌داده‌ها تغييرات گسترده‌اي در دنياي امروز ما ايجاد کرده‌اند. در ميانه اين تغييرات بسيارسريع، سازمانها نیاز به مدیریت داده ها برای کسب ارزش از انها دارند. شركت هاي مختلف نيازمند راهكارهايي عملي براي مهاجرت از ساختارهاي سنتي هستند تا در بازار رقابت باقي بمانند يعني راه هايي براي دريافت، ذخيره سازي و تجزيه وتحليل مقادير بسيار زيادي اطلاعات از مشتريان، محصولات و خدمات. کتابداری داده ها حوزه نوظهوری است که به این  مهم می‌پردازد. برآورده سازي مدیریت داده های شركت ها و سازمانها ، نيازمند آشنايي هرچه بيشتر متخصصين و علاقه مندان حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی با مفاهيم کتابدار داده ها است تا با مدیریت داده ها بتوانند اطلاعات درست و مناسب را در زمان مناسب در اختيار صاحبان صنايع و شركت ها از يك سو و مشتريان از سوي ديگر قرار دهند. نبود گرایش و دوره های تخصصی برای تربیت کتابدار داده دغدغه اصلی نویسنده است. هدف از این نوشتار زمینه سازی برای تدوین دوره کتابداری داده در قالب دوره های آموزشی در دانشگاه‌هاست.

طبق تعاریف کتابدار داده فردی است که به افراد در یافتن داده ها کمک می کند. در واقع کتابدار داده به مخاطبان خود در کار با داده ها ، جمع آوری داده ها ، مصور سازی و  توصیف داده ها یاری می رساند. با ورود به عصر داده محوری داده های پژوهشی که قبلاً در شکل چاپی ثبت می شدند ، اکنون از لحظه ایجاد به صورت دیجیتالی ضبط شده و قابل اشتراک هستند. کتابداران داده ها به مشتریان کمک می کنند تا این قالب های جدید داده را کشف و به کار گیرند. آزمایش های مدرن و روش های جمع آوری داده ها ، اغلب داده های بسیار بیشتری را تولید می کنند. برای مثال فقط نیمی از داده های فیزیک تولید شده توسط برخورد دهنده بزرگ هادرونی [2]در طی سال 2011 بیش از 300 ترابایت است که در نتیجه 250 تریلیون برخورد ذرات حاصل می شود. این داده ها برای بارگیری و استفاده از هر یک از مراجعین شما در دسترس است. این فقط یک مثال کوچک از کلان داده هاست ، اما محققان در حال تولید مقادیر زیادی داده دیجیتالی هستند که پردازش و درک آنها برای افراد بسیار مشکل  است. داده های بزرگ باید به صورت الکترونیکی در مجموعه داده های مشتق شده برای انسان پردازش شوند تا توانایی های منحصر به فرد درک آنها برای ایجاد معنی از داده ها ایجاد  شود. یک کتابدار داده می تواند در چندین مرحله از یک پروژه داده کمک کند. در مثال بسیار ابتدایی برای درک نقش کتابداران داده یک کتابدار داده می تواند به پروژه جمع آوری اطلاعات یک مشتری برای بارگیری 5000 استناد از وب آو ساینس  کمک کند. در هسته کتابداری داده خدمات اساسی داده وجود دارد: کمک به مشتریان در یافتن داده ها ، کمک به آنها در مصور سازی و مدیریت داده ها. برای انجام این کار ، کتابداران داده باید چرخه عمر داده ها را درک کنند. کتابداران داده همچنین باید برای ایجاد یک برنامه خدمات داده ، با مراجعه کنندگان خود ارتباطات قوی تری برقرار کنند. اصل بسیار مهم شناخت فرهنگ سازمانی است که کتابدار داده در ان کار میکند. برای کتابداران داده در سازمانهای مختلف و با بافت فرهنگی مختلف وظایف مختلفی وجود دارد. برای مثال از یک کتابدار داده های عددی و مکانی انتظار می رود که به مشتریان در زمینه سوالات نقشه برداری جی ای اس [3]کمک کند. کتابداران با مهارت آماری می توانند به مشاوره اماری در حوزه داده ها به دانشجویان و محققین بپردازند. اگر موسسه شما به علوم انسانی دیجیتال علاقه دارد، کتابدار داده می تواند در زمینه استخراج متن یا روش تجسم تعاملی راهنمایی ارائه دهد(مقدمی،1399). در صورت امکان ، كتابداران داده باید در زمینه اطلاع رسانی مشاركت فعال داشته باشند و بسته به مهارت خود كارگاه های تخصصی در زمینه فنون داده برای مخاطبین خود برگزار کند.

کتابداری داده حرفه جدیدی است که به طور جدی در کشورهای اروپایی و امریکایی [4]دنبال میشود. متاسفانه به دلیل نبود مدیریت داده محور در ایران رشته علم اطلاعات و دانش شناسی نیز همانند سایر رشته ها به طور جدی وارد این حوزه نشده است. با این حال برگزاری دوره های پودمانی تربیت کتابدار داده برای استخدام در این ردیف شغلی توصیه می‌شود. سازمانها و شرکتهای مختلف به دلیل قرار گرفتن در معرض داده های کلان نیاز به مدیریت انها خواهند داشت که در این بین کتابداران داده به دلیل سبقه طولانی خود در مدیریت مجموعه ها می‌توانند به خوبی این نقش را عهده دار شوند.

راهنمای دوره کتابدار داده

برای اشنایی با پست های کتابدار داده به عنوان راهنمای تصویب این دوره در ایران لینک های زیر را مشاهده کنید:

Data Librarian

As the Data Librarian

 Data librarian in UNION COLLEGE

 Research Data Librarian

 همچنین فهرستی از پوزیشن های شغلی کتابدار داده در دنیا در این لینک آمده است.

با توجه به استخدام گسترده کتابدار داده در مراکز دانشگاهی و پژوهشی دنیا طرح تصویب این دوره در ایران منطبق بر توضیحات ذیل ارائه می‌شود:

-معرفی محل اجرای طرح (شرکت یا سازمان)

-اجرای این طرح وابسته به حمایت بخش های زیر است:

-کمیته برنامه ریزی علم اطلاعات  دانش شناسی

-وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

-گروه های اموزشی

-دانشگاه

ایده برگزاری دوره های پودمانی کتابداری داده ابتدا باید توسط بخش های ذکر شده حمایت شود، سرفصل های مربوطه تدوین و برای اجرا به وزارت خانه ارسال شود. در نهایت اجرا و پیاده سازی اصلی توسط دانشگاه ها صورت می‌گیرد.

روش‌ها و گام‌های طرح‌ریزی شده

گام اول: تشکیل جلسه در کمیته برنامه ریزی علم اطلاعات و دانش شناسی، رای زنی و بحث و بررسی حوزه مربوطه، ارائه راهکارها و چالش های تصویب دوره های پودمانی، تصویب سرفصلها مطابق نیاز بازار کار و جامعه

گام دوم: تصویب و ارائه پیش نویس به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

گام سوم: تایید و تصویب در وزارت خانه و ابلاغ به دانشگاه ها

گام چهارم: ارائه و پذیرش دانشجو در اولین دوره پودمانی کتابدار داده

توصیف دستاوردها

دستاوردهای این طرح

تربیت کتابداران متخصص داده برای ورود به بازار کار

تحول در رشته علم اطلاعات و دانش شناسی در راستای تحول دیجیتال

کاهش نرخ بیکاری در رشته به دنبال استخدام و خود اشتغالی کتابداران داده در سازمانهای مختلف

گسترش ارتباطات و تعاملات میان گروه های اموزشی داده، امارف فناوری اطلاعات و علم اطلاعات و دانش شناسی

جمع‌بندی (همراه با ارائه پیشنهادها)

با ورود به عصر تحول دیجیتال و انقلاب صنعتی چهارم سازمانها با تحولات اساسی روبرو می‌شوند. در این عصر داده طلای سازمانهاست و سازمانهای موفق باید بتوانند داده های خود را مدیریت کند تا از انها ارزشی خلق کنند. در این میان کتابداران داده می‌توانند با تخصص و مهارتهای خود در زمینه مدیریت داده های سازمانها انها را یاری دهند. کتابداران داده با گذراندن دوره کتابداری داده به مهارتهای مختلف در حوزه مدیریت داده از قبیل خلق و کسب، جمع اوری، اشتراک، استفاده و استفاده مجدد از داده ها اشنا خواهند شد. انها با ابزارهای مختلف در مدیریت داده ها از قبیل ابزارهای تجسم داده ها، ابزارهای تحلیل داده ها، پرتال ها و درگاه های داده، فنون حفاظت از داده اشنا شده می‌توانند این مهارتها را در بستر کتابخانه های سازمانها یا بخش مدیریت داده های انها پیاده کنند. این دوره انها را برای ورود به بازار کار دولتی و غیر دولتی در قالب خود اشتغالی( بنگاه های مدیریت داده و کارگزاران داده) اماده می‌کند.

پیشنهاد اجرایی: تصویب دوره کتابداری داده در دانشگاه های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت بهداشت، درمان و اموزش پزشکی

پیشنهاد پژوهشی: بررسی زیرساخت های لازم برای اجرا و پیاده سازی دوره کتابداری داده

پیشنهاد مدیریتی: لزوم اهمیت به مدیریت داده محور، توجه به مهارتهای کتابداران داده در عصر داده محوری

پیشنهاد مهارتی: برگزاری دوره های اموزشی مکمل برای کتابداران داده برای ارتقای مهارتهای انها مطابق با استاندارد های اموزشی کتابدار داده

منابع:

مقدمی، مریم(1399). درس واره هایی از کتابداری داده ها، مسیر تبدیل شدن به کتابدار داده.یاشنا: تبریز.

 -------------------------------------

[1] این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید

[2] Large Hadron Collider

[3] GIS

[4] برای دیدن مشاغل کتابدار داده سایت زیر را ببینید. https://www.indeed.com/q-Research-Data-Librarian-jobs.html همین طور میتوانید برای جست و جوی موقعیت های شغلی کتابدار داده به سایت زیر هم سر بزنید. https://www.glassdoor.com/Job/data-librarian-jobs-SRCH_KO0,14.htm