داخلی
»سخن هفته
لیزنا؛ حسن اشرفی ریزی، عضو هیأت علمی، گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مرکز تحقیقات فن آوری اطلاعات در امور سلامت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان: انسان موجودی کمال طلب است و با تلاش مداوم سعی می کند آن را محقق نماید. بنابراین انسان تغییر را به عنوان جزء جدایی ناپذیر از زندگی خود در راستای رسیدن به کمال قرار داده است. سازمان ها نیز در جهت تعالی خود نیاز به تغییر مداوم دارند. سادلر نقل در داوودیان (۱۳۸۶) تغییر در سازمان ها را پیش کنشی و واکنشی تقسیم بندی کرده است. با استعاره و اقتباس از این مفاهیم و به کارگیری آنها در حوزه اطلاعات می توان از آن در جهت افزایش کیفیت تصمیم گیری انسان ها استفاده کرد. در واقع، انسان ها در مواجهه با تغییرات مختلف زندگی، عکس العمل های مختلف نشان می دهند؛ لذا در این نوشتار برآنیم انواع اطلاعات مورد نیاز برای تغییر و تحول در زندگی انسان ها ره با اقتباس از تقسیم بندی سادلر و نیاز حوزه هدف (یعنی کاربرد اطلاعات در زندگی) و البته کمی دخل و تصرف تشریح نماییم. البته تقسیم بندی سه گانه ذیل توسط نویسنده این متن مفهوم سازی و ارائه شده است.
گونه‌شناسی اطلاعات
۱. اطلاعات پیش کنشی ( مبتکرانه و کنشگرانه) (Proactive Information
در یک زندگی طبیعی افراد نیاز به اطلاعات پیش کنشی یا به عبارت دقیق تر، اطلاعات مبتکرانه دارند. در واقع افراد برای انجام تصمیم های خود باید از قبل آمادگی و آگاهی لازم را کسب نمایند. آنها برای کسب آگاهی از دانش و تجربه افراد مطلع (خانواده، دوستان، همکاران و...) یا منابع اطلاعاتی دیگر مانند متون علمی (کتاب، مقاله و...) کمک می گیرند. فرض کنید فردی قصد راه اندازی یک شرکت دانش بنیان را دارد. وی برای این کار بهتر است با افراد مطلع و باتجربه مشورت نماید و از سایر منابع اطلاعاتی دیگر نیز مانند کتاب و غیره بهره کافی بگیرد. در واقع فرد قبل از تصمیم گیری با آگاهی کامل همه جوانب موضوع را سنجیده، و لذا در هنگام تصمیم گیری نهایی کمترین تردید ممکن را خواهد داشت. اطلاعات پیش کنشی کمک می کند که در شرایط آرامش و به دور از بحران، برنامه ریزی و در نهایت تصمیم گیری شود. البته در این نوع اطلاعات وجود وقت کافی بسیار مؤثر است. وقتی فرد دارای اطلاعات موثق و همه جانبه باشد، شیوه تصمیم گیری نسبتاً مطلوب و مورد دلخواه خواهد بود و در نتیجه در مسیر کار کمترین تنش و مانع ایجاد می شود. پیامد چنین تصمیم گیری تغییر
از شرایط موجود به شرایط مطلوب خواهد بود؛ یعنی تصمیم گیری مناسب و دقیق برای راه اندازی یک شرکت دانش بنیان.
۲. اطلاعات واکنشی یا واکنش پذیر (Reactive Information ) همیشه در زندگی تصمیم گیری‌ها موکول به آینده نیست. گاهی لازم است فرد در لحظه تصمیم گیری مناسبی نماید. در این مورد برخی عوامل در اختیار فرد تصمیم گیرنده نیست و فرد ناچار است در همان لحظه تفکر و تصمیم گیری نماید. فرض کنید به عنوان یک پرستار در حال قدم زدن در شهر هستید که در یک لحظه متوجه می شوید شهروند محترمی در گوشه پیاده رو بر روی زمين افتاده است. شما به عنوان پرستار باید بر اساس شرایط موجود و وضعیت فرد آسیب دیده نسبت به کمک به ایشان سریع تصمیم گیری نمایید؛ هر چند در این مورد خیلی از عوامل (بیرونی) در اختیار شما نیست؛ اما دانش، تجربه قبلی و سرعت عمل بسیار کارساز خواهد بود. با این وجود، به دلیل خارج از کنترل بودن بسیاری از عوامل، حاصل کار یا تصمیم الزاما رسیدن به وضعیت مطلوب (در اینجا نجات جان بیمار) نیست؛ چرا که
پرستار از وضعیت جسمی و روانی بیمار مانند فشار خون، نوع بیماری ها و غیره هیچ اطلاعاتی ندارد و زمان نیز بسیار کوتاه و حیاتی است. بنابراین پرستار ممکن است نتواند به آن شرایط مطلوب که همانا نجات بیمار است دست پیدا کند. اما همانطور که ذکر شد، دانش و تجربه قبلی می تواند تا حدودی تصمیم گیری فرد را به سمت سمت و سوی مطلوب هدایت نماید.
۳. اطلاعات پس کنشی، بازخوردی ( Post- Active Information)
بعد از اینکه فرد تصمیم گیری و اقدام مقتضی را انجام انجام داد، فرد نیازمند اطلاعات پس کنشی/پس کنشگرا خواهد بود. در واقع، فرد باید اطلاعات لازم را در خصوص تصمیم انجام شده خود به دست آورد تا از نوع تصمیم گیری خود آگاهی و ارزیابی لازم را داشته باشد (دریافت بازخورد). اطلاعات پس کنشی، حمایت کننده تصمیم گیری های انسان در آینده خواهد بود؛ چرا که کسب دانش و تجربه از تصمیم گیری ها قبلی می تواند فرد را در تصمیم گیری های فردی و حرفه ای موفق تر سازد.
امروزه تصمیم گیری دقیق در ابعاد مختلف زندگی فردی و حرفه ای بدون اطلاعات موثق امکان پذیر نیست. انسان ها با بهره گیری از انواع اطلاعات؛ کنشی، واکنشی و پس کنشی می توانند تصمیم گیری مناسبی داشته باشند. در بطن این تنوع اطلاعات برای افزایش کیفیت زندگی، داشتن آگاهی، دانش و تجربه است و کسب این توانایی ها و قابلیت ها نیاز به تلاش انسان ها برای کسب انواع سواد (علمی، اطلاعاتی، متکثر، رسانه ای، دیجیتال) می باشد. در عین حال داشتن تفکر انتقادی به افراد کمک می کند تا در شناسایی اطلاعات موثق از غیر موثق موفق تر عمل نمایند. کتابداران و اطلاع رسانان به عنوان تسهیل کنندگان دسترسی عموم مردم به اطلاعات قادرند در زمینه آموزش عموم مردم و کمک به آنها در دستیابی به اطلاعات موثق کمک اثربخشی داشته باشند. در پایان باید اشاره کرد که نظام خانواده و نظام آموزشی پایه گذار آموزش و کتابداران و اطلاع رسانان مسئولیت تعمیق بخشیدن به آموزش شهروندان هستند. در پایان پیشنهاد می شود تقسیم بندی سه گانه اطلاعات در جلسات علمی و یا از طریق پژوهش بیشتر مورد مداقه قرار گیرد و راهکارهای عملی جهت برنامه ریزی و آموزش آنها مورد توجه دست اندرکاران مرتبط با حوزه اطلاعات قرار گیرد.
اشرفی ریزی، حسن. « گونه شناسی اطلاعات برای زندگی مطلوب انسان‌ها ». سخن هفته لیزنا، شماره 597، 20تیر ۱۴۰۱
---------------------------
منبع:
-داوودیان، فرشته (۱۳۸۶). طراحی تغییر مطلوب در کتابخانه ها. اطلاع شناسی. سال پنجم، شماره ۱ و ۲: ۱۸۸-۲۰۵.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.