گفتگو با مسئول کتابخانه نابینایان دانشگاه کردستان

(لیزنا: گاهی دور گاهی نزدیک ۳۶4): حسیبه سیدی، کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی و رئیس اداره امانات و اطلاع‌رسانی کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان؛سلام و درود بر همه عزیزان، تقریباً از سال 1389 و با شروع تأسیس کتابخانه نابینایان با آقای عرفان سلیمی آشنا شدم و از سال  1392 نیز به عنوان نماینده کتابخانه مرکزی تا حدودی با آنها همکاری داشته ام.  در این مسیر، همواره شاهد تلاش‌های بی‌وقفه و زحمات بی‌دریغ آقای عرفان سلیمی بودم که با عزم و اراده‌ای مثال‌زدنی، با تمامی چالش‌ها رو به رو شده و همواره امیدوار به آینده‌ای روشن پیش می‌روند.

آقای سلیمی برای تأسیس و توسعه کتابخانه، تلاش‌های بی‌نظیری انجام داده و موفق شده‌اند تا این مرکز را با امکانات پیشرفته‌ای تجهیز کنند. این تلاش‌ها و زحمات مداوم سبب شد که تصمیم بگیرم یک مصاحبه عمیق و جامع درباره جنبه‌های مختلف زندگی شخصی، تحصیلی و حرفه‌ای آقای سلیمی انجام دهم.

با توجه به اینکه 15 اکتبر (مصادف با 24 مهر)  به عنوان روز جهانی عصای سفید شناخته می‌شود، تصمیم گرفتم به مناسبت این روز، خلاصه‌ای از این مصاحبه رابا شما را در لیزنا به اشتراک بگذارم. تا هم با کتابخانه نابینایان دانشگاه کردستان و کتابدار نابینای آن، آقای محمد عرفان سلیمی، از نزدیک آشنا شوید و هم امیدوارم  این گفتگو، به درک عمیق‌تری از اهمیت کتابخانه‌ها و خدمات آن‌ها برای افراد نابینا و کم‌بینا کمک کند و الهام‌بخش همه عزیزان باشد.

****

سیدی: سلام آقای سلیمی، وقتتون بخیر لطفاً خودتون رو معرفی کنید.

سلیمی: من هم سلام عرض می‌کنم خدمت شما و همه افرادی که بعدها مصاحبه من را گوش می‌دهند و یا می‌خوانند. بنده محمدعرفان سلیمی هستم، متولد 1356 ، روستای توریور از توابع شهر سنندج، استان کردستان. بنده به دلیل مشکلات آموزشی که در روستا بود، به موقع نتوانستم در مدرسه حضور یابم، ولی به کمک پدرم و به کمک نوارهای صوتی قرآن با صدای دکتر منشاوی تا سال 1373 حافظ کل قرآن شدم و بعدها به کمک بهزیستی از سال 1374 تحصیلات مدرسه‌ای خودم را شروع کردم و با شرکت در طرح جامع و گذراندن جهشی برخی از سال‌های تحصیل  خود را در مقاطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان تمام کردم و بهار 1380 پیش‌دانشگاهی را هم تمام کردم.  در سال1381 با رتبه سه رقمی رشته زبان و ادبیات عرب دانشگاه کردستان قبول شدم . بعد کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عرب و همچنین کارشناسی ارشد فقه و حقوق شافعی را خواندم و سال 1403 در واقع امسال به عنوان اولین دانشجوی دکتری نابینای دانشگاه کردستان، رشته زبان و ادبیات عربی قبول شدم و در حال حاضر هم به عنوان کارمند کتابخانه نابینایان دانشگاه کردستان و هم به عنوان دانشجوی دکتری در دانشگاه کردستان حضور دارم.

سیدی: آقای سلیمی، لطفاً در مورد تاریخچه کتابخانه نابینایان توضیحاتی بفرمایید. ایده تأسیس کتابخانه چه سالی و توسط چه کسی مطرح شد؟ و نحوه شروع به کار کتابخانه چگونه بود؟  

سلیمی: خب، در واقع این کتابخانه نتیجه تجربه زیسته بنده بوده است. من در دوران دانشجویی با کمبود امکانات و مشکلاتی روبه‌رو بودم. حس می‌کردم بچه‌های نابینا هم باید جایی داشته باشند که بتوانند راحت درس بخوانند و کار کنند. اواخر سال ۸۸ بود که این ایده را با یکی از معاونین دانشگاه مطرح کردم. اولش می‌خواستم از دانشگاه برای کتابخانه‌ای که در یکی از کتابخانه‌های عمومی شهر ایجاد کرده بودیم، کمک بگیرم. اما بعد به این نتیجه رسیدم که بهتر است در خود دانشگاه یه کتابخانه برای نابینایان راه بیاندازیم. این ایده را با دکتر سی و سه مرده، معاون اداری و مالی وقت دانشگاه کردستان، مطرح کردم و ایشان هم حمایت کرد.

سیدی: چه سالی دقیقاً این کتابخانه تأسیس شد؟

سلیمی: کتابخانه نابینایان دانشگاه کردستان رسماً از بهار سال ۸۹ شروع به کار کرد. ابتدا یک اتاق در دانشکده علوم انسانی به ما دادند که یک انبار قدیمی بود. کم کم آنجا را تجهیز کردیم و وسایلی مثل کامپیوتر، دستگاه رکوردر و میکروفون خریدیم. از همان موقع، کارمان را شروع کردیم و کم کم کتابخانه مجهزتری درست کردیم.  تجهیزات کتابخانه کم کم اضافه شد. از پاییز ۹۶ تصمیم گرفتم اتاق ضبط را کاملاً آکوستیک کنم. رفتم تهران و دستگاه‌های تخصصی تهیه کردم. الان اتاق ضبط ما خیلی حرفه‌ای و مجهز، با میکروفون‌ها و سیستم‌های صوتی کامل است.

سیدی: در طول این مسیر، افراد یا سازمان‌هایی بودند که به شما کمک کنند؟

سلیمی: بله، خیلی‌ها کمک کردند. دانشگاه کردستان خیلی زحمت کشید و با اینکه در دستور کارشون نبود، اما حمایت کردند. معاونت دانشجویی، پژوهشی و دانشکده علوم انسانی خیلی همکاری کردند. از بیرون هم خیرین و سازمان‌های مختلف مثل بانک ملی، سازمان بهزیستی و حتی وزارت علوم کمک‌های خوبی کردند. مثلاً با کمک معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، یک دستگاه پرینتر بریل جدید خریدیم که خیلی به دردمون خورد.

سیدی: حمایت‌های افراد و سازمان‌ها چطور بود؟ از چه کسانی می‌توانید اسم ببرید؟

سلیمی: واقعیتش خیلی‌ها کمک کردند. مثلاً بانک ملی حدود صد میلیون تومان به ما کمک بلاعوض کرد که توانستیم  بخش آکوستیک را راه‌اندازی کنیم. سازمان بهزیستی چند دستگاه نوتیکر به ما داد. شهرداری کردستان و خیرین هم هر وقت نیاز داشتیم، وسایلی مثل لپ‌تاپ و تجهیزات دیگر خریدند. اساتید دانشگاه هم همیشه پشتیبان ما بودند و برای بچه‌های نابینا لپ‌تاپ تهیه می‌کردند.

سیدی: اگر ممکن است، لطفاً از افرادی که در این مسیر همکاری‌های معنوی با شما داشته‌اند و در ارائه خدمات به شما کمک کرده‌اند، نام ببرید. آیا می‌توانید نام شخص خاصی را ذکر کنید؟

 سلیمی: بله خانم شیرین سیدزاهدی و خانم سوما بزرگی خیلی با کتابخانه همکاری داشتند از دانشجویان دانشگاه کردستان بودند. دو نفر دیگر هم بودند که خیلی با کتابخانه همکاری داشتند. خانم دنیا تیمورنژاد و آقای محمد صارمی که یک مهندس کامپیوتر هستند. خانم تیمورنژاد از بچه‌های نابینای خودمان بود که در رشته زبان و ادبیات عرب تحصیل می‌کرد. ایشان و آقای صارمی در تنظیم جزوات بریل و حل مشکلات نرم‌افزاری کمک‌های زیادی به ما کردند.

سیدی: چه برنامه‌هایی برای بهبود دسترسی نابینایان به امکانات و خدمات خودتان داشتید؟

سلیمی: یکی از کارهایی که کردیم این بود که با اساتید و دانشجویان نابینا جلسات منظمی برگزار کردیم تا مشکلاتشان را به‌طور مستقیم مطرح کنند. ما یک شورای اساتید نابینایان تشکیل دادیم که رسماً در سال ۹۷ شروع به کار کرد. این شورا کمک می‌کرد تا در بحث‌های مختلف مثل آموزش، تردد، و حتی ورزش، راهکارهای مناسبی پیدا شود.

سیدی:  لطفاً، درباره تجهیزاتی که در بخش نابینایان دارید، توضیحاتی بفرمایید؟

سلیمی: بله، ما امکانات متنوعی داریم. چند دستگاه کامپیوتر، دستگاه‌هایی برای ضبط صدا، میکروفون‌های با کیفیت عالی که مستقیماً به سیستم وصل میشوند، سه دستگاه  چاپگر بریل، و یک کیبورد بریل که به برجسته‌نگار معروفه. 7 عدد هارد 2 ترابایت، ویس رکوردر و ... . همچنین چند دستگاه کیبرد بریل دیگر داریم که در حال رایزنی هستیم تا از سازمان‌ها و بانک‌ها به دانشگاه منتقل کنیم.  

 سیدی: منابع مالی این تجهیزات از کجا تأمین می‌شوند؟

 سلیمی: بیشتر منابع مالی را از طریق دانشگاه کردستان و همچنین سازمان‌ها و بانک‌های بیرونی تأمین می‌کنیم. البته من خودم رایزنی‌های مقدماتی را انجام می‌دهم، اما ادامه کارهای اداری معمولاً از طریق تفاهم‌نامه با دانشگاه و ارتباط مستقیم سازمان پیگیری می‌شود.

سیدی: آقای سلیمی، شما این امکانات و تجهیزاتی که الان در کتابخانه هستند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ اگر بخواهید مقایسه‌ای با تهران داشته باشید یا در سطح جهانی، چه نظری دارید؟ آیا این تجهیزات و امکانات برای برآوردن نیازهای دانشجویان دانشگاه کردستان کافی هستند؟

سلیمی: راستش من اطلاع دقیقی از وضعیت کتابخانه‌های دیگر ندارم. تنها از منابع‌شان استفاده کردم که آن هم پراکنده بود. از نزدیک به وضعیت تجهیزات و امکانات‌شان اشرافی ندارم، چون خودم تا به حال به جایی سفر نکردم. ولی این کتابخانه در استان کردستان با امکاناتی که دارد و چاپخانه بریلی که راه‌اندازی کرده‌است مجهزترین کتابخانه‌ای است که برای نابینایان وجود دارد.

 سیدی: آیا شما به عنوان یک بخشی از کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان فعالیت می‌کنید یا مستقل هستید؟ آیا از خدمات کتابخانه مرکزی راضی بودید؟ و چه انتظاری از کتابخانه دارید؟

واقعیتش ما بین دانشکده علوم انسانی، معاونت پژوهشی و کتابخانه مرکزی معلق هستیم. کارهای مکان ما و تجهیزات اداری ما مانند اتاق و میز و صندلی در عهده دانشکده علوم انسانی است. کارهای مالی ما از طرف معاونت پژوهشی انجام می‌گیرد و فرآیند اداری کارهایمان نیز از طریق کتابخانه مرکزی است و در حال حاضر نیز به عنوان بخش نابینایان کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان فعالیت داریم. در زمان ریاست آقای دکتر حسینی تقریباً در سال 93 تا 96 ما در کتابخانه مرکزی مستقر بودیم و برای ما یک دستگاه چاپگر اورست خریداری کردند، در سامانه نرم افزار کتابخانه بخش نابینایان به عنوان یک محل نگهداری تعریف شد و کتاب گویا به عنوان نوعی مدرک به سامانه اضافه شد و برخی از کتاب‌های صوتی کتابخانه دسته بندی و وارد سامانه کتابخانه گردید.  اخیراً از رئیس کتابخانه مرکزی درخواست کردم که فرصتی برای بازدید از کتابخانه نابینایان اصفهان برای من فراهم کند.

 ما به تازگی چاپگر بریل را راه‌اندازی کردیم و خوب است بدانید که تنها سه دانشگاه در ایران به این دستگاه مجهز هستند: دانشگاه اصفهان، دانشگاه تهران و دانشگاه کردستان. اصفهان سال‌هاست که در این زمینه فعالیت دارد و یکی از ویژگی‌های‌شان تولید کتاب‌های خودآموز برای نابینایان است. آن‌ها امکاناتی فراهم کرده‌اند که افراد نابینا بتوانند در کنار کامپیوتر بنشینند و مهارت‌های لازم را یاد بگیرند.

سیدی: کتابخانه چه خدماتی به کاربران نابینا ارائه می‌دهد؟ شرایط عضویت در کتابخانه شما چگونه است؟ آیا برنامه آموزشی برای دانشجویان نابینا داشتید؟

سلیمی: واقعیت این است که من تا الان روال عضویت خاصی نداشتم. دانشجویان دانشگاه کردستان در اولویت بودند و ما هیچگاه از کسی حق عضویت نگرفتیم. اما اگر این موضوع سازماندهی شود، کار راحت‌تر خواهد شد. به محض ورود دانشجویان نابینا به دانشگاه، لپ‌تاپ‌هایی برای آن‌ها خریداری می‌کردیم. تهیه جزوه‌های آموزشی درسی، ضبط منابع درسی، برنامه‌ریزی برای حل مشکلات آموزشی و شخصی دانشجویان نابینا در کتابخانه نابینایان انجام شده است و در حال حاضر نیز ادامه دارد.  همچنین  یکی از برنامه‌های ما آموزش بود. دانشجویانی که به ما مراجعه می‌کردند، اصول کار با کامپیوتر را فرا می‌گرفتند. اما به مرور، با ظهور خودآموزها نیاز به کلاس‌های حضوری کاهش یافت. من به آن‌ها منابع خودآموز می‌دادم و اگر سؤالی داشتند، پاسخ می‌دادم. ولی واقعاً نیاز است که برنامه منسجم‌تری برای آموزش داشته باشیم.

سیدی: به عنوان یک فرد فعال در این حوزه، آیا قصد دارید برنامه‌هایی برای گسترش خدمات به عموم مردم داشته باشید؟

سلیمی: بله، ما به دنبال این هستیم که با ادارات مربوطه ارتباط برقرار کنیم و به دانش‌آموزان نابینا نیز خدماتی ارائه دهیم. من نامه‌ای به مدیریت آموزش و پرورش استثنایی استان نوشته‌ام تا بتوانیم همکاری بیشتری داشته باشیم. اما با این حال، محدودیت‌هایی در دسترسی عموم وجود دارد. اگر چه این امکانات برای دانشجویان نابینای دانشگاه کردستان شاید کافی باشد ولی در صورتی که نیازها زیاد باشد، ممکن است کتابخانه نتواند پاسخگو باشد به همین دلیل فعلاً دسترسی عموم را برنامه‌ریزی نکرده ام.

سیدی: درباره دستاوردها و پروژه‌هایی که در کتابخانه نابینایان دانشگاه کردستان داشته‌اید، لطفاً توضیحاتی بفرمایید.

 سلیمی: یکی از دستاوردهای ما نصب تابلوهای بریل در مکان‌های مختلف دانشگاه بود. این کار حتی در بهزیستی هم انجام نشده بود. همچنین، ما کارگروهی تشکیل دادیم تا حروف بریل کُردی را استانداردسازی کنیم. این پروژه شامل همکاری با دانشجویان و معلمان نابینا بود و می‌تواند نقطه عطفی در ارتقاء خدمات ما باشد. با خرید سه دستگاه چاپگر بریل، چاپخانه بریل را راه‌اندازی کردیم. که می‌تواند علاوه بر رفع نیازهای دانشجویان نابینا حتی به عنوان تایپیست و مصحح چاپ کتاب بریل فرصت شغلی ایجاد کند.تجهیز اتاق ضبط نیز باز هم یک امکان برای ایجاد فرصت شغلی است.

سیدی:  افراد و سازمان‌ها چه نوع همکاری‌هایی می‌توانند با کتابخانه شما داشته باشند؟

سلیمی: سازمان‌ها می‌توانند در تأمین منابع مالی و تجهیزات کمک کنند. ما به دنبال آموزش افراد نابینا هستیم و اگر حمایت‌های مالی بیشتری داشته باشیم، می‌توانیم برنامه‌های بهتری برای تولید محتوا و آموزش ایجاد کنیم.

 سیدی: در مورد برنامه‌های آینده برای بخش نابینایان، ایده‌ای دارید؟

 سلیمی: بله، در نظر داریم یک سایت اختصاصی برای بخش نابینایان دانشگاه کردستان راه‌اندازی کنیم تا منابع و دستاوردهایمان را به‌صورت آنلاین ارائه بدهیم. این کار می‌تواند کمک بزرگی برای دسترسی بهتر دانشجویان نابینا به منابع کتابخانه‌ای باشد.

سیدی: چه چشم‌اندازی برای آینده کتابخانه دارید؟

سلیمی: من امید دارم که کتابخانه ما به شهرت جهانی برسد. ما می‌توانیم با توجه به ظرفیت‌های فرهنگی استان، دانشگاه و روابط بین‌الملل دانشگاه، به انجام کارهای بزرگتری بپردازیم. برای من مهم است که به جامعه نابینایان خدمت کنیم و با کمک همکاری‌ها و حمایت‌ها، به اهدافمان برسیم.

سیدی:  به عنوان نکته پایانی اگر صحبتی دارید، بفرمایید ؟

 سلیمی:  واقعیت این است که اگرچه ما امکانات خوبی داریم، اما نیاز به حمایت و فرهنگ‌سازی بیشتری داریم تا بتوانیم به افراد بیشتری خدمات بدهیم. امیدوارم با ادامه این فعالیت‌ها، بتوانیم قدم‌های مؤثرتری در جهت توانمندسازی نابینایان برداریم.

 سیدی:  ممنون از وقتی که در اختیار ما گذاشتید. امیدوارم کتابخانه به مقام و جایگاه شایسته‌ای که لایق آن است برسد.

سلیمی: من هم خیلی تشکر می‌کنم، خیلی خرسندم، خدا را شکر می‌کنم و سپاسگزارم خیلی از زندگی ام راضی ام. من خودم شخصاً نابینایی را یک نعمتی می‌دانم.  در این زندگی یک مهمان عزیزی دارم یک همراه سختگیر. آدم ساز است. آدم را خویشتن‌دار می‌کند. مهم نیست که چقدر پیشرفت بکنی، مهم این است که درست جلو بری. قرار نیست که آدم به جای خاصی برسد، آدم باید حرکت کند. وقتی که تو قدم گذاشتی راه خود به خود برایت هموار می‌گردد.

مصاحبه‌کننده: حسیبه سیدی / کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی/ رئیس اداره امانات و اطلاع‌رسانی کتابخانه مرکزی دانشگاه کردستان

مصاحبه‌شونده: محمدعرفان سلیمی / مسئول کتابخانه نابینایان دانشگاه کردستان

عکّاس: فاطمه سپهری / دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه کردستان