کتاب «صدسال دیگر» حاصل بررسی 10 هزار سند است

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی خانه کتاب، سعید رضوانی، گردآورنده این اثر در ابتدای نشست اظهار کرد: کتاب بر اساس دستنوشته های نیما که از دهه 70  طبق قراردادی رسمی از شراگیم یوشیج (پسر نیما) خریداری شده و در اختیار فرهنگستان ادب قرار گرفته، تدوین شده است.

وی ادامه داد: این اسناد سالها در فرهنگستان بود و متاسفانه به دلیل قدیمی بودن و پراکندگی قابل استفاده نبود تا اینکه در خردادماه سال 93 طرحی با عنوان «بازبینی دستنوشته های نیما» تصویب شد و از آن زمان من و همکارم، دکتر مهدی علیائی مقدم شروع به فعالیت روی این دست نوشتهها کردیم.

گردآورنده کتاب «صد سال دیگر» با اشاره به شیوه استنساخ این اثر گفت: اسنادی که در اختیار ما قرار گرفته بود به بیش از 10 هزار سند می رسید که همگی کهنه بودند و این امکان وجود داشت که در صورت چند بار استفاده و ورق خوردن غیرقابل خواندن شوند؛ به همین دلیل در گام نخست از تمام اسناد عکسبرداری شد تا برای شروع کار از عکس اسناد استفاده شود.

وی افزود: در گام دوم اسناد موجود را دسته بندی کردیم تا بتوانیم به نتایج قابل قبولی برسیم؛ چراکه نوشته ها در یک حوزه مشخص نبود و شامل نمایشنامه، داستان و شعر می شد. بعد از دسته بندی مطالب، از اسفندماه 93 به سراغ استنساخ مطالب رفتیم و به این شکل وارد مرحله سوم شدیم. در نهایت کتاب با 108 قطعه شعر که متعلق به سال های 1301 تا 1336 بود، منتشر شد.

رضوانی در توضیح حق نشر کتاب «صد سال دیگر» عنوان کرد: این کتاب با استفاده از اسناد خریداری شده توسط فرهنگستان منتشر شده است؛ بنابراین حق نشر آن نیز با فرهنگستان است و ناشری حق انتشار آن را ندارد. اینکه به دلیل چاپ شدن این کتاب در فرهنگستان عده ای علاقه به خرید آن ندارند، تنها بهانه است و اتفاقاً باید همه خوشحال باشیم که یک نشر دولتی به فکر انتشار این کتاب ارزشمند افتاده است.

فرهنگستان یک گونی اسناد از شراگیم خریداری کرد

در ادامه این نشست دکتر مسعود جعفری، استاد ادبيات فارسي در توضیح این اثر ارزشمند اظهار کرد: دلیل شرکتم در این جلسه، تشکر از زحمات دکتر رضوانی و دکتر علیائی مقدم بود؛ چراکه دورادور از فعالیت های شبانه روزی این دو نفر آگاه بودم و می دانستم که چه کار سخت و طاقتفرسایی را شروع کردهاند. واقعاً هیچ صحبت علمی در این نشست ندارم و تنها نظرات شخصی خودم را بیان می کنم؛ زیرا به خوبی میدانم که هنوز به شکل دقیقی نمیتوان درباره این اثر اظهارنظر کرد.

وی افزود: واقعاً از واکنش هایی که نسبت به این اثر شد تعجب میکنم؛ چراکه حرف های عجیب و غریبی می زنند و حتی برخی این اثر را انکار می کنند. در جواب این افراد باید بگویم، کسانی که با زندگی و شخصیت نيما آشنا باشند، می دانند که او دائماً در حال شعر نوشتن بود و کارهای زیادش اجازه ویرایش را به او نمی داد و خودش هم بارها گفته است که گونیگونی شعر دارد و حتی شاید جالب باشد که بدانید، فرهنگستان سندهای این کتاب را در قالب یک گونی از شراگیم خریداری کرده است.

این استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی در توضیح وضعیت «صد سال دیگر» گفت: تلاش های بسیار زیادی برای تهیه این اثر انجام شد اما متاسفانه پخش آن به شکل صحیحی انجام نشد. سیروس طاهباز در سال های دور اشعار نیما را منتشر کرد که نیاز به بازنگری داشت و چند سال بعد مجددا ویرایش شد. به همین دلیل نه تنها این مجموعه بلکه نمی توان درباره هیچ کدام از مجموعه هایی که بعد از مرگ نیما منتشر شده با اطمینان اظهار نظر کرد.

وی ادامه داد: به نظرم بعد از انتشار این مجموعه و تلاش هایی که شراگیم و مرحوم طاهباز در گذشته انجام دادهاند، حال وقت آن رسیده که شخص یا گروهی مسئولیت تصحیح مجموعه کامل اشعار نیما را برعهده بگیرد و به مقایسه اشعار و انتشار یک نسخه کم اشکال بپردازد. در حال حاضر اولویت تصحیح اشعار نیماست؛ زیرا در گذشته به اندازه کافی بحث و جدل و دعوا شده است.

جعفری با اشاره به برخی اشکالات این مجموعه اظهار کرد: در مطالعه کتاب متوجه شدم که دو پژوهشگر پایبندی خاصی به رسم الخط نیما داشتهاند که چنین کاری اصلاً ضرورت نداشت؛ چراکه رسم الخط آن روز اصالتی ندارد و خواندن اشعار را سخت کرده است. بنابراین بهتر بود که اشعار با رسم الخط امروز منتشر میشد.

وی افزود: با مشاهده کتاب به شعرهایی بر می خوریم که در آن به جای استفاده از کلمات، نقطه چین آماده است که این موضوع به اعتقاد من خودسانسوری است و معتقدم که وزارت ارشاد هیچ نگاه اصلاحی به آثاری که در زمان قدیم منتشر شده است ندارد و بهتر بود که در تهیه کتاب چنین کاری انجام نمی شد. در مجموع مخاطب با کتاب بسیار خوبی روبهرو است و برخی شعرهای این مجموعه بسیار خوب و نزدیک به شاهکارهای نیماست. برای مثال با مشاهده کتاب میتوان متوجه شد که شعر معروف «ققنوس» نسخه تکاملیافته شعر «مرغ آتش» است.

کامیار عابدی دیگر سخنران این نشست با اشاره به روند چاپ آثار نیما گفت: سال 64 سیروس طاهباز برای نخستین بار مجموعه اشعار نیما را توسط نشر ناشر منتشر کرد و در سال 71 نسخه اصلاح شده آن توسط انتشارات نگاه به بازار آمد. در سال 76 شراگیم نیز مجموعهای را منتشر کرد که در آن 60-70 شعر که تا به حال طاهباز منتشر نکرده، آمده بود.

وی ادامه داد: در سال 80 شعرهای مازنی و در سال 87 کتابی با همکاری مینا میرهادی و شراگیم منتشر شد که در کتاب آخر تعداد رباعیهای نیما چهار برابر شده بود، زیرا در نسخه طاهباز تنها 500 رباعی وجود داشت اما در نسخه شراگیم نزدیک دو هزار رباعی منتشر شده بود. البته اینها افرادی بودند که بر اساس دستنوشته ها اقدام به نگارش کتاب کرده بودند و در این بین کسانی مانند سیروس نیرو بودند که از طریق اطلاعات موجود کتاب هایی را منتشر کردند.

این منتقد ادبی در توضیح چاپ این اثر در فرهنگستان ادب اظهار کرد: متاسفانه چاپ این اثر در فرهنگستان ادب باعث شده است که نگاه مناسبی به این اثر نشود و این کتاب آنطور که شایسته است در جامعه پخش نشود. من آدم سیاسی نیستم اما حضور مدیری که علاوه بر فعالیت های ادبی یکی از سران جریان اصولگرایی در کشور است میتواند نظرات را نسبت به فرهنگستان برگرداند و عدهای تمایل نداشته باشند از محصولات این نهاد خریداری کنند.

عابدی درباره فضای اشعار این مجموعه گفت: بخشی از اشعار این مجموعه شامل فضای رمانتیسیم است که متعلق به دهه 10 تا 20 است. برخی دیگر، شعرهای اخلاقی و تربیتی و شعرهایی نیز نزدیک به ادبیات رئالیستی یا رئالیسم سوسیالیستی است که در کتاب خودنمایی می کنند.

وی افزود: در مجموعه هایی که طاهباز و شراگیم منتشر کردند حلقه واسط محسوس نبود اما در این کتاب حلقه وصل مناسبی بین چهارپاره ها، مستزاد و نوع خام نیمایی وجود دارد. این مجموعه به خوبی به مخاطبان و پژوهشگران نشان می دهد که اولین شعرهای نیمایی در سال 1318 منتشر شده است و آن ادعایی که می گوید نخستین شعر متعلق به سال 1316 بوده، غلط است. 

این منتقد ادبی با اشاره به روند شعری نیما اظهار کرد: روند تاریخی این کتاب نشان می دهد که نیما با گذر زمان از شکل سنتی خود دور و بیشتر شاعری روایت محور شده است و هرچه بیشتر جلو میرود بیشتر علیه سنت جبهه می گیرد.

در پایان این نشست حسن میرعابدینی که یکی از افراد حاضر در جلسه بود در صحبتی کوتاه گفت: «صد سال دیگر» کتاب بزرگ و مهمی است و می تواند از جنبه های مختلف بسیار خوب و ارزشمند باشد. اینکه چرا این اثر ارزشمند در جامعه مورد توجه قرار نگرفته است، نشان از فضای ناسالم ادبی ما دارد که باید دردشناسی شود. باید ریشه یابی شود که چرا جامعه ما دچار این فرسودگی ادبی شده است.