شماره 148 ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت منتشر شد

سخن دبیر این شماره از ماهنامه با این نکته آغاز شده است: «اکنون، با گذشت بیش از یک قرن از پیدایش این جبنش و نگارش آثار متعدد در این زمینه که برخی‌شان نیز به فارسی ترجمه شده است، چه نیازی هست تا دوباره پرسشِ «پدیدارشناسی چیست؟» را طرح کنیم و بخواهیم به «سرآغازها» بازگردیم؟ آیا پاسخ این پرسش برای ما واضح و روشن است یا ابهاماتی وجود دارد که وادارمان می‌کند باز هم به پرسشِ چیستی پدیدارشناسی بازگردیم.» در ادامه دبیر این شماره از ماهنامه، ابتدا به برخی دلایل و شواهدی که متخصصان این حوزه را ملزم به طرح دوباره پرسش از چیستی پدیدارشناسی می‌کند، اشاره کرده‌ و برای تأکید بیشتر بر ضرورت بازاندیشی و پرسش دوباره از چیستی پدیدارشناسی، پرسش‌هایی را درباره این موضوع در سه مرحله تاریخی طبقه‌بندی کرده است که عبارتند از: 1- پدیدارشناسی پیش از هوسرل 2- جنبش تاریخی پدیدارشناسی 3- پدیدارشناسی در دوران معاصر و در حوزه‌های مختلف اعم از علوم‌انسانی، علوم تجربی و هنر. پنج‌تنی پس از طرح چندین پرسش نوشته است که «بنابراین اگر پدیدارشناسی چنان چندوجهی‌ست که از معنای یک جنبش تاریخی صرف فراتر می‌رود و مدعی‌ست امکان بازیابی فلسفه در دوران مدرن را در اختیار ما می‌گذارد، پس راهی جز شناخت دقیق با رجوع به متون اصلی‌اش نداریم. حتی اگر به چنین ادعایی مشکوک باشیم، نمی‌توانیم نسبت به جنبشی که نه تنها به طور مستقیم در بخش عمده‌ای از فلسفه قاره‌ای قرن بیستم نقش پررنگی داشته است بلکه با تطور و تحولش در قالبِ جریان‌های دیگر فلسفی مانند اگزیستانسیالیسم و هرمنوتیک به شکل‌های مختلف حضور داشته است، بی‎‌تفاوت باشیم.»

بناست هشت دفتر برای پدیدارشناسی در حکمت و معرفت منتشر شود که عبارتند از: چیستی و زمینه‌های شکل‌گیری جنبش پدیدارشناسی، پدیدارشناسی آلمانی، پدیدارشناسی فرانسوی، پدیدارشناسی هنر، پدیدارشناسی ادبیات، پدیدارشناسی اخلاق، پدیدارشناسی در حوزه علوم تجربی و علوم انسانی و در آخر «ما و پدیدارشناسی». شماره اولِ نخستین دفتر با هفت نوشتار در تیر ماه 1397 منتشر شد و اکنون شماره دوم دفتر اول نیز مشتمل بر هفت مقاله دیگر است.

نخستین نوشتار با عنوان «زمینه‌های شکل‌گیری پدیدارشناسی از دکارت تا هوسرل» گفت‌وگویی‌ست که دبیر دفتر ماه با پرویز ضیاءشهابی انجام داده است و هدفش بررسی مؤلفه‌هایی‌ست که از اندیشه فیلسوفان پیش از هوسرل، از دکارت تا هیوم در بنیادهای اصلی جنبش پدیدارشناسی رسوخ کرده است.

دومین نوشتار با عنوان «دکارت و سنت پدیدارشناسی» مقاله‌ای به قلم وین ام. مارتین و با ترجمه مرتضی نوری است. این مقاله به نسبت بین جنبش پدیدارشناسی با فلسفه دکارت می‌پردازد. مارتین می‌کوشد مؤلفه‌هایی را که به اشکال مختلف از فلسفه دکارت به پدیدارشناسی به‌ویژه پدیدارشناسی هوسرل و هایدگر وارد شده‌اند، شرح دهد. هر چند او فقط به این تأثیرپذیری‌ها مانند توجه به بحران علم و چاره‌جویی برای رفع آن با روی‌آوردن به فلسفه، اکتفا نمی‌کند و بر این نظر است که هوسرل در چند مؤلفه اساسی مانند کشف جهانِ آگاهی و ویژگی روی‌آورندگی از اندیشه دکارتی فاصله گرفته است. مؤلف بر این نظر است که فلسفه هایدگر هم به خاطرِ بنیان نهادنِ هستی‌شناسی بر تحلیلِ اگزیستانسیالِ انسان، خاستگاه‌اش به تحلیل‌های دکارتی و پرسش از چیستیِ انسان باز می‌گردد.

مقاله سوم با عنوان «جنبه لایب‌نیتسی پدیدارشناسی هوسرلی» به قلم الکساندرو جیوکولسکو است که محمد شامخی به فارسی ترجمه کرده است. مؤلف در این مقاله می‌کوشد نشان دهد که فلسفه لایب‌نیتس و هوسرل ذیل گونه یگانه‌ای از فلسفه جای می‌گیرند و برای این‌کار بخش‌های نظام فلسفی آن‌ها را در چند عنوان با هم مقایسه می‌کند که عبارتند از 1-تئودیسه لایب‌نیتسی و انتودیسه هوسرلی 2- حضور التقاطی‌‌گری 3- جستجوی حقیقت تام و تمام 4- نگاه غایت‌شناسانه در مونادولوژی و پدیدارشناسی.

ریچارد ت مورفی در چهارمین مقاله با عنوان «پدیدارشناسی و تجربه‌گرایی بریتانیایی» و با ترجمه علیرضا حسن‌پور، تأثیرپذیری پدیدارشناسی هوسرل را از آرای سه تجربه­گرای کلاسیک بریتانیایی – لاک، بارکلی و هیوم- نشان می‌دهد و همچنین برخی انتقادات هوسرل را به آنها را بررسی می­کند. به عنوان نمونه مؤلف نشان می‌دهد که هوسرل بیش از همه تجربه‌گرایان از هیوم در مفاهیمی مانند تحلیل­های حلولی، درون­نگرانه و روان­شناختی، در پی‌ریزی پدیدارشناسی استعلایی متأثر بوده است.

مقاله پنجم با عنوان «فیشته و پدیدارشناسی» اثر تام راکمور با ترجمه مسعود حسینی زمینه‌های شکل‌گیری پدیدارشناسی هوسرلی را در ایدئالیسم فیشته بررسی می‌کند. راکمور با این پرسش که «مؤلفه پدیدارشناسانه اندیشه فیشته چیست؟» آغاز می‌کند و هدف مقاله‌اش را درک «ایدئالیسم» و «پدیدارشناسی» و تعیین نسبت و رابطه اندیشه فیشته با پدیدارشناسی می‌داند. او بر این نظر است که سه دیدگاه عمده فیشته درباره شیء فی‌نفسه، سرشت سوژه و تاریخ، زمینه‌ساز شکل‌گیری مفهوم جدید پدیدارشناسی هوسرلی بوده‌اند.

مقاله ششم با عنوان «روش پدیدارشناسیِ هگل» به قلم محمدمهدی اردبیلی است که به طرح مسئله امکان احیای پدیدارشناسی هگلی در مقام روش می‌پردازد. پرسش اردبیلی در این مقاله این است که «آیا می‌توان در فلسفه هگل، از پدیدارشناسی در مقام یک روش سخن گفت؟» او پس از بررسی ریشه‌های تاریخی و لغت‌شناختی این اصطلاح پیش از هگل، با تکیه بر نقل‌قول‌های مختصر خود او درباره روش «پدیدارشناسی»، در کتاب پدیدارشناسی روح، به تحلیل مقصود هگل از معنای این واژه پرداخته است. پرسش پایانی مؤلف این است که «آیا اصلاً ممکن است پدیدارشناسی هگل را در مقام روشی مطرود و رهاشده، به منزله راهکاری هم برای برون‌رفت از انسداد خود فلسفه هگل، و هم برای مواجهه با جریانات ضدهگلی احیا کرد؟»

هفتمین و آخرین مقاله با عنوان «درنگی بر قطعاتی ازپدیدارشناسی روحهگل در مناسبت فلسفه و دانش» به قلم میثم سفیدخوش است. مؤلف در این مقاله می­کوشد بر اساس جملاتی از پیش­گفتار کتاب پدیدارشناسی روح و بخش «دانستنِ مطلق» آن به مناسبتِ دانش پدیدارشناسیِ هگلی و دانش به­طورکلی بپردازد.

دبیر دفتر ماه درباره دو مقاله آخر بر این نظر است که آن‌ها «به یکی از دغدغه‌های این دفترها درباره معنای «پدیدارشناسی» در فلسفه هگل مربوط‌‌اند و ما را یاری می‌کنند با آشنایی دقیق‌تر با این مفهوم نزد هگل، نسبتش را با جنبش تاریخی پدیدارشناسی بررسی کنیم.»

بخش دوم ماهنامه با عنوان «ادب و هنر» مشتمل بر دو مقاله است، نخستین مقاله با عنوان «داوری زیبایی شناسانه» به قلم تد كوهن است که انشاءالله رحمتی به فارسی ترجمه کرده است. دومین مقاله با عنوان «سیمرغ حقیقت: تفسیر پراگماتیستی از داستان سیمرغ عطار» را محمد اصغری نگاشته است.

بخش سوم ماهنامه با عنوان «اندیشه و نظر» از چهار مقاله دیگر تشکیل شده است. نخستین مقاله با عنوان «رابطه فلسفه و فرهنگ» گفت و گویی با احمد احمدی که نسرین دمیرچی انجام داده است. سه مقاله دیگر به ترتیب عبارتند از: «چارچوبی برای مطالعه ایده‌های فمینیستی» به قلم محمد مسعود سعیدی، «فعل الهی، تجلی و تبیین علمی» اثر نانسی مورفی و با ترجمه علیرضا رضایت، و در نهایت «سمنتیك توحید الهی به ترتیب نزول آیات» که سید سلمان صفوی نگاشته است.

بخش چهارم نشریه «کتاب» است. نخستین نوشتار با عنوان «نوادر لبخند» به قلم سید مسعود رضوی است. سپس منیره پنج‌تنی، دبیر بخش کتاب مقاله‌ای با عنوان «درآمدی بر پدیدارشناسی» نگاشته و پنج عنوان کتاب را نقد و بررسی کرده است که عبارتند از: جنبش پدیدارشناسی: درآمدی تاریخی (مینوی خرد)، مدخل پدیدارشناسی دانشنامه استنفورد (ققنوس)، درآمدی بر پدیدارشناسی (گام نو)، پدیدارشناسی چیست؟ (سمت)، درآمدی پدیدارشناسانه به فلسفه دکارت (هرمس).

بخش پنجم ماهنامه با عنوان «گزارش» به دبیری منوچهر دین‌پرست، به گزارش برخی از مهم‌ترین وقایع حوزه اندیشه در یک ماه اخیر اختصاص دارد.

شماره 148 ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت در مردادماه 1397 با مدیر مسئولی و سردبیری انشاءالله رحمتی با بهای 10 هزار تومان در اختیار علاقمندان قرار گرفت.