توسعه فرهنگی با افزایش مخاطبان ادبیات/ انجمن‌های ادبی محل گفتگوست

به گزارش لیزنا، براساس اعلام روابط عمومی بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان، ۱۷ دقیقه حرف حساب با موضوع «برنامه‌ریزی ادبی، از ایده تا اجرا» به عنوان مقدمه‌ای بر نخستین جشنواره انجمن‌های ادبی، دوشنبه دوم اسفند در سالن جلال آل‌احمد این بنیاد برگزار شد.

توسعه فرهنگی با افزایش مخاطبان ادبیات محقق می‌شود

مهدی قزلی، مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان به عنوان نخستین سخنران این برنامه با اعلام تعداد مخاطبان جدی در دو هنر سینما و ادبیات که بر اساس آمارهای رسمی ارایه شده در رسانه‌ها استخراج شده‌اند، نسبت مخاطبان ادبیات به سینما را یک به ۲۰۰ بیان کرد و گفت: فعالان حوزه ادبیات باید با دیدن این آمار تأسف بخورند و البته کاری انجام دهند تا شرایط بهبود یابد.

وی افزود: توسعه فرهنگی در حال حاضر و از نظر یک نویسنده و یک فعال ادبی، کم کردن این نسبت یک به ۲۰۰ است که در صورت تحقق این مهم، یکی از شاخه‌های توسعه فرهنگی بهبود می‌یابد.

قزلی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در حوزه ادبیات، نویسنده را به عنوان تولیدکننده، مردم را به عنوان خواننده و دولت را به عنوان تسهیل‌کننده امور حاکمیتی می‌شناسند و دولت باید وظایف حاکمیتی خود را با برگزاری جشنواره‌ها و اعطای جوایز و همچنین تسهیل کردن امور چاپ و نشر انجام دهد، گفت: کسی نباید نسبت به نتیجه‌بخش بودن کار دولتی امید داشته باشد؛ اگر این‌طور بود این فعالیت‌ها تاکنون ثمر می‌داد و در تمام کشورها، دولت‌ها در این باره جدیت به خرج می‌دادند.

این نویسنده ادامه داد: تصور ما این است که نویسندگان از مردم دورند و بدون توجه به مسایل مردم و جامعه، به خلق اثر روی می‌آورند. ادبای ما در طرح مسأله مردم دچار مسأله هستند. شخصیتی که می‌تواند به این مسایل بپردازند، گروه‌های ادبی هستند.

وی ادامه داد: با احتساب اینکه کشور ما هزار شهر و بخش دارد و اگر هر یک از آنها ۵ گروه ادبی با ۱۰ عضو فعال داشته باشد، در ایران ۵۰ هزار نفر با دغدغه ادبیات وجود دارد که اگر هر کدام از آنها در سال ۲ کتاب را بخواند، در سال ۱۰۰ هزار نسخه کتاب خوانده می‌شود.

مدیرعامل بنیاد شعر و ادبیات داستانی در پایان در تأکیدی دوباره گفت: باید انجمن‌های ادبی را فعال کنیم تا از این طریق، نسبت بین نویسندگان و مخاطبان هم فعال شود. اگر هر اهل ادبیاتی در ایران بتواند ۱۰ نفر را اهل ادبیات کند، می‌توانیم این امید را داشته باشیم که اتفاقات خوبی در حوزه صنعت نشر ادبی حادث خواهد شد.

همخوانی کتاب، آموزش گفت‌وگوست

فریبا اقدامی، مسئول انجمن ادبی جهک (جریان همخوانی کتاب)، دیگر سخنران این برنامه با تشریح دلایل راه‌اندازی این حلقه کتابخوانی گفت: جهک، یک سازمان مردم‌نهاد است که با بیش از ۳ هزار نفر کار می‌کند. ما در جهک به دنبال این هستیم که یاد بگیریم، باهم مشارکت کنیم و درباره ناکارآمدی، خلأ و نقص، گفت‌وگو کنیم تا به صورت سریع‌تر، مطمئن‌تر به نتیجه برسیم و نقش خود در جامعه را ایفا کنیم.

وی افزود: تا سال ۹۱ در مدارس و فرهنگسراها فعالیت ترویج کتابخوانی داشتیم، اما در آن سال و بعد از خواندن کتاب «در راه آزادی» از جان استوارت، از ۱۹۰ نفر خواستم تا کتاب را باهم بخوانیم که تنها ۱۲ نفر در این راه مرا همراهی کردند؛ اما در حال حاضر جلسات کتابخوانی جهک را با ۸۰ نفر برگزار می‌کنیم.

اقدامی همچنین گفت: در جلسات جهک، کتاب بهانه‌ای برای آموزش گفت‌وگو، مدارا و تحمل آرای دیگران در فضایی آرام است. اینکه هدفی را در نظر بگیریم و همه تلاش کنیم تا به آن هدف برسیم. این تمرین‌ها به شکل فرهنگ در جامعه پیاده نشده است.

وی افزود: در سال ۹۲ طرح یک شهر و کتاب را اجرا کردیم که در آن یک کتاب را برای مطالعه معرفی می‌کردیم و بعد از آن در ۴ برنامه در ۴ فصل مختلف، برنامه‌هایی را با حضور نویسنده کتاب و منتقدان برگزار می‌کردیم که محلی برای گفت‌وگو و تبادل آرا بود. در سال ۹۳ نیز موضوع همخوانی کتاب را به مدارس آوردیم که این طرح از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد تقدیر قرار گرفت.

مسئول انجمن ادبی جهک در ادامه با بیان اینکه طرح‌های انجمن‌های ادبی می‌تواند زمینه‌ساز کنش اجتماعی موفق باشد، تأکید کرد: اگر بدانیم در حواث جامعه نقش داریم و نقش را جستجو کنیم و آن را بشناسیم، می‌توانیم اثرگذاری خود را بیشتر کنیم.

انجمن‌های ادبی هم می‌توانند «برند» شوند

محمدرضا زائری، روزنامه‌نگار و مدیر فرهنگی، سخنران بعدی این برنامه بود که در سخنان آغازین خود با تأکید بر اینکه نخستین و مهم‌ترین بحث در فعالیت‌های ادبی و فرهنگی، مخاطب است، گفت: همانطور که یک کالا و محصول و یک خدمت اقتصادی را به یک برند تبدیل می‌کنیم، می‌توانیم یک کانون ادبی و یا یک خدمت فرهنگی را به یک برند تبدیل کنیم؛ اما مهم این است که در راه‌اندازی یک نهاد ادبی و فرهنگی، بدانیم چگونه با مخاطب ارتباط بگیریم.

زائری ادامه داد: پایین بودن میزان مخاطب در فعالیت‌ها و برنامه‌های ادبی و فرهنگی، تنها مختص به ایران نیست و با توجه به رشد رسانه‌های ارتباطی، این وضعیت در اکثر کشورهای دنیا دیده می‌شود. بنابراین برای اینکه مخاطب در این جلسات حضور داشته باشد، باید فکری کرد که یکی از آنها می‌تواند استفاده از ظرفیت فضای مجازی و رسانه‌های نوین ارتباطی باشد.

وی افزود: در این باره همچنین باید به تبلیغات جذاب پرداخت که اثرگذاری بسیاری دارند. از مسائل دخیل دیگر در این باره می‌توان به فضای برگزاری برنامه ادبی و فرهنگی، طرح سئوال، استفاده از نمایندگان سلایق مختلف فکری، نوع بیان ایده‌ها، ایجاد لذت آنی در مخاطب، خلق و استفاده از آثار اثرگذار و مفید و توانمند در رفع نیاز مخاطب، تبلیغات جذاب و روابط عمومی موفق و قانع‌سازی مخاطب اشاره کرد.

این نویسنده و روزنامه‌نگار همچنین استفاده از ظرفیت محیط‌های جغرافیایی برای رفع نیازهای عینی مخاطب در جذب مخاطب در فعالیت‌های ادبی را مؤثر دانست و افزود: باید مخاطب را نیازسنجی کرد که آیا این فعالیت‌ها در رفع نیازهای مخاطب اثر دارد یا نه. با توجه به این موارد است که مخاطب خود را در فعالیت‌های انجمن‌های ادبی همراه خواهد دید و در برنامه‌های آن مشارکت خواهد کرد.

  هدف‌گذاری و اقدام، نخستین گام‌های برنامه‌ریزی‌اند

محمدعلی اسماعیل‌زاده‌، استاد مدیریت و MBA هم در سخنرانی علمی خود، هدفگذاری و اقدام، را نخستین گام برنامه‌ریزی در فعالیت‌های مختلف از جمله فعالیت‌های ادبی معرفی کرد.

وی گفت: مسأله‌ها باعث به وجود آمدن تنش می‌شوند و اولین قدم برای بهبود آن، شناخت وضع موجود است. مسأله که به وجود می‌آید، تنشی در جامعه ایجاد و به تبع آن فشار برای اصلاح وضع موجود می‌کند. در این زمان تصمیم گرفته می‌شود تا برای بهتر شدن وضع موجود، اقدامی انجام و بر اساس آن اهداف شخص، تعیین شود.

این استاد مدیریت ادامه داد: وقتی به راه حل یک موضوع می‌اندیشید، باید فکر کنید که این فعالیت شما برای حل این تنش، آیا آن را رفع می‌کند و یا اینکه آسیب‌های بیشتری به جامعه وارد می‌سازد؟ و اینکه با این فعالیت‌ها، چه عواملی تغییر خواهد کرد و چه متغیرهایی را تحت تأثیر قرار خواهند داد.

وی افزود: مسأله دیگر این است که ما تنها افراد جامعه نیستیم و آیا اقدام ما می‌تواند دیگران را از اهداف آنها دور سازد؟ این‌ها سئوالاتی هستند که پیش از اقدام باید به پاسخ آنها برسیم.

اسماعیل‌زاده‌ در ادامه سخنانش چشم‌انداز مشترک و دستیابی به اهداف را از دیگر مشخصه‌های اصلی اقدام نامید و پس از آن تأکید کرد: در برنامه‌ریزی باید به این موارد توجه نشان داد که ایده ما از نظر فنی درست باشد، در سازمان قابل اجرا باشد و ذینفعان سیاسی از آن حمایت مؤثر کنند. بر این اساس، مراحل طراحی برنامه عبارتند از: مسأله‌یابی، طراحی فنی برنامه، بررسی ظرفیت سازمان در اجرا، آماده‌سازی ذینفعان برای اصلاحات و نهایی‌سازی برنامه.

وی همچنین در بخش دیگری از سخنان خود طرح سئوالات در طراحی برنامه اقدام از جمله اینکه وضعیت فعلی ما چگونه است و چطور از این وضع فعلی به وضعیت آینده برسیم و همچنین چقدر با اهداف خود فاصله داریم را در طراحی برنامه مهم عنوان کرد.

در انجمن‌های ادبی، فضای گفت‌وگو شکل می‌گیرد

رضا امیرخانی، رمان‌نویس هم در سخنان خود در این برنامه با تأکید بر اینکه مخالف فعالیت انجمن های ادبی به شکل سنتی آن است، گفت: سبک‌های ادبی ایران شامل خراسانی، عراقی، هندی و دوره بازگشت هستند. ما در سه سبک نخست دارای موج‌های بلند و قلل مرتفع هستیم؛ اما در سبک دوره بازگشت که تقریباً همزمان با تولد انجمن‌‌های ادبی متولد شدند، قله و موج بلند نداریم که همین امر نشان می‌دهد انجمن‌های ادبی خیلی موفق نیستند.

وی افزود: کار این انجمن‌ها تولد نویسنده و شاعر است و قرار نیست جریان‌سازی ادبی کنند. این نویسنده‌ها و شاعران هم غالباً و در بهترین شرایط متوسط هستند و تاکنون موفق نشده‌اند که نویسندگان و شاعران بزرگی را تحویل جامعه ادبی دهند.

امیرخانی در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: شاید مهارت، قابل آموزش باشد و محافل ادبی محلی برای آموزش مهارت باشند؛ اما نویسنده‌ای که قرار است قله و موج بلند در ادبیات باشد، تنها با آموزش مهارت به این درجه نمی‌رسد و نیازمند ویژگی‌های دیگری مانند ذوق و استعداد است که در انجمن‌های ادبی روی آنها کار نمی‌شود و حتی نمی‌شود کار کرد.

نویسنده «ارمیا» و «من او» ادامه داد: با این حال، فعالیت‌های انجمن‌های ادبی را مفید می‌دانم؛ زیرا در این محافل فضای گفت‌وگو شکل می‌گیرد و به همین دلیل، این انجمن‌ها نیاز واقعی جامعه امروز ما هستند.

  تاریخ انقضای خیلی از انجمن‌های کنونی رسیده است

محمد ناصرزاده، فعال ادبی هم در سخنرانی ۱۷ دقیقه‌ای خود در این برنامه، سه جریان عمده تاریخی را برای انجمن‌های ادبی تشریح کرد. وی در ابتدا گفت: سه دسته انجمن ادبی در دنیا داریم که نخستین آن، انجمن ادبی بورباکی در فرانسه است. این انجمن بعد از جنگ جهانی اول و بعد از آنکه اساتید بسیاری از دانشگاه‌های فرانسه در جنگ کشته شدند، توسط جمعی از ریاضی‌دانان راه‌اندازی شد تا در خصوص ادبیات ریاضی فعالیت کند.

وی افزود: دسته دوم هم شامل انجمن اینکلیز در مکتب آکسفورد بود که آن را نویسندگانی همچون تالکین و لوئیس و چند نفر دیگر راه‌اندازی کردند. این انجمن موضوع کلی را پیگیری نمی‌کرد و دوره و موضع خاصی را برای فعالیت در نظر می‌گرفت و به الهیات هم بها می‌داد. «ارباب حلقه‌ها» و «نارنیا» از دل این انجمن بیرون آمدند و کتاب‌هایی را منتشر کردند که تا ۵۰ میلیون نسخه فروش رفت.

ناصرزاده ادامه داد: دسته سوم هم شامل انجمن‌هایی مانند حلقه پاریسی‌ها و حلقه نیویورکی‌ها می‌شود که فضای آنها با روح حاکم بر جامعه ما همخوانی ندارد و نباید به سمت آنها رفت، اما می‌توان الگوی کوچک‌تری از دو دسته اول را در کشور پیاده کرد و بر اساس فعالیت‌های آن شاهد اتفاقات خوبی در حوزه ادبیات ایران بود.

این فعال فرهنگی در بخش دیگر از سخنانش با گفتن این نکته که تاریخ انقضای بسیاری از انجمن‌های ادبی کنونی سرآمده و باید انجمن‌ها را به شکل مدرن احیا کرد، افزود: باید طرح جدیدی به این انجمن‌ها داد. از جمله اینکه باید آنها را به سمت هویت آیینی خود سوق داد.

وی ادامه داد: از دیگر برنامه‌های انجمن‌های فرهنگی برای مدرن و کارآمدتر کردن خود، اختصاص یک برنامه آیینی مخصوص به خود، چند وجهی و اثرگذار شدن، همفکری و همکاری در فعالیت‌ها، بومی شدن طرح‌ها، رسیدن به تسامح برای پیشرفت در امور، توسعه سعه صدر و ... است.

ناصرزاده در پایان تأکید کرد: باید به سمت تأسیس نئو انجمن‌ها برویم . در این صورت می‌توانیم شاهد تأثیرات مثبت از فعالیت انجمن‌های ادبی باشیم.

لطفا علمی کار کنید!

کامران صحت، مشاور بازاریابی، آخرین سخنران ۱۷ دقیقه‌ای برنامه هم با طرح این سئوال که چرا برخی از افراد نسبت به افراد دیگر موفق‌تر هستند، گفت: پاسخ در این جمله نهفته است؛ افراد موفق در دوره خود زندگی می‌کنند و آنها که به موفقیت نمی‌رسند، در سال‌های قبل.

وی همچنین با بیان اینکه مهم‌ترین انتخاب برای یک فعالیت، انتخاب نام است، گفت: برای دستیابی به موفقیت در هر فعالیتی از جمله در فعالیت‌های ادبی، باید به صورت علمی کار کنیم و بر اساس آمارها و داده‌های علمی پروژه‌های خود را آغاز کرده و ادامه دهیم.

صحت در ادامه با تأکید بر اینکه نرم‌افزارهای کامپیوتری، دنیای امروز را با تغییرات بسیار مواجه کرده‌اند، افزود: اگر قرار است انجمنی ادبی را در شهر کرمان برگزار کنیم‌، می‌توانیم پرسش‌های متداول مردم این شهر را از فضای مجازی استخراج کنیم و فعالیت انجمن را بر اساس این مخاطب‌سنجی آغاز کنیم.

وی سپس انتخاب نام، شناسایی مخاطب (بازار هدف)، افزایش اطلاعات از مخاطبان و تبلیغ مؤثر با عکس و یا جمله جذاب را نخستین گام‌های راه‌اندازی انجمن ادبی عنوان کرد.

نخستین جشنواره انجمن‌های ادبی، بهار آینده با معرفی بهترین ایده‌ها و برنامه‌های این انجمن‌ها برگزار می‌شود.