دوران «پساتلویزیون»، دوران همگرایی رسانه‌ها

لیزنا: با پیشرفت و گسترش رسانه‌های جدید )یا همان اینترنتی)، در نظم مخاطبان رسانه‌ای تغییر جدی ایجاد شد. تلویزیون که زمانی به نام «جعبه جادویی» در هر خانه‌ای جایی برای خود داشت، دیگر جایگاه گذشته را ندارد. رسانه‌ها امروزه انفرادی‌تر به کار خود می‌پردازند. در گذشته برای تماشای یک برنامه تلویزیونی همه سر ساعتی معین دور آن جمع می‌شدند ولی امروزه با استفاده از کامپیوترها و گوشی‌های هوشمند هر فرد می‌تواند در هر زمان و مکانی که دلخواهش است به تماشای برنامه مورد علاقه‌اش بپردازد. اینها همه مزیت‌هایی هستند که رسانه‌های جدید دارند که تلویزیون از آنها بی‌بهره است.

از همان ابتدای این تغییرات در رسانه و ارتباطات، مدیران و تهیه‌کنندگان تلویزیون نیاز رقابت با رسانه‌های جدید را متوجه شدند. این رقابت به شکل «همگرایی» ایجاد شد؛ به این معنا که کارکرد و استفاده رسانه‌های جدید و قدیم با هم ترکیب شود. به طور مثال زمانی که شبکه‌های تلویزیونی از بینندگان می‌خواهند تا برنده یک مسابقه تلویزیونی را با ارسال پیامی مشخص کنند، آنها دست به همگرایی زده‌اند.

تلویزیون در ایران همواره با انتقادات زیادی درباره نحوه مدیریت و تصمیم‌گیری‌ها مواجه بوده. گذشته از محدودیت‌هایی که تلویزیون برای برنامه‌های خود اعمال می‌کند نبود همگرایی و پیشی گرفتن دیگر رسانه‌ها در اشاعه و پخش اطلاعات و برنامه‌های مفرح از دیگر نظرات و انتقاداتی است که در سال‌های اخیر به تلویزیون وارد می‌شود.

«پساتلویزیون در ایران» بر خلاف نامش در تلاش نیست تا دورانی که تلویزیون دیگر جایی میان رسانه‌ها ندارد را توصیف کند. بلکه این پرسش را مطرح می‌کند که تلویزیون ایران تا چه اندازه توانسته در این همگرایی رسانه‌ای مشارکت داشته باشد و در دوران مختلف چه سیاست‌هایی در اینباره اتخاذ کرده است.

کتاب پیش از این به صورت یک پژوهش توسط پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات چاپ شده بود و اکنون در قالب یک کتاب روانه بازار نشر شده است. فرم و محتوای کتاب همانند یک پژوهش است و یقینا به دنبال مخاطب عام نیست، بلکه بیشتر برای دانشجویان، پژوهشگران، مدیران و کسانی که دغدغه رسانه را  دارند نگارش شده است.

نوشته اکبرزاده جهرمی به چهار بخش تقسیم شده است: 1) تلویزیون و معضل همگرایی رسانه‌ای 2) دیدگاه‌های نظری و تجارب دیگر کشورها 3) پاسخ‌های ایران به همگرایی رسانه‌ای 4)جمع‌بندی و نتیجه‌گیری. جهرمی در فصل پایانی به ارائه راه‌حل‌های برای برون‌رفت از مشکلاتی که تلویزیون در ایران با آنها دست و پنجه نرم می‌کند، می‌پردازد.

این پژوهشگر دوران مختلف تلویزیون را به سه دسته تقسیم می‌کند: دوره پیشاهمگرایی، دوره گذار به همگرایی و دوره پساهمگرایی. دوره اول از آغاز تاسیس تلویزیون در سال ۱۳۳۷ آغاز می‌شود و تا اواسط دهه ۱۳۷۰ ادامه دارد. در این دوره تلویزیون از ثبات قابل توجهی برخوردار است. دوره دوم از اواسط دهه ۱۳۷۰ آغاز می‌شود و تا اوایل ۱۳۹۰ ادامه دارد که استفاده از تجهیزات ماهواره ممنوع اعلام می‌شود و فیلترینگ و محدودیت اینترنت راه‌های مقابله با رسانه‌های جدید هستند. دوره کنونی که از اوایل دهه ۱۳۹۰ آغاز می‌شود، دوره‌ایست که تلویزیون به سمت همگرایی رفته و اینترنت با سرعتی بهتر و آزادتر در اختیار مخاطبین قرار گرفته است.

با پیشرفت  گسترش هرچه بیشتر رسانه‌‎های جدید و خواسته‌های مخاطبان، این کتاب که در نوع خود پیشگام است می‌تواند راه را برای پژوهش‌های دیگر در این زمینه باز کند.

«پسا تلویزیون در ایران» با قیمت 15 هزار تومان با تیراژ 500 نسخه به چاپ رسیده است.