کتاب «کتابخانه های دیجیتالی ایران» رونمایی شد

به گزارش لیزنا، «کتابخانه های دیجیتالی ایران» نوشته  یعقوب نوروزی (دانشیار گروه علم اطلاعات دانشگاه قم)، طاهره غلامی (عضو هیئت علمی دانشگاه قم) و  نیره جعفری فر در 4 فصل به معرفی و بررسی  کتابخانه های دیجیتالی ایران می­ پردازد.

کتابخانه‎های دیجیتالی ایران،کتابی است که با هدف بهره‌مندی اقشار مختلف علاقمند به حوزه کتابخانه‎های دیجیتالی در طیف مختلف نگاشته شده است و سعی داشته با بیان مفاهیم و نتایج ملموس بتواند در برنامه‎ ریزی ‎های آتی کتابخانه‎های دیجیتالی ایران، یاری رسان باشد.

در فصل اول کتاب با عنوان کلیات؛ ضمن مروری بر تاریخچه پیدایش كتابخانه های ديجيتالی در جهان، تاریخچه پیدایش كتابخانه های ديجيتالی در داخل كشور ارائه شده است و ابعاد کلیدی کتابخانه های دیجیتالی به لحاظ تئوریک معرفی و تشریح شده است.

فصل دوم کتاب با عنوان کتابخانه های دیجیتالی ایران به صورت پیمایشی به بررسی وضعیت نیروی انسانی شاغل، نحوه مجموعه‌سازی و ارائه خدمات، وضعیت زیر ساخت فناوری در کتابخانه‌‌های دیجیتالی ایران پرداخته است. با توجه به تبیین وضعیت صورت گرفته است.

در فصل سوم باعنوان شاخص ‌های موثر بر توسعه کتابخانه های دیجیتالی ایران از دیدگاه متخصصان و صاحب نظران این حوزه در ایران راهکارهای لازم جهت ارتقاء کتابخانه های دیجیتالی داخل کشور پیش بینی شده است.

در فصل چهارم با عنوان مطالعه وضعیت کتابخانه های دیجیتالی ایران به بررسی مروری پژوهش های صورت گرفته در زمینه بررسی وضعیت کتابخانه های دیجیتالی ایران در زمینه نیروی انسانی، مجموعه، خدمات، فناوری در طول سال های گذشته پرداخته شده و نتایج پژوهش های گذشته به صورت گزارشی کوتاه در هر بخش ارایه شده است و در نهایت نتایج پژوهش نویسندگان از وضعیت کتابخانه های دیجیتالی ایران در موقعیت کنونی ارائه شده است.

در بخش هایی از کتاب می خوانیم:

متاسفانه ظهور كتابخانه ديجيتالي در ايران با يك وقفه نسبتاً طولاني نسبت به پیدایش آن در سطح جهان به اوايل دهه 1380 برمی‌گردد پیشینه ها نشان می­دهد که در آغاز دهه 1380 کتابخانه دیجیتالی به معنای علمی کلمه در ایران شکل نگرفته بوده است.

 درباره پيدايش و تأسيس كتابخانه­ هاي ديجيتالي در ايران باید به این نکته اشاره کرد که سازمان­ ها و دانشگاه­ هاي مختلفي در كشور اجراي اينگونه پروژه­ ها را جسته و گريخته شروع كرده­ اند و اقدامات متعددي در اين زمينه صورت گرفته است. براي مثال، دانشگاه مالك اشتر از نخستين مراكزي بود كه اقدامات اوليه را براي راه­ اندازي كتابخانه ديجيتالي آغاز كرد. همچنين از كتابخانه ملي ايران نيز مي­توان به عنوان پيشگامان چنين فعاليت­هايي در سطح ملي نام برد، کتابخانه ملی در دوم تیرماه 1382  پروژه مکانیزاسیون کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران منتخب گردید. این پروژه در شهریورماه 1385 به افتخار ملی تبدیل شد و نرم افزار جامع کتابخانه، مرکز اسناد و آرشیو با نام تجاری رسا مطابق با استانداردهای روز دنیا در بهار سال 1386 به بهره­ برداری رسید. اين پروژه از معدود پروژه­هاي موفق طرح تكفاست و نرم­ افزار رسا اولین الگوی استاندارد موجود در کشور است که با استانداردهای جهانی برابری می­کند.

همچنین اگر در موتور جستجوی گوگل عبارت «نخستين كتابخانه ديجيتالی» را جستجو كنيم، موارد بسيار زيادی بازيابی می­شوند كه برخی از آن­ها مربوط به اخبار روزنامه ها و ديگر رسانه­ ها درخصوص راه‌اندازی كتابخانه­ های ديجيتالی توسط افراد مختلف حقيقی و حقوقی است. با در نظر گرفتن اين نكته كه كتابخانه­ های ديجيتالی در حوزه­های خاصی راه‌اندازی می­شوند، می­توان «نخستين» بودن آنها را توجيه كرد. اما با مراجعه به سايت­های معرفی شده به عنوان كتابخانه ديجيتالی و مطالعه دقيق قابليت­ها و خصوصيات آن­ها، متأسفانه به اين نتيجه می­رسيم كه برخی از اين موارد تنها «پايگاه ­های اطلاعاتی» و برخي ديگر فقط «كتابخانه ديجيتالی شده» هستند.

به جهت عدم وجود توافق بر سر چارچوب مفهومي کتابخانه دیجیتالی در کشور و نبود هيچ منبع مستندي براي تهيه فهرست كتابخانه ­هاي ديجيتالي ايران، منجر به آن گردیده است که تعداد زيادي اسم كتابخانه ديجيتالي از طرف مؤسسات دولتي و خصوصي در شبكه وب بازيابي شود که پس از بررسي این مطلب دریافت می­شود كه از معيارهاي تعريف شده براي كتابخانه­ هاي ديجيتالي در اين پژوهش، فاصله بسيار دارند.

بر اساس پراستنادترین و معتبرترین تعریف DLF (Digital Library Federation)  در مورد کتابخانه دیجیتالی  :

«کتابخانه‌های ديجيتالی سازمان‌هايی هستند که در آن کارکنان متخصص به انتخاب، سازماندهی و کمک برای دسترسی به منابع اطلاعاتی می‌پردازند و در آن فرايند تفسير، توزيع، حفاظت از يکپارچگی اطلاعات ديجيتالی و نيز اطمينان از وجود مجموعه‌ای از آثار ديجيتال در مدت زمان طولانی مورد توجه قرار می‌‌‌‌گيرد تا از اين طريق بتوان اطلاعات ديجيتال را به سرعت و به طور اقتصادی برای استفاده يک جامعه يا مجموعه‌ای از جوامع در دسترس قرار‌ داد." بنابراين، آنچه در ادامه تحت عنوان محورهای ایجاد و توسعه کتابخانه‌های ديجيتالی خواهد آمد شامل نيروی انسانی، محتوا، خدمات و فناوری می‌شود»

بر اساس تعریف بالا می توان «کتابخانه دیجیتالی تبیان» که وابسته به سازمان تبليغات اسلامی است و در سال 1382 راه اندازی شده است را سابقه دارترین کتابخانه ­های دیجیتالی ایران محسوب کرد. كتابخانه ديجيتالی «دید» نیز  که در تاریخ (23/12/1383) پا به منصه ظهور رساند نیز در زمره اولین کتابخانه­ های دیجیتالی کشور قرار دارد.

در بین دانشگاه­ های كشور که اقدام به ايجاد كتابخانه ديجيتالی نموده­ اند می­توان دانشگاه علم و صنعت ايران و دانشگاه صنعتی اميركبير را به عنوان نخستین دانشگاه­ هایی که صاحب کتابخانه دیجیتالی شدند، نام برد.

این کتاب در 31 نمایشگاه بین المللی  کتاب تهران در روز یکشنبه  16 اردیبهشت 1397 با حضور نویسندگان این اثر از ساعت 12 تا 13 در سالن کتاب‌نما معرفی شد.

مهدی علیپورحافظی و میترا صمیعی از اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی از صاحب نظران و پژوهشگران حوزه کتابخانه دیجیتالی به عنوان سخنرانان و ناقدان اثر در این نشست حضور داشتند.

کتاب «کتابخانه های دیجیتالی ایران» در 156 صفحه با شمارگان 500 نسخه توسط انتشارات خانه کتاب روانه بازار نشر شد.