نشست آینده کتابخانه‌های عمومی در پیوند با اوقات فراغت مردم ایران برگزار شد

 به گزارش لیزنا، در ابتدای این نشست، دکتر محمد زره‌ساز دبیر علمی کنگره پنجم گزارش مبسوطی از اقدامات کمیته علمی کنگره ارائه داد.

 وی برگزاری نشست کتابخانه‌های عمومی با توجه به موضوع انتخاب شده را مهم ارزیابی کرد و نقش کتابخانه‌های عمومی در آینده رشته و حرفه را با توجه به اینکه در خط مقدم ارائه خدمات به عموم مردم هستند بسیار بااهمیت دانست.

زره‌ساز در ادامه صحبت‌های خود خواستار ایجاد انعطاف بیشتر در برنامه‌ریزی خدمات کتابخانه‌های عمومی با توجه به خواسته‌ها و نیازهای نوپدید در میان مردم شد.

در ادامه جلسه فاطمه پازوکی، دبیر پنل، توضیحاتی در رابطه با دلائل انتخاب موضوع پنل ارائه کرد. عضو کمیته کتابخانه عمومی ایفلا با اشاره به مانیفست ایفلا یونسکو (2010) عنوان کرد: می‌دانیم که کتابخانه‌های عمومی سه کارکرد اصلی دارند: آموزش، آگاهی‌بخشی و پر کردن اوقات فراغت. در رشته ما به اینفورمیشن و آگاهی‌بخشی (کارکرد نخست) زیاد پرداخته شده است. در رابطه با آموزش (کارکرد دوم) نیز در کنگره سال پیش پرداخته شد. از این‌رو، امسال تصمیم گرفته شد تا به کاکرد سوم یعنی بازفرّحی یا فعالیتهای فرهنگی یا مرتبط با اوقات فراغت پرداخته شود. این موضوع از چند جنبه قابل بررسی است. یکی از جنبه استانداردها و رهنمودها، دوم بحث‌های روانشناختی درباره اوقات فراغت و سوم از منظر جامعه‌شناختی باید این موضوع بررسی شود. امروزه اوقات فراغت با توجه به تغییرات و تحولات پدید آمده در زندگی اجتماعی مردم باید تعریف شود. از این رو از متخصصان حوزه جامعه‌شناسی آقایان دکتر فکوهی و دکتر کاظمی برای پربارتر شدن مباحث این پنل و مطالعه وضعیت آینده اوقات فراغت مردم ایران کمک گرفته شده است. قرار است خانم جِنا هارتل از دانشکده علوم اطلات تورنتو که در رابطه با اهمیت اوقات فراغت کار کرده‌اند برای ارائه مبحث در پنل همراه ما هستند. در این نشست به دنبال آن هستیم تا نظر صاحب‌نظران، مدیران و حرفه‌مندان حاضر در نشست را برای پربارتر کردن پنل دریافت کنیم.

در ادامه نشست دکتر محمدحسین دیانی، استاد پیشکسوت دانشگاه فردوسی مشهد به چند پرسش کلیدی در ارتباط با اوقات فراغت اشاره کرد و در این رابطه گفت: اولین پرسش آن است که کتابخانه‌های عمومی در دنیا برای چه به وجود آمدند؟ برای ارتقاء سطح آگاهی و علمی افراد جامعه جهت مشارکت سازنده در تصمیمات مؤثر در زندگی افراد در جامعه. کتابخانه‌های عمومی بستری شده است تا رشد و ارتقای مردم صورت بگیرد. این احتمال وجود دارد که در غرب مؤسسات دیگری برخی از مسئولیت‌های کتابخانه‌های عمومی را در اختیار گرفته‌اند و از این رو به سه وظیفه‌ای که دبیر پنل فرمودند اکتفاء شده است. در ایران آموزش بسیار کنترل‌ شده است. در مورد آگاهی‌بخشی با ی موافقم. در رابطه با مورد سوم همیشه بوده است. اما اگر اینگونه نگاه کنیم که کتابخانه‌های محلی است برای پر کردن مفید اوقات فراغت زیر پای کتابخانه‌های عمومی را جارو کرده‌ایم. در ایران اکنون صحبت بر آن است که حتی آموزش و پرورش را به بخش‌های خصوصی بدهند و برای سطوح پایین اجتماع جایگاهی به جز کتابخانه عمومی برای آگاهی‌بخشی وجود ندارد.

دکتر دیانی در ادامه سخنان خود سه مرحله برای خواندن کتاب توسط مردم برای افزایش آگاهی برشمرد: 1- باید مهارت‌های مربوط به خواندن و انگیزه و شوق خواندن در افراد تقویت شود.  2- فرد پس از طی کردن مرحله اول یعنی خواندن باید وارد مرحله دوم یعنی مطالعه شود. مطالعه به مفهوم آن است که افراد در سطح گسترده و در عین حال جهت‌دار می‌خوانند. 3- پس از این مرحله فرد محدود و جهت دار برای رسیدن به نادانسته‌ها می‌خواند و اسم آن را پژوهش می‌گذاریم. اگر به این سه مورد توجه کنیم مورد آخر به دانشگاه مرتبط است. در حال حاضر باید با توجه به سه مفهوم خواندن، مطالعه و پژوهش گروه‌های کاربری مشخص می‌شوند و تفکیک حاصل می‌شود. نکته دیگر آن است که ما تا کنون به دنبال افزایش دسترس‌پذیری بوده‌ایم اما تجربیات نشان می‌دهد دسترس‌پذیری به تنهائی کافی نیست. دسترس‌پذیری مهم است اما ایجاد انگیزه برای بهره‎گیری از آنچه دسترس‌پذیر شده مهم‌تر است. برای این موارد باید برنامه در کتابخانه‌های عمومی ایران داشت. وی در پایان به جزوه امید حاوی سخنان مقام معظم رهبری اشاره کرد. رهبری در نخستین توصیه از شش توصیه خود به دانش و پژوهش اشاره کرده که کتابخانه‌ها می‌توانند با استفاده از این توصیه نقش خود را بهتر ایفاء کنند.

در ادامه نشست دکتر محمود سالاری عضو هیئت علمی دانشگاه امام رضا (ع) به نتیجه‌گیری خود در مقاله‌ای که در یک دهه پیش در رابطه با خدمات و وظایف کتابخانه‌های عمومی نگاشته اشاره کرد و افزود: در آن مقاله نتیجه گرفته بودم که در آینده دو اتفاق مهم می‌افتد و دو صنعت پیشرفت می‌کند: یکی صنعت اطلاع‌رسانی و دوم صنعت اوقات فراغت و تفریح. الان بعد از یک دهه می‌بینیم که این اتفاق در حال رخ دادن است. کتابخانه‌ها را باید به جامعه پیوند بزنیم و حیات ما در گرو آن است. کتابخانه‌ها هنوز متاسفانه به دلیل نداشتن زیرساخت‌ها نمی‌توانند ادعای خود را اثبات کنند و سازمان‌های رقیب جای آنها را گرفته‌اند. در حال حاضر نیاز به نگاه جدید و ساختارهای جدید داریم. در حاضر یک هم‌گسیختگی در سطح کتابخانه‌های عمومی داریم و وابسته به سازمان‌های متفاوت هستند. کتابخانه‌های عمومی نهادهای اجتماعی منسجمی نیستند. باید دو تغییر حاصل شود: یکی تغییرات بیرونی که نگرش‌ها و رویکردها است که باید به دنبال استفاده‌کننده باشیم و دیگری تغییرات درونی که با ساختار فشل فعلی نمی‌توان کار خاصی کرد. آیا ما واحد بازاریابی یا واحد ارتباط با جامعه در رابطه با رصد نیازهای اطلاعاتی مردم در کتابخانه‌های عمومی داریم؟ باید با بازاریابی اجتماعی مردم را به کتابخانه‌ها کشید. آیا قواعدی که وجود دارد می‌تواند کتابخانه‌ها را در تحقق اهدافشان کمک کند؟

 دکتر انیس میری کارشناس پژوهش سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به خلاقیت‌های انجام شده در سازمان متبوع همانند ایستگاه کودک اشاره و در رابطه با پایداری این خلاقیت‌ها با توجه به شرایط موجود اظهار تردید کرد. 

وی ضمانت دوام خلاقیت‌ها را حمایت مدیران دانست و افزود: آیا اطلاع‌رسانی درست و تمهیدات مناسبی برای برنامه‌های خلاقانه پیش‌بینی شده است؟ خوشبختانه کارهای خلاقانه زیاد است اما متاسفانه حمایت مدیران کم است. ان‌شالله بتوانیم در آینده یک تجربه موفق و نه ناکامل را در کنگره‌های بعدی ارائه کنیم.

حسین خسروی معاون کتابخانه‌های سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به  انتظار خود از انجمن اشاره کرد که کارگروهی باید ایجاد شود تا ارتباط مشترکی بین کتابخانه‌های کشور که مستقل از هم عمل می‌کنند ایجاد کند.

 وی در ادامه به برخی از فعالیت‌های ترویجی انجام شده در سازمان متبوعش اشاره کرد که عبارتند از: تعریف بخش ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی در ساختار اداری جدید سازمان با چهارده هدف تعریف شده و با تأکید بر غنی‌سازی اوقات فراغت، تعریف برنامه‌های ترویجی برای گروه‌های سنی مختلف (کودکان تا سالمندان) با همکاری نهادهای مختلف، تعریف برنامه‌های کتابدرمانی، مسابقات کتابخوانی، برگزاری نمایشگاه‌ها، برنامه پیک دانش (کتابخانه سیار)، معرفی اعضای فعال و نخبگان (فرهیختگان رضوی)، برگزاری سه‌شنبه‌های فرهنگی با رونمایی آثار نفیس و راه‌اندازی اندیشگاه رضوی. 

او در پایان اظهار امیدواری کرد با کمک انجمن امکان مشارکت سایر سازمان‌ها در اجرای برنامه‌های ذکر شده در سطح ملی فراهم شود.

فرزانه عامل کتابدار مرجع کتابخانه مرکزی مشهد در گزارشی به برنامه‌های این کتابخانه اشاره کرد. شنبه‌های قصه‌گوئی، ساعت اسباب‌بازی، برنامه مادران قصه‌گو، نشست‌های کتابخوان، زنگ کتاب در راستای کمک به مدارس، مدرسه تابستانی خواندن برای دانش‌آموزان، برگزاری چالش صد کتاب در سال، ساعت فیلم و نمایش فیلم مبتنی بر کتاب به کودکان، جمع‌خوانی کتاب، درنظر گرفتن برنامه‌هایی برای سالمندان به ویژه معرفی کتاب از جمله برنامه‌های مورد اشاره است.

کمالی‌پور کتابدار کتابخانه تخصصی ادبیات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به فعالیت زنگ کتاب و برگزاری نشست‌های ادبی در کتابخانه مرکزی این سازمان اشاره کرد و توضیحاتی در این زمینه ارائه داد. خانم شاهمرادی زاده مسئول کتابخانه علوم قرآن و حدیث سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به فعالیت ارائه مشاوره‌های گروهی و ارسال پکیج‌های مطالعاتی به بیمارستان‌ها در این سازمان اشاره و توضیحاتی در این زمینه ارائه کرد.

زهرا باقرزاده رئیس کتابخانه مرکزی مشهد نیز در پایان نشست ضمن اشاره به فعالیت‌های این کتابخانه عنوان کرد که خوشبختانه کتابخانه‌های عمومی به یک مرکز اجتماعی هدفمند و برنامه‌دار تبدیل و برای همه اقشار و در همه مناسبت‌ها برنامه‌های ویژه‌ای پیش‌بینی و ارائه شده است. وی به ده برنامه فرهنگی در کتابخانه مرکزی اشاره و برنامه‌های بخش‌های مختلف آموزشی و ترویجی پیش‌بینی شده را تشریح کرد.