قدم اول در ترویج خواندن،‌ شروع از خودمان است

 به گزارش لیزنا، کارگاه‌های آموزشی «شایستگی های کلیدی مروجان خواندن» با تدریس دکتر رحمت الله فتاحی، «شیوه‌ها مطالعه و یادگیری» با تدریست دکتر محمدحسین دیانی و «گروه‌های محروم و خواندن» با تدریس مهدی منتظر قائمدر اولین روز از دور سوم و چهارم مدرسه تابستانی خواندن برگزار شد.

کارگاه آموزشی «شایستگی های کلیدی مروجان خواندن» با حضور دکتر رحمت‌الله فتاحی

دکتر رحمت الله فتاحی در کارگاه «شایستگی های کلیدی مروجان خواندن» درباره برگزاری چنین کارگاه های آموزشی گفت: باور شخصی ام این است که هر چقدر این رخدادهای علمی جدی تر برگزار شود تبادل و تعادل جامعه حفظ می شود و اگر این مقوله فراموش شود باید قافیه را به بازاریان سوداگر فروخت و جامعه پیشرفت نخواهند کرد.

استاد دانشگاه فردوسی مشهد مروجان خواندن را پیامبران عقلانیت و خرد در جامعه دانست و افزود: با وجود تلاش های بسیار صورت گرفته از سوی رسانه ها اما حرکت در بحث ترویج خواندن چندان موفق نبوده است.

وی ادامه داد: متاسفانه یکی از مشکلاتی که باعث موفق نبودن ترویج کتابخوانی در جامعه شده فعالیت نیروهای مقاوم است. آموزش و پرورش را می توان از جمله این نیروهای مقاوم دانست که با وجود زنگ مطالعه در مدارس، اما مسئولان به شایستگی به آن توجه نمی کند. همچنین با وجود کتاب ها و مقالات بسیار در ارتباط با خواندن، هیچ درسی در رشته های دانشگاهی وجود ندارد.

فتاحی بیان کرد:‌ خواندن یک مسئله پیچیده، عمیق و چند وجهی است و با رشته های علمی مختلفی همچون روانشناسی، زیبایی شناسی، جامعه شناسی، اقتصاد و ... ارتباط مستقیمی دارد.

وی خواندن را فرآیندی بسیار پیچیده و وابسته به عوامل مختلفی دخیل دانست و ادامه داد: برقراری ارتباط با متن و تعامل خواننده با متن و کسب اطلاعات و دانش در واقع هدف خواندن است. 

فتاحی با اشاره به وجود چالش های اساسی در جامعه همچون مشکلات اقتصادی،‌ اجتماعی، فرهنگی و... گفت: اگر از خواندن غفلت کنیم این چالش ها به زندگی همه مردم آسیب می رساند و این مساله باعث مهاجرت نخبگان جامعه می شود. نباید فکر کنیم که عضو جامعه فرهنگی کشور هستیم و هیچ خطری ما و فرزندانمان را تهدید نمی کند بلکه این چالش ها به طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی ما نیز تاثیر می گذارد.
وی  با اشاره به اینکه ریشه اصلی چالش های جامعه ناآگاهی و بی خردی است، گفت: گاهی اوقات نیز آگاهی زیاد باعث آگاهی های سوء می شود که افراد از این آگاهی در انحرافات استفاده می کنند که این مساله نیز برای جامعه بسیار خطرناک است.

وی با بیان اینکه با وجود وضعیت نامناسب سطح مطالعه در جامعه، ترویج خواندن یک ضرورت است گفت: طرح مسئله «تجویزی خواندن»، به تنهایی موثر نخواهد بود و در این خصوص که چه چیزی و در چه موقعیتی خوانده شود کمتر بحث شده است.

فتاحی گفت: متاسفانه نهضت سوادآموزی میلیاردها تومان هزینه برای سوادآموزی در روستاها اختصاص داده است اما موضوعی برای خواندن آنها قرار نمی دهد و این افراد دوباره به بی سوادی بازمی گردند که خطرش به مراتب بیشتر از بی سوادی است.

وی کار اصلی و بزرگ مروجان خواندن را ایجاد انگیزه در اقشار مختلف جامعه نسبت به خواندن دانست و تصریح کرد: برقراری ارتباط بهتر و کارآمدتر میان نوشته ها و خوانندگان، ارائه مشاوره علمی به خوانندگان و نشان دادن این نکته به خوانندگان که می توان درک بهتری از نوشته ها داشته باشند، پرورش تفکر تحلیلی، انتقادی و خلاق در خوانندگان باید هدف اصلی مروجان خواندن باشد. 

این استاد دانشگاه به مفهوم شایستگی اشاره کرد و گفت: مجموعه ای ترکیبی از ویژگی ها، توانمندی ها و مهارت های فردی لازم برای فعالیت های مرتبط با ترویج خواندن شامل دانش های مختلفی است که نیاز است مروجان خواندن به آن ورود پیدا کنند.

وی داشتن توانایی کلامی در انتقال مفاهیم، ایجاد فرصت هایی برای موفقیت مخاطبان، داشتن رفتار محترمانه با خوانندگان، تدوین برنامه عملگرایانه و زمانبدی شده، بهره گیری از مفاهیم و زبان متناسب با سن و سوابق خوانندگان، رصد کردن تدریجی پیشرفت مخاطبان را مولفه های اصلی در کسب شایستگی عنوان کرد.

مسئول انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران شاخه خراسان گستره شایستگی ها برای مروجان خواندن را شامل دو دسته شایستگی های عمومی و تخصصی دانست و تصریح کرد: باور به تاثیر خواندن در پیشبرد زندگی، مردم دوستی، توانایی شناخت انواع مخاطبان از زوایای گوناگون، شناخت کافی از مسایل و چالش های گوناگون جامعه، شناخت کافی از نیازهای واقعی جامعه، توانایی ارتباط موثر اجتماعی، توانایی ارتباط موثر بین فردی و توانایی کاربرد فنون مشاوره و مصاحبه از جمله شایستگی های عمومی مورد نیاز برای مروجان خواندن است.

وی بهره مندی از تفکر تحلیلی، انتقادی و خلاق، علاقه مندی نسبت به جهان کتاب و مجله، علاقه مندی به مطالعه و شناخت موضوع ها، نویسندگان و مترجمان،‌ داشتن یک مدرک دانشگاهی در یکی از رشته های علوم انسانی، توانایی کاربرد فناوری های نوین برای ترویج خواندن، توانایی در برنامه ریزی و اجرای برنامه ها،‌ توانایی جذب مخاطبان به شیوه های علمی و صبوری و تحمل فراوان در کارهای ترویجی را از دیگر شایستگی های عمومی مروجان خواندن عنوان کرد. 

فتاحی مطالعه منظم و روزآمد گزارش ها،‌ کتاب ها و مقاله های تخصصی در ارتباط با ترویج خواندن و خود خواندن از ابعاد مختلف روانشناختی و هنری و ...، تحلیل یافته ها و نتایج کاربردی پژوهش های تخصصی، آگاهی جامعه از وجوه و گستره موضوعی خواندن از جمله فلسفه، ادبیات و زبان، علوم شناختی و روانشناسی مطالعه، علوم اجتماعی و جامعه شناسی مطالعه و علوم زبانشناسی را از شایستگی های تخصصی مروجان خواندن بیان کرد.

کارگاه آموزشی «شیوه‌ها مطالعه و یادگیری» با حضور دکتر محمدحسین دیانی

دکتر محمدحسین دیانی در کارگاه «شیوه های مطالعه و یادگیری» با اشاره به اینکه قانون زندگی، قانون باورهاست، اظهار کرد: باورهای هر کسی از موفقیت های بزرگ او سرچشمه می گیرد و توانمندی های هر فردی را باورهای او تعیین می کند. انسان ها به هر آنچه باور داشته باشند آن را خلق می کنند؛ برای مثال ممکن است ناامیدی یا امید را در خود خلق کنند.

وی ادامه داد: باور تعیین کننده کیفیت اندیشه هاست، اندیشه عامل اولیه اقدام و اقدام عامل اصلی دستاوردهاست. به این معنا که آدمی هر چه به دست می آورد زاده اقدامات، اندیشه ها و باورهای اوست.

دیانی اشاره ای به منابع باورها داشت و افزود: برخی از روانشناسان به این نتیجه رسیده اند که باورها شامل سه ریشه اصلی تجربه شخصی، اطلاعات کسب شده حاصل از دیگران و استنتاج است.

او گفت: هدف اصلی انجام مباحثه و مناظره سهیم کردن دیگران با باورهای ما و یا بالعکس است.

استاد علم اطلاعات و دانش‌شناسی، با اشاره به برخی موضوعات مطرح شده در یک ماه اخیر در جامعه گفت: اگر فرد خود را در طول روز با این موضوعات درگیر نکند در عمل مطلبی برای صحبت با دیگران ندارد و فرد با توجه به این فعالیت مغزی، کلام و احساس خود را منعکس می کند.

وی‌ تاکید کرد:‌ قدم اول در ترویج خواندن،‌ شروع از خودمان است، نباید برای ترویج این مهم اطرافیانمان را ملزم به کتابخوانی کنیم.

دکتر دیانی با اشاره به اینکه کتابداران از توانمندی های لازم به واسطه قرار گرفتن بین اطلاعات و مردم برخوردارند،‌ تصریح کرد: حدود 75 درصد اوقات روزانه ما به نحوی در تماس و ارتباط با دیگران می گذرد به همین دلیل کیفیت زندگی به ارتباطات بین افراد بستگی دارد.

او با اشاره به اینکه هر شخصی در زندگی نیازمند رشد، پیشرفت و توسعه است، گفت: به عنوان مثال یک ورزشکار و بدنساز پس از مدتی بدنش رشد می کند و پیشرفت بدنی می کند اما این رشد و پیشرفت، ‌توسعه را به همراه ندارد چرا که این توسعه، توسعه ذهنی نیست. در واقع توسعه به معنای افزایش باورهای مثبت است که در پی آن اقدامات و رفتارها را به وجود می آورد و در نهایت دستاوردهای مثبت را باعث می شود.

وی با تاکید بر اینکه توسعه بدون آموزش امکان پذیر نیست، گفت: یکی از افتخارات کتابداران آن است که ذهن افراد را عوض می کنند. یک نوشته و یا یک کتاب ممکن است اثر مثبت و یا منفی بر روی ذهن افراد بگذارد.

این استاد دانشگاه ابراز کرد: هدف نهایی هرآنچه می تواند زیر چتر آموزش قرار گیرد دستیابی به توسعه است که هم بهبود بخش زندگی فردی و هم بهبود بخش زندگی اجتماعی را به همراه دارد.

وی با اشاره به اینکه مطالعه ذهن را فعال می کند، بیان کرد: مغز مانند هر عضله دیگری از بدن، نیازمند تحرک و تمرین است تا قوی و سالم بماند لذا عبارت «به کار ببر یا آن را از دست بده» به ویژه هنگامی که استفاده از مغز مورد نظر باشد، بسیار مهم است. مطالعات نشان داده اند که مطالعه، حل پازل و پرداختن به بازی هایی مانند شطرنج برای تحرک مغز بسیار سودمند هستند. فعالیت ذهنی می تواند مانع پیشرفت یا بروز آلزایمر و زوال عقل شود زیرا فعال نگهداشتن مغز و درگیر کردن آن با مطالب متنوع مانع کاهش قدرت مغز می شود.

دکتر دیانی با اشاره به اینکه مطالعه در کاهش استرس موثر است، تاکید کرد: محیط کار و ارتباطات بسیار در زندگی هر فرد استرس آفرین است اما وقتی خود را در داستانی جالب غرق می کنید این استرس از بین می رود.

وی خواندن برای کسب لذت، خواندن برای یادگیری و خواندن برای تصمیم گیری را سه هدف اصلی مطالعه عنوان کرد و افزود: اگر فرد در موقعیت های نامناسب داشته های متعدد خود از جمله شغل، پول، ملک و ... را از دست بدهد دانش خود را از دست نخواهد داد و این داشته گرانبها برای همیشه با او همراه خواهد بود.

«گروه‌های محروم و خواندن» با حضور مهدی منتظرقائم

مهدی منتظرقائم در کلاس «گروه‌های محروم و خواندن» گفت: محرومان معمولا به ما مراجعه نمی کنند و این ما هستیم که باید به آن ها مراجعه کرده و نیازهای آن ها را برطرف کنیم. به عنوان مثال نوجوانی که وارد کتابخانه می شود نیازهایی دارد که ما باید این نیاز او را برطرف کنیم. برای همین تسهیل در دسترسی؛ مهم‌ترین راه‌حل برای کمک اطلاعاتی به محرومان است.

منتظرقائم تاکید کرد: درست است که همه مرزهای دانش هنوز کشف نشده اما بسیاری از دانش ها کشف شده که اگر ما آن ها را بدانیم از محرومیت نجات یافته ایم اما اگر آن را ندانیم دچار محرومیت هستیم و این اطلاعات باید به ما عرضه شود. بر خلاف اینکه ما تصور می کنیم روستاییان و حاشیه نشینان شهرها محروم هستند اما در واقعیت می بینیم به لحاظ فرهنگی و حتی اقتصادی این افراد محروم نیستند بلکه افراد ساکن در شهرها به دلیل کمبود در زمان مطالعه و محرومیت از دریافت اطلاعات لازم محروم محسوب می شوند که ما باید با کمترین هزینه و بهترین و مفیدترین و کامل ترین روش ها این محتواها را به آن ها عرضه کنیم.

استادیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بیان کرد: ‌محرومان فرهنگی کسانی هستند که منابع و اطلاعات لازم در راستای رفع نیازهای آن ها وجود دارد اما آن ها راه حل مشکلات خود را نمی دانند و نمی توانند زندگی خود را تغییر دهند. 

وی با اشاره به اینکه محرومیت خاصیت تزایدی دارد گفت: فقر فرهنگی باعث تزاید فقر در دیگر زمینه ها می شود. همانگونه که محرومیت فیزیکی می‌تواند باعث فقر اقتصادی شود، فقر فرهنگی نیز می‌تواند باعث فقر در دیگر زمینه ها شود و فرد نمی تواند خود را به رشد و پیشرفت لازم برساند.

منتظرقائم با بیان اینکه متاسفانه ما ایرانی ها معنا و حکمت زندگی یادمان رفته و وارد زندگی مدرن شده ایم، افزود: گرچه بسیاری از افراد جامعه ما به ظاهر سالم هستند اما به دلیل محرومیت اطلاعاتی که دارند دچار مشکلات متعددی هستند.

وی با اشاره به اینکه کسانی که وقت لازم برای مطالعه ندارند هم جزء گروه های محروم محسوب می شوند، گفت: ما به دو روش سنتی و مدرن باید این محرومان را به محضر کتاب بیاوریم و یا کتاب را به محضر آن ها ببریم.

وی ادامه داد: تنوع بخشیدن به منابع کتابخانه ها یکی از راه های مبارزه با این محرومیت است. هرچه کتابخانه ها غنی تر باشد می تواند نیازهای افراد را برطرف کند.

وی با اشاره به اینکه ما از روش‌های سنتی برای رفع محرومیت مطالعه به درستی استفاده نکرده ایم، گفت: محرومان مهمترین افرادی هستند که بیشترین نیاز را به حوزه اطلاع رسانی دارند. و حوزه‌های نیاز محرومان به منابع اطلاعاتی خیلی بیشتر از دیگران است.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه با ارایه پیشنهادهای مطالعاتی مطرح کرد: چرا در کشور، تورهای گردش در کتابخانه برگزار نمی شود؟ همچنینن باید روز خاص برای افراد خاص داشته باشیم تا فرد محرومی که وارد کتابخانه می شود به ذهن او قلاب انداخته و او را در محضر کتاب نگه داریم.

منتظرالقائم با اشاره به اهمیت نشست های کتابخوانی تصریح کرد: جلسات کتابخوانی و قرائت کتاب باید در محلات، ‌مساجد، خانه های فرهنگ و غیره برگزار شود. زنان خانه دار جزء محروم ترین افراد هستند که کتابدارها باید برای آن ها نشست های کتابخوانی برگزار کنند.

وی ادامه داد:‌ محرومان معمولا به ما مراجعه نمی کنند و این ما هستیم که باید به آن ها مراجعه کرده و نیازهای آن ها را برطرف کنیم. به عنوان مثال نوجوانی که وارد کتابخانه می شود نیازهایی دارد که ما باید این نیاز او را برطرف کنیم. برای همین تسهیل در دسترسی؛ مهم‌ترین راه‌حل برای کمک اطلاعاتی به محرومان است.

وی  با اشاره به اینکه در جامعه ما فرهنگ هدیه کتاب خیلی کم رنگ است، گفت: متاسفانه کتاب به عنوان یک کالای لوکس در خانه های ما محبوس شده و کتاب ها به دست محرومان واقعی نمی رسد در حالی که کتاب باید در گردش باشد و به صورت یک جریان کتاب بین افراد تبادل شود.

این استاد دانشگاه تهران با اشاره به اینکه در کشور ما دیوار مهربانی وجود دارد اما قفسه مهربانی وجود ندارد، پیشنهاد کرد: در مناطق ثروتمند قفسه مهربانی گذاشته شود تا افراد کتاب های خود را در آن قرار داده و آن را به مناطق محروم هدیه کنند.

وی از بازار کتاب به عنوان یکی دیگر از راه های رفع محرومیت در حوزه کتاب نام برد و گفت: در خیابان مدرس مشهد روزهای جمعه بازار کتاب وجود دارد که حتی اساتید دانشگاه تهران از آن بازدید می کنند. مسئولان فرهنگی باید در هر شهری بازاری به این امر اختصاص دهند تا کتاب به چرخش بیفتد اتفاقی که در مدرن ترین شهرهای جهان در حال وقوع است. 

وی با اشاره به روش های جدید و مدرن برای افزایش آمار مطالعه و خدمت به محرومان گفت: تولید کتاب صوتی یکی از این راه هاست. به عنوان نمونه کتابدارها کتاب های حوزه روانشناسی و خانواده و اشتغالزایی به صورت خلاصه و صوتی تولید کنند تا افراد نیازمند از آن بهره مند شوند.

منتظرقائم افزود: جامعه ما تشنه مطالب صحیح است و همه اقشار جامعه ما در حوزه مطالعه و کتاب دچار فقر اساسی هستند و کتابدارها خزانه داران معرفت بشری اند که باید بیندیشند کی، کجا و چگونه می توانند نیازها جامعه را برطرف کنند؟

 »مدرسه تابستانی خواندن» یکی از برنامه‌های «طرح ملی خواندن» است که از سال گذشته به همت معاونت برنامه‌ریزی، پژوهش و فناوری اطلاعات نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و با هدف غنای بیش از پیش کتابخانه‌ها و تربیت و آماده‌سازی کتابداران علاقمند برای ایفای نقش کلیدی مروجان خواندن در جامعه برگزار می‌شود.

دور سوم و چهارم مدرسه تابستانی خواندن از ۱۴ تا ۱۷ شهریور ماه در مشهد مقدس برگزار می شود.