انتشارات دارالکتب اسلامیه دائما تحت نظر ساواک بود

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام روابط عمومی خانه کتاب، مرتضی آخوندی در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های تاریخی شفاهی کتاب، گفت:کتاب فیلسوف نماها در سال 1333 چاپ شد و اولین چاپ آن توسط آیت الله مکارم شیرازی و چاپ بعدی آن در سال 1338 توسط انتشارات ما انجام شد. مسائل مربوط به این جایزه سلطنتی قبل از انتشار این کتاب از سوی انتشارات ما رخ داد. این کتاب به واقع بهترین کتاب زمان خود درباره رد کردن افکار کمونیستی بود چرا که بعد از جریان کودتای 28 مرداد دستگاه وقت  به دنبال این نوع کتاب ها  بودند.

وی  در خصوص حق کپی رایت در ایران گفت: بر اساس قانون حقوق مولفان و مصنفین در  سال 1347 کسانی که می خواستند کتابی چاپ کنند باید این قانون را رعایت کنند ولی عده ای این قانون را رعایت و عده ای رعایت نمی کردند و این امر سوء استفاده هایی را به دنبال داشت. در این قانون گفته شده که اگر کتابی اولین بار در خارج از کشور منتشر شده باشد از قانون حقوق مولفین مستثنا است.

آخوندی ادامه داد: چاپ کتاب به صورت افست در این سال ها بیشتر مطرح شد. در این شیوه به جای اینکه کتاب به صورت مسطح چاپ شود به صورت افست فیلم و زینک می شود. با ورود افست، کتاب ها ساده تر  چاپ می شد و نقطه عطفی برای ناشران بود.

وی با بیان اینکه افست کتاب های عربی از سوی لبنان انجام می شد، گفت: کتاب هایی مانند کتاب اربعه، جواد الکلام و... از جمله این کتاب ها بودند. کتاب ها با دلار دولتی از لبنان وارد ایران می شد تا ارزان تر به دست مردم برسد و این تفاوت قیمت گزاف را دولت پرداخت می کرد چرا که دولت به فروشنده های خارجی دلار می داد و باعث شد بسیاری از ایرانی ها به بیروت بروند و آنجا دفتر بزنند تا از دلارهای دولتی استفاده کنند. کشور چین در مورد کتاب قرآن این کار را انجام می داد که جلوی آن گرفته شد.

آخوندی افزود: کتاب های انتشارات دارالکتب اسلامیه به علت عدم رعایت قانون کپی رایت دچار مشکل می شد که ما تلاش می کردیم برگزارکنندگان نمایشگاه کتاب را از این موضوع مطلع کنیم تا جلوی این کار گرفته شود. گاهی تعدادی از این کتاب ها را در ایران منتشر می کردند تا دلارهای دولتی بی جا مصرف نشود اما خیلی نتوانست موثر باشد چرا که  عده ای کتاب ها را با نام دیگری در نمایشگاه عرضه می کردند.

این پیشکسوت حوزه نشر ادامه داد:  طی جلسه ای  که به همراه علی اکبر غفاری، علامه جعفری و عده ای دیگر از ناشران در قم خدمت امام خمینی (ره) رسیدیم، آقای غفاری این مطلب را به عرض امام رساند. پاسخی که امام دادند در کتاب "صحیفه نور" چاپ شده است. آقای غفاری گفت این امر باعث می شود هزینه هایی که ناشر انجام داده پایمال شود. امام گفتند هر کتابی که فروخته می شود باید این حق در آن محفوظ بماند. بعد از شکل گیری وزارت ارشاد گفتند ناشر موظف است به قانون 1347 پایبند باشد و در صورت تخلف از این قانون، حق نشر ندارد.

وی ادامه داد: در خارج از کشور مسائل دیگری هم مطرح است که آیا این قانون به نفع مردم است یا نه. چون کتاب هایی که از خارج از کشور می آید گزاف است و بسیاری از مردم در ایران از استفاده از این کتاب ها محروم می شوند. امروزه هم که کتاب به صورت سی دی و پی دی اف هم عرضه می شود. این اتفاقات باعث می شود ناشرانی که  قدرت انجام کارهای اساسی را دارند توان انجام آن کار را از دست می دهند.

آخوندی با بیان اینکه کتاب تا سال 1345 اصولا احتیاجی به مجوز نداشت، گفت: بعد از این سال، دولت آن زمان قرار گذاشت کتاب قبل از آنکه از چاپخانه خارج شود باید برای ثبت و بررسی  وارد کتابخانه ملی شود و تا هر زمانی که آنها شماره ثبت دادند به این معنا است که کتاب می تواند وارد بازار شود. بعد از گذراندن این مراحل، کتاب صحافی و وارد بازار نشر می شود. کتاب "شبهای پیشاور" از جمله کتاب هایی بود که دولت آن زمان تصور می کرد این کتاب نباید در همه شهر ها توزیع شود چرا که باعث تفرقه می شود. در گزارشاتی که از مجموعه اسناد ملی گرفتم چندین جا ذکر می کنند که انتشارات دارالکتب اسلامیه باید دائما تحت نظر باشد.

مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه عنوان کرد: بر این اساس معمولاً یک سری از کتاب‌های ممنوعه اعلام می‌شد که برخی از آنها کتاب‌های کمونیستی بود که ما با آن‌ها کاری نداشتیم و برخی از آن‌ها نیز کتاب‌های مذهبی بود که در حوزه فعالیت‌های ما جای می‌گرفت. انتشارات ما به خاطر چاپ کتاب«سرگذشت فلسطین» اثر آیت الله هاشمی رفسنجانی مورد تفتیش دولت آن زمان قرار گرفت. نیروهای ساواک وارد کتابفروشی ما شدند و مغازه را گشتند و کتاب را پیدا کردند. بنابراین ما را سین جین می کردند. انتشارات ما دائما زیر نظر ساواک بود.

آخوندی ادامه داد: رساله آیت الله اصفهانی جزو اولین کتاب هایی بود که مرحوم پدرم  آن را چاپ کرد. یک بار هم رساله آیت الله حکیم را منتشر کردیم که مصادف با فوت ایشان شد. رساله توضیح المسائل آیت االله بروجردی توسط پدرم و مرحوم علامه کرباسچی تهیه شد. این توضیح المسائل  فتواهایی بود که با زبان آن زمان یا به صورت سوال و جواب و یا به صورت زبان فقهی نوشته شده بود و عامه فهم نبود. بنابراین آقای کرباسچی و پدرم به فکر تغییر شکل آن افتادند. چند سال طول کشید تا این کتاب آماده شد اما آقای کرباسچی انتشار آن را به مرحوم مصدقی پیشنهاد دادند. رساله امام را ما چاپ نکردیم چون کاملا تحت نظر بودیم و امکان چاپ آن را نداشتیم.

وی با اشاره به فعالیت های موسسه فرانکلین گفت: با موسسه فرانکلین همکاری نداشتیم. اما تعدادی از کتاب های خوب آنها مثل «اثبات وجود خدا» از سوی بعضی از انتشارت چاپ می شد.

آخوندی در توضیح پرداخت حق مولفین گفت: با بعضی از  مولفین قرارداد داشتیم و بعضی ها هم قراردادی نداشتیم بلکه موظف بودیم همان چیزی را که شفاهی گفته بودند را به آنها پرداخت کنیم. کتاب یکی از مولفین را در سه جلد چاپ کردیم. مولف از من خواست مقدمه ای که نوشته به کتاب اضافه کنم و آن را با عنوان جلد چهارم روانه بازار نشر کنم. من هم قبول کردم. اما این مولف از من شکایت کرد که هزینه جلد چهارم کتاب را به او نداده ام. برای بررسی این موضوع ما را به اتحادیه ارجاع دادند. آنها هم تشخیص دادند که جلد چهارم  این کتاب  همان جلد سوم است و شکایت این مولف بی ثمر شد.

وی عنوان کرد: اگر کتابی که منتشر می کردیم به فروش نمی رسد از چاپ آن احساس پشیمانی می کردیم. از اینکه کتاب های من به فروش نمی رسید غصه نمی خوردیم. اگر نویسندگان و ناشران به این فکر کنند که کتاب های آنها خریداری ندارد هرگز کتابی نوشته و منتشر نمی شود.

آخوندی اظهار کرد: کتابی را با اجازه مولف پاورقی زدم. پدرم بسیار روی کتاب ها کار می کرد اما نام ایشان روی کتاب ها نمی آمد. کتاب های که قرار بود تجدید چاپ شود پدرم غلط گیری می کرد. کتاب «صحیفه سجادیه» را بسیار دوست دارم که پدرم صحیح ترین نسخه آن را منتشر کردند. بیشتر با چاپخانه مرحوم حیدری کار می کردیم که از قدیم جزو بهترین چاپخانه ها بود. با چاپخانه مشعل آزادی، خورشید و افست مروی هم کار کردیم. می خواستیم از وزارت ارشاد اسلامی مجوز چاپخانه بگیرم که ما را به  اتحادیه چاپخانه داران ارجاع دادند. اتحادیه هم به صورت کلی به هیچ ناشری اجازه داشتن چاپخانه نمی دهد. صحافی را اخیرا راه اندازی کردیم. 

مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه افزود: در جلسه ای که حدود سال  59 با علامه جعفری، علی اکبر غفاری، محمدی اردهالی و پدرم و بسیاری از ناشرانی مانند مرحوم علیان به خدمت امام(ره) در قم رسیدیم هنوز وزارت ارشاد شکل نگرفته بود. امام گفتند که مجمعی از شما باید بر روی کتاب نظارت داشته باشید. بنابراین انجمن اسلامی ناشران با پیشنهاد شهید بهشتی شکل گرفت و سعید امانی همدانی در راس انجمن  قرار گرفت. این انجمن خدمات بسیار ارزنده ای انجام داد. در منطقه «فاو» نمایشگاه کتاب راه اندازی شد تا به سربازان کتاب ها را با تخفیف عرضه کند.

وی درباره حضور خود در اتحادیه کتابفروشان و ناشران گفت: اتحادیه کتابفروشان و ناشران قدیمی‌ترین تشکل صنفی در حوزه نشر کتاب است که طبیعتاً من نیز از ابتدای تأسیس این اتحادیه در آن حضور داشتم. اما ایجاد سلیقه‌های مختلف سیاسی در اتحادیه باعث به وجود آمدن مشکلاتی در روند فعالیت آن شد. به عنوان مثال خانم شهلا لاهیجی یکی از شرکت‌کنندگان در کنفرانس برلین در حدود سال 77 بودند؛ کنفرانسی که سراسر ضد نظام جمهوری اسلامی ایران بود و همه اعضای حاضر در آن کنفرانس از طرف دستگاه قضایی کشور مورد پیگیری قرار گرفتند.

آخوندی ادامه داد: یکی از اعضای اتحادیه به شدت اصرار داشت که ما الان باید به عنوان اتحادیه ناشران و کتابفروشان از خانم لاهیجی به عنوان یک ناشر حمایت کنیم و برویم و از ایشان دفاع کنیم. اما از آنجا که موضوع کنفرانس برلین یک موضوع مهم سیاسی و بین‌المللی بود که امنیت ملی و نظام ما ارتباط داشت، من اعلام کردم که این کار را نخواهم کرد و به همین دلیل بود که در نهایت از عضویت در اتحادیه استعفا دادم.

وی ادامه داد: در ادامه رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان سرمقاله‌ای در یکی از نشریات کشور منتشر کرده بودند که در آن عنوان کرده بودند که یکی از ناشران مذهبی کشور با نشانه‌هایی که همگی نشانی بنده بود، با زد و بندهای اداری با وزارت ارشاد، چند میلیارد تومان کتاب به این وزارتخانه فروخته است. مجموعه این اتفاقات و این مطلب باعث شد که من در آن سال‌ها در اتحادیه بایکوت شدم. نجا بود که ایشان متوجه اشتباه خود شده بود. اشتباهی که به هجمه‌های بسیاری علیه من در میان همکارانم منجر شد. ایشان نیز پس از پذیرش این موضوع هیچ تلاشی برای برطرف کردن این شبهه و حرمت ضایع شده نکردند و حتی اصلاحیه‌ای بر سرمقاله خود نیز منتشر نکردند. این اتفاقات در حالی رخ داد که من در طول عمرم به خاطر ندارم که به نهاد یا دستگاهی برای خرید از کتاب‌هایم مراجعه کرده باشم.

آخوندی درباره ممیزی کتاب گفت: کتاب های مشکل دار باید ممیزی شوند نه کتاب هایی که مثلا آقای مکارم شیرازی نوشته اند. کتاب «خاندان وحی» نوشته سید علی اکبر قرشی ممیزی شد و  بخش هایی از آن حذف شد.