کتابخانه دانشگاه تهران؛ مرکز تاریخ متفکرین و دانشمندان معاصر ایران

به گزارش خبرنگار لیزنا، مراسم رونمایی از مجموعه کتاب های اهدایی مرحوم آیت الله محمد محمدی گیلانی به کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران امروز، سه شنبه 13 تیر ماه در محل این کتابخانه و با حضور خانواده آیت الله گیلانی؛ محمود نیلی احمدآبادی، رئّیس دانشگاه تهران و کارکنان کتابخانه دانشگاه برگزار شد.

دانشگاه ها یکی از بهترین مکان ها برای وقف است

محمود نیلی احمدآبادی، رئیس دانشگاه تهران اهدای مجموعه کتاب های آیت الله محمد محمدی گیلانی به کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران را امری ارزشمند توصیف کرد و گفت: با ورود این کتاب ها هم کتابخانه دانشگاه توسعه پیدا می کند و هم یک تفکر در دانشگاه تهران مطرح و بخشی از تاریخ در دانشگاه ارائه می شود.

نیلی تعلق این کتاب ها به یک فرد و بخشی از تاریخ را تفاوت کتاب های اهدایی با کتاب های خریداری شده عنوان کرد و افزود: اگر بخواهیم به تاریخ متفکرین و دانشمندان معاصر ایران بپردازیم کافی است سری به کتابخانه دانشگاه تهران بزنیم و مجموعه های اهدایی را با هم مقایسه کنیم.

او با ابراز تاسف از عدم امکان پذیرش همه مجموعه کتاب های آیت الله گیلانی به دلیل محدودیت فضایی، از خانواده ایشان به خاطر اجرای وصیت وی قدردانی نمود.

وی کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاه تهران را یکی از مجهزترین و کاملترین کتابخانه های کشور توصیف کرد و ادامه داد: این کتابخانه تفاوتی اساسی با بقیه کتابخانه ها مثل کتابخانه ملی، آستان قدس رضوی و کتابخانه مجلس دارد و آن حضور محققین و دانشمندان در کنار این کتاب ها است. اگر عامل اصلی هر رشد و توسعه علمی را منابع انسانی بدانیم، حضور این منابع انسانی دانشمند در دانشگاه تهران و تمام استفاده کنندگان از این منابع را باید به ارزش کتابخانه اضافه کنیم.

به گفته نیلی یکی از مکان هایی که هیئت های علمی در دانشگاه از آن بازدید می کنند، کتابخانه بخصوص بخش نسخ خطی و ترمیم نسخ خطی است.

محمود نیلی احمدآبادی در ادامه سخنان خود در مورد سنت وقف در ایران گفت: دانشگاه تهران این افتخار را دارد که یکی بزرگترین موئسسات کشور  است که واقفین متعددی اموال، اشیاء و آثار مادی و معنوی خود را به آن وقف کرده اند. این موضوع نه تنها بر ارزش و امکانات دانشگاه تهران می افزاید بلکه باعث توسعه سنت حسنه وقف در بین جوانان می شود.

او با بیان اینکه سنت وقف یکی از عوامل توسعه دانشگاه ها در دنیا (مثل دانشگاه هاروارد) محسوب می شود ادامه داد: هرچند سابقه وقف در جهان اسلام بسیار طولانی تر است ولی نتیجه اقدامات در کشورهای دیگر بسیار قوی تر از ایران است.

به اعتقاد نیلی کتابخانه دانشگاه تهران فاصله زیادی با کتابخانه های دانشگاهی دنیا دارد؛ چنانچه این کتابخانه از 1 میلیون کتاب برخوردار است، درحالی که الان برخی کتابخانه های دانشگاهی تا 10 میلیون جلد کتاب دارند.

رئیس دانشگاه تهران بر لزوم تفکر و صحبت بیشتر متفکرین و علمای اسلام برای تقویت سنت وقف و معرفی مکان وقف تاکید کرد و گفت: دانشگاه ها یکی از بهترین مکان ها برای وقف است زیرا به فرموده امام آینده کشور متاثر از دانش آموختگان همین دانشگاه ها است. لذا ما هرچه بیشتر در این زمینه سرمایه گذاری کنیم، آینده کشور را بهتر تضمین و جهت گیری کشور را بهتر تصحیح کرده ایم.

او علاقه افراد برای وقف به دانشگاه تهران را ناشی از عملکرد درست دانشگاه در گذشته دانست و  از تشکیل بنیاد حامیان و واحد وقف برای عمل به این سنت و ایجاد اطمینان در اجرای درست نظر واقفین خبر داد.

وی بر جایگاه کتاب بخصوص در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی با وجود ورود فناوری های جدید تاکید کرد و با اشاره بر طرح ایجاد «شهر دانش»، آن را فرصتی ویژه برای کشور عنوان کرد و گفت: «شهر دانش» تحولی اساسی در دانشگاه تهران و شهر تهران است و اینها را به سمت توسعه پایدار و پیشرفت پیش می برد.

او کارآفرینی، ارتباط دانشگاه و جامعه، ایجاد نقش تایین کننده تر برای دانشگاه و تاثیرپذیری دانشگاه از جامعه را از بحث های مورد توجه طرح «شهر دانش» برشمرد.

به گفته نیلی بحث طرح توسعه دانشگاه تهران بر مبنای طرح «شهر دانش» مطرح و در این راه تا به امروز حدود 62 درصد از املاک تملک شده است، ولی سازمان مدیریت باید در جهت تامین بودجه همکاری داشته باشد.

رئیس دانشگاه تهران همچنین بر لزوم توسعه کتابخانه مرکزی دانشگاه هم اشاه کرد و خواستار مطرح شدن آن در بحث تقسیم بودجه شد. او یادآور شد که در خصوص ارتقاء کیفی دانشگاه، مثل توسعه دانشکده ها و کتابخانه، نمی توان از بخش خصوصی انتظار کمک داشت؛ بلکه این امر باید مورد پشتیبانی بودجه های دولتی قرار گیرد.

از مجموعه 9 هزار جلد کتاب، فقط 3 هزار جلد به کتابخانه دانشگاه منتقل شد

محمد اخوان دهدشتی، معاون فنی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در سخنانی درباره نحوه انتخاب کتاب های اهدایی به دانشگاه تهران گفت: فقط بخشی از کتاب های آیت الله گیلانی به این کتابخانه منتقل شده است.

دهدشتی با بیان اینکه یکی از جنبه های منفی پذیرش مسئولیت حاکمیتی، پنهان شدن جنبه های علمی افراد است، شناخت خود از آیت الله گیلانی را از زاویه دید یک کتابدار توضیح داد و گفت: زمان مشاهده کتاب های ایشان به یاد کتابخانه مرحوم محمد تقی جعفری افتادم. این کتابخانه شامل کتاب هایی مربوط به رشته تخصصی ایشان، کتاب های اهدایی به ایشان و کتاب هایی است که از سن 20 سالگی جمع آوری کردند.

او ادامه داد: کتاب هایی که وی از اوایل دهه 20 جمع آوری کرده همه دارای تاریخ و امضا و کتاب هایی جلوتر از زمان سن ایشان است. این کتاب ها همه دارای حاشیه نویسی هایی فوق العاده هستند که نشان می دهد مطالعه شده و همه با آگاهی انتخاب شده اند. همچنین کتاب ها دارای گستردگی علمی و نشان دهنده اطلاعات ایشان است؛ مانند کتاب های ابو حجر السکرانی ، ابن عربی و مجموعه کتاب های ادبیات عرب چاپ لبنان، فلسفه ابن رشد و غیره که نشان دهنده وسعت نگاه آیت الله در زمینه های فقه، فلسفه، تاریخ و غیره است.

وی با اشاره به سخنی از اومبرتو اکو که می گوید: «کتابخانه ها مانند دریاهای هستند که از رودهای متعدد کوچک و بزرگ تشکیل می شوند و کتاب هایی که وقف می شوند مانند رودهایی هستند که این دریاها را تغذیه می کنند و بارانی که می بارد کتاب هایی هستند که وارد کتابخانه می شوند»، افزود: اگر عالمان و بزرگان قبل از فوت خود و قبل از آنکه کتاب ها پراکنده شوند، کتابخانه خود را اهدا کنند، این کتاب ها باعث ماندگاری نام آنان خواهد شد؛ مانند جمال زاده، علی اصغر حکمت، سعید نفیسی، مهدوی و غیره.

معاون فنی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در بیان مشکلات مکانی کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران گفت: ما هر ماه پیشنهادی برای اهدای یک مجموعه به کتابخانه دانشگاه تهران داریم ولی به علت کمبود جا سال هاست که نمی توانیم این کتاب های اهدایی را بپذیریم. ما از نظر مکان به شدت در مضیقه هستیم. به طوری که از مجموعه 9 هزار جلدی کتاب های آیت الله گیلانی، 3 هزار جلد به کتابخانه دانشگاه منتقل شد.

به گفته وی این کتاب ها شامل 3 نسخه خطی، همه کتاب های چاپ سنگی، بخشی از نشریات و همچنین کتاب هایی است که روحیات علمی و تحقیقی آیت الله گیلانی را نشان می دهد. به علت کمبود جا از میان کتاب های ایشان کتاب هایی انتخاب شده است که دربرگیرنده دیدگاه های فلسفی، فقهی، قضایی و جهان بینی ایشان باشد.

دهدشتی در پایان ابراز امیدواری کرد که با افزایش ظرفیت کتابخانه در آینده، دانشگاه پذیرای مجموعه های بیشتری باشد.

آیت الله گیلانی از زلال ترین شکل سنت شفاهی برخوردار بوده است

حسن ابراهیمی، معاون پژوهشی دانشگاه الهیات و معارف اسلامی و شاگرد آیت الله گیلانی با اشاره بر بهره برداری اعضای هیئت علمی دانشکده الهیات از محضر ایشان، گفت: استفاده از یک دانشمند و عالم مبتنی بر سنت شفاهی و سینه به سینه و یا سنت کتبی و مکتوب است که سنت شفاهی به مانند روح برای جسد اهمیت بسی بیشتری دارد.

او با اشاره بر نقش واسطه در انتقال علوم افزود: آیت الله گیلانی به عنوان شاگرد علامه طباطبایی، از جمله افرادی است که با واسطه از صدرالمتالهین شیرازی بهره برده است. وی از طریق علامه طباطبایی از زلال ترین شکل سنت شفاهی برخوردار بوده است زیرا آیت الله طباطبایی شاگرد سید حسن بادکوبه ای از علمای قرن 13 است و بادکوبه ای نیز از میرزا حاکم اشکوری، حکیم کرمانشاهی و ابوالحسن جلوه بهره برده است.

او در ادامه گفت: ما اکنون خوشحالیم که از طریق آیت الله محمدتقی گیلانی به منشع این مبدا یعنی صدرالمتالهین شیرازی متصل شده ایم.

او آیت الله گیلای را استادی آرام و منصف و شخصیتی معطر و پاکیزه توصیف کرد.

شخصیت آیت الله گیلانی به رشته تحریر دربیاید

محمد مهدی مفتح، نماینده تویسرکان در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از محدودیت فضا و امکانات کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، گفت: باید مسئولین کشور توجه داشته باشند که این کتابخانه فقط در اختیار دانشگاه تهران نیست. این دانشگاه به عنوان کتابخانه برجسته ترین دانشگاه ایران و دانشگاه مرجع باید مقدمات، فضا و امکانات لازم را داشته باشد. لازم است برنامه مشخصی در قانون بودجه طرح کنیم تا دانشگاه حداقل از نظر فضا و امکانات زیرساختی، خدمات درستی به جامعه علمی کشور ارائه کند.

به گفته مفتح هرچند جاهای دیگری مانند حوزه علمیه رشت که در حال ساخت است، متقاضی کتاب های آیت الله گیلانی بودند، ولی کتاب ها طبق تصمیم خود ایشان به کتابخانه دانشگاه تهران اهدا شد.

او در بخش دیگری از سخنان خود پیشنهاد داد که شخصیت آیت الله گیلانی به رشته تحریر دربیاید.

داماد آیت الله گیلانی با اشاره بر مقام علمی و فقهی وی، گفت: امام او را به عنوان فقیهی که مسلط به ضوابط علمی است به عنوان رئیس دادگاه های انقلاب انتخاب کرد. او به مجرمین با دید انصاف و اصلاح نگاه می کرد و به رعایت حقوق زندانیان اعتقاد داشت. آیت الله گیلانی همچنین از فقهای شورای نگهبان و عضو شورای خبرگان رهبری، رئیس دیوان عالی کشور و نماینده امام در دانشگاه تهران بود.

گفتنی است آیت الله محمد محمدی گیلانی از علما و مسئولین جمهوری اسلامی، در سال های پس از انقلاب مسئولیت های متعددی بر عهده داشت. حاکم شرع به حکم امام خمینی، ریاست دادگاه های انقلاب اسلامی، عضویت در شورای نگهبان، عضویت در مجلس تشخیص مصلحت نظام، عضویت در مجلس خبرگان رهبری، عضویت در شورای بازنگری قانون اساسی و ریاست دیوان عالی کشور را می توان از مسئولیت های آیت الله گیلانی برشمرد.

وی آثار علمی بسیاری مانند «قضا و قضاوت در اسلام»، «حقوق کیفری در اسلام»، «شرح زیارت اربعین»، «شرح مناجات شعبانیه»، «قرآن و سنن الهی در اجتماع بشر»، «المعاد فی الکتاب والسنه» و غیره را به رشته تحریر درآورده است.