کتابداری را تصادفی آغاز کردم ولی عاشقانه ادامه دادم

به گزارش خبرنگار لیزنا، مریم امید خدا که 13 سال است در کتابخانه ها خدمت می کند، دلیل کتابدار شدن خود را یک اشتباه کوچک عنوان کرد و گفت: من کاملا تصادفی به کتابخانه ها وارد شدم ولی بعد کاملا عاشقانه به این کار ادامه دادم. زمانی که انتخاب رشته ها به شکل دستی و روی برگه های کاهی بود، کد رشته مورد علاقه خودم را که زبان انگلیسی بود اشتباه نوشتم. در آن زمان امکان اصلاح اشتباه وجود نداشت و به شکل اشتباهی از دانشگاه علامه طباطبایی در رشته کتابداری قبول شدم. بر اساس قانون باید دو ترم در این رشته تحصیل می کردم تا بتوانم رشته خود را به زبان انگلیسی که در همان دانشگاه بود تغییر دهم. اما بعد از دو ترم برای گذراندم کارورزی پایم به کتابخانه باز شد! آن زمان بود که فهمیدم کار در کتابخانه و آرامش آن را خیلی بیشتر از تدریس زبان در کلاس های شلوغ درسی دوست دارم (آن زمان در کلاس های آموزشی تدریس می کردم و مدرک تافل هم داشتم). با علاقه در مقطع ارشد در کتابداری تحصیل کردم و اکنون نیز دانشجوی دکتری رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد تهران شمال هستم و به زودی از پایان نامه خودم در همین رشته دفاع خواهم کرد. اکنون هرچند گاهی دلم برای کلاس های درس  و معلمی تنگ می شود، ولی اعتقاد دارم که اینجا هم یک معلم هستم. به عنوان مربی و معلم کارگاه و کلاس های مختلف در کتابخانه، همراه با بچه ها کتاب های مختلف را می خوانیم و بررسی می کنیم.

امید خدا رشته کتابداری را مانند معلمی شغلی فرهنگی_آموزشی می داند و اعتقاد دارد که یک کتابدار باید برای شناساندن کتاب به بچه ها تلاش کند زیرا بچه هایی که در کودکی کتاب را ببینند و بشناسند در بزرگسالی حتما کتابخوان می شوند. 

او که در گذشته در کتابخانه های علامه طباطبایی، ولیعصر و ارغوان کار کرده است در حال حاضر مدیر کتابخانه علامه دهخدا است.

این کتابخانه با زیر بنای ۶۶۶ متر مربع فضای کتابخانه ای در منطقه چهار و در محله شمس آباد تهران واقع شده و دارای بخش های مختلفی است که ازجمله آن ها می توان به سالن های مطالعه، بخش مخزن، بخش امانت، بخش کودکان، بخش سمعی بصری، بخش مرجع، بخش کافی نت و غیره اشاره کرد.

مریم امید خدا در مورد کتابخانه علامه دهخدا توضیح داد: این کتابخانه در سال 1372 تاسیس شده و در حال حاضر 24 هزار جلد کتاب دارد که 3 هزار جلد آن کتاب نوجوان، 2 هزار جلد آن کتاب کودک و 19 هزار جلد آن برای بزرگسالان است. همچنین بخشی از کتابخانه مربوط به کتاب های مرجع و کمک درسی  و بخش کوچکی هم برای کتاب های ورزشی اختصاص یافته است. بخش نشریات آن هم شامل مجلات بروز و 4 عنوان روزنامه می شود.

وی با اشاره بر سیاست گذاری نهاد در زمینه ترویج کتاب و مطالعه افزود: کتابخانه علامه دهخدا در این منطقه به عنوان یک مرکز فرهنگی شناخته می شود. ما اینجا فعالیت های فرهنگی همراه با خواندن کتاب را اجرا می کنیم.

او از برگزاری برنامه های مختلف برای ترویج کتابخوانی در این کتابخانه خبر داد و گفت: در این کتابخانه چهار برنامه مستقل در هر هفته برگزار می شود. شنبه ها برای بزرگسالان برنامه حافظ خوانی از ساعت 4 تا 6 عصر اجرا می شود که بیشتر بانوان خانه دار از این برنامه استقبال و حدود 30 نفر اعضای ثابت کتابخانه در این جلسات شرکت می کنند. روزهای یکشنبه از ساعت 4 تا 6 کارگاه داستان نویسی خلاق برای دختران نوجوان برگزار می شود. صبح دوشنبه ها از ساعت 10:30 تا 12 معرفی کتاب و داستان خوانی برای نوجوانان پسر داریم . روزهای پنجشنبه نیز برنامه شاهنامه خوانی برای کودکان 8 تا 12 سال را اجرا می کنیم که در این برنامه، هم کتاب های مربوط به شاهنامه معرفی می شود و هم داستان های شاهنامه توسط مربی برای کودکان بازگو می شود. در این جلسات که بیشترین استقبال کودکان را دارد بیش از 40 کودک شرکت می کنند.

وی افزود: علاوه بر برنامه های منظم هفتگی، کتابخانه فعالیت های دیگری نیز دارد. برای مثال آخرین پنجشنبه هر ماه در اینجا نشست کتابخوان داریم. در این نشست ها بچه ها کتاب هایی را که در آن ماه خوانده اند و یا کتاب هایی را که در طرح کتابخوان، نهاد کتابخانه های عمومی کشور معرفی کرده است، به دوستان خود معرفی می کنند، بخشی از کتاب را می خوانند یا داستان آن را بازگو می کنند.

به گفته امید خدا در این کتابخانه کارگاه های مختلفی نیز برگزار می شود. مثل کارگاه فلسفه که در آن خود بچه ها کلاس را اداره می کنند یعنی اول کتاب را با هم می خوانند و سپس راجع به آن بحث می کنند.

مدیر کتابخانه علامه دهخدا در مورد اعضای این کتابخانه گفت: بزرگترین عضو ما بیش از 90 سال سن دارد و کوچکترین عضو ما تنها یک سال دارد. مادر این کودک کتاب های مختلفی را از کتابخانه به امانت می گیرد و برای عضو کوچک کتابخانه می خواند. این مادر در زمان بارداری هم برای کودک خود کتاب می خواند و الان او به قدری به کتاب عادت کرده است که با دیدن کتاب ذوق می کند!

به گفته امید خدا کتابخانه علامه دهخدا در این منطقه بسیار شناخته شده است. زیرا این کتابخانه با مدارس مختلف ارتباط دارد؛ با آغاز سال تحصیلی دانش آموزان مدارس مختلف برای بازدید از کتابخانه دعوت می شوند و آن ها با مربیان و معلمان خود و گاهی حتی با والدین خود به کتابخانه می آیند. مهدکودک های مختلف نیز به کتابخانه دعوت می شوند و کلاس های قصه گویی برای بچه های مهد اجرا می شود، مسابقات نقاشی برگزار و به آنان جایزه اهدا می شود. برای مثال ماه گذشته بچه های مهدکودک ها با دعوت به کتابخانه در مسابقات کتابخوانی رضوی شرکت کردند. همچنین جلسات جمع خوانی هم برای ترویج خواندن برگزار می شود چنانچه در دوران جشنواره کتابخوانی رضوی، جمع خوانی کتاب ماه غریب من برگزار شد.

او همچنین از برگزاری برنامه های ویژه در آبان ماه هر سال و در هفته کتاب خبر داد و گفت: در این هفته از مهد کودک ها، مدارس و گروه های بزرگسال مثل زنان خانه دار دعوت می کنیم. در مکان های مختلف حضور می یابیم و برنامه های متنوعی مثل جمع خوانی، معرفی کتاب، کتابخوانی، عضویت رایگان، و غیره برگزار می کنیم. در این هفته  جلسات نقد کتاب با حضور نویسنده و منتقد هم برگزار می شود. سال گذشته نیز کتابی از فرهاد حسن زاده را به بچه ها هدیه دادیم و با حضور وی در محل کتابخانه این کتاب را نقد و  جلسه گپ و گفت کودکان با نویسنده را اجرا کردیم. حضور جعفر ابراهیمی شاهد هم با استقبال خیلی خوب مخاطبان کودک و نوجوان مواجه شد زیرا با شعرها و داستان های او در کتاب های درسی خود آشنا هستند.

به گفته او  هم نویسندگان و هم کودکان و نوجوانان از حضور در کتابخانه استقبال می کنند و از حضور یک نویسنده در کتابخانه در  آخر تابستان امسال خبر داد.

برگزاری جلسات و کارگاه های مختلف با هدف ترویج کتابخوانی برای کودکان و نوجوانان از برنامه های موفق کتابخانه علامه دهخدا است و در این میان نقش مریم امید خدا، مدیر این کتابخانه در جلب و علاقه کودکان و نوجوانان برای حضور در این جلسات و ایجاد فضای مطلوب و پر از آرامش برای آنان غیر قابل انکار است.

نوجوانان عضو کتابخانه علامه دهخدا گفتند که به علت نبود کتابخانه و معلم کتابدار در مدرسه ها این مکان بهترین محل برای آشنایی آن ها با کتاب و تحقیق و مطالعه تبدیل شده است.

ولی مریم امید خدا اعتقاد دارد که ترویج خواندن در میان کودکان فقط با یک دست کتابداران صدایی ندارد و آموزش و پرورش و مدارس باید در این مورد به آنان کمک کنند.

او به تجربه خود با حضور در مدارس و مشاهده احساس نیاز کودکان به خواندن ادبیات و کتاب با اشاره بر حذف پست کتابدار از مدارس کودکان گفت: به نظر می رسد که آموزش و پرورش باید در سیاست های خود تجدید نظر کند. ما همه باید جمع شویم و با اتحاد در این زمینه کار کنیم تا بتوانیم بچه های نسل آینده کشورمان را کتابخوان کنیم.

امید خدا با بیان اینکه بچه ها گنجینه های زندگی و سرمایه های آینده ما هستند، گفت: هرچه امروز بر روی این کودکان سرمایه گذاری کنیم، در آینده به همان اندازه به ملت و جامعه خود خدمت خواهند کرد. این کودکان در آینده پدر و مادر خواهند شد و به نسل بعد را هم این ها تربیت می کنند.

او افزود: چرا باید نقش کتابدار و کتابخانه این بچه ها را حذف کنیم در حالی که می دانیم چه نقش کلیدی خواهند داشت؟ زمانی که من برای معرفی کتاب یا برگزاری جلسه کتابخوانی به مدارس مراجعه می کنم نیاز کودکان به کتاب و محرومیت آنان از این نعمت را می بینم. خود مسئولین مدرسه هم از نبود کتابخانه و کتابدار در مدارس گله دارند.

وی پیشنهاد داد که برای حل مشکل بودجه برای تهیه کتاب  جهت مدارس می توان از خود والدین کودکان کمک گرفت زیرا به عینه می بینم که بسیاری از پدر مادرها حاضر هستند برای کتاب کودکان هزینه کنند. 

اعضای نوجوان کتابخانه علامه دهخدا این مکان را بهترین جا برای گذراندن اوقات خود می دانند. این مکان به محلی تبدیل شده که احساس نیاز و کمبود دانش آموزان مشتاق به خواندن را جبران می کند. امیر مهدی، یکی از نوجوانان سیزده ساله عضو کتابخانه در مورد اولین روزهای ورود خود به این کتابخانه در سن 8 سالگی گفت: در ابتدا کتاب خواندن سخت به نظر می آید ولی با چند روز مطالعه دیگر کتابخوانی تبدیل به تفریحی می شود که دوستش داریم. من کتاب های زیادی از این کتابخانه خواندم مثل کتاب های ورزشی و علمی_تخیلی یا کتاب تاریخی در مورد هخامنشیان و ترجمه کتیبه ها.

او تاثیر کتابخانه دهخدا را به علاقمندی او به کتاب «غیر قابل وصف» توصیف کرد و گفت: قبل از آمدن به اینجا اصلا نمی دانستم کتابخانه چه فضایی دارد ولی بعد از آشنایی با خانم امید خدا تازه فهمیدم چه چیزهای زیادی وجود دارد که من نمی دانم و می توانم یاد بگیرم و کتاب خواندن هم فقط شعار نیست و می تواند حتی سرنوشت آدم ها را تغییر بدهد.

امیر مهدی که از تبدیل شدن فضای کتابخانه مدرسه خود به کلاس درسی ناراضی است، در مدرسه به بچه ها در مورد کتاب ها توضیح می دهد و آن ها را برای کمک گرفتن از کتابخانه دهخدا راهنمایی می کند. او اعتقاد دارد که اگر مدرسه کتابخانه داشت بچه ها مجبور نبودند برای پیدا کردن کتابی این همه تلاش کنند یا برای یک تحقیق کوچک به اینترنت مراجعه کنند.

او از مسئولین در خواست کرد نمایشگاه های بیشتری برای نوجوانان برگزار کنند چون بسیار ی از کتاب فروشی های کتاب هایی را که آن ها می خواهند ندارند ولی در نمایشگاه یافت می شود. او همچنین درخواست کرد که برای نمایشگاه های مدارس  کتاب هایی را ارسال کنند که قبلا در مورد آن ها از نوجوانان هم سن و سال وی نظرسنجی شده است تا کتاب هایی فرستاده شود که مورد نیاز و علاقه آنان است.

محمد جواد از دانش آموزانی است که از طریق حضور امید خدا در کلاس درس برای معرفی کتاب، با کتابخانه علامه دهخدا آشنا شده است. او که از سه سالگی در کتابخانه ها عضو بوده دلیل علاقه خود به خواندن را کتابخوانی پدر و مادرش برای او عنوان کرد. بردیا هم که الان 13 سال دارد از 9 سالگی عضو کتابخانه علامه دهخداست. او علاوه بر کتابخوانی با حمایت های امید خدا در کارهای کتابخانه هم کمک می کند.  عرفان نیز با اولین باری که در کلاس شاهنامه خوانی شرکت کرد به این کتابخانه علاقمند شد. او هم کتابخوانی والدینش را دلیل اصلی علاقه خود به کتاب عنوان کرد.

محمد امین عضو دیگر این کتابخانه از اینکه معلمان اجازه استفاده از کتابخانه در ساعات کتابخوانی را نمی دهند شکایت کرد و گفت هرچند مدرسه ما کتابخانه کوچکی دارد ولی معلمان ساعت کتابخوانی را برای درس های دیگر استفاده می کنند.

امیر محمد نیز از برگزاری نمایشگاه های کتاب در مدارس گفت و توضیح داد: هرچند هرسال یک نمایشگاه کتاب در مدرسه ها برگزار شده ولی انگار این کتاب ها را برای تبلیغات انشارات می آورند! این کتاب ها اصلا برای سن ما مناسب نیست و خیلی بچگانه است. مثلا به جای کتاب های علمی و داستانی کتاب های نقاشی می آورند که به درد ما نمی خورد. کتاب های «واقعیت افزوده» هم کاملا بی کیفیت است.

به گفته این بچه ها نمایشگاه های کتاب در زمان امتحانات برگزار می شود؛ در نتیجه، آن ها در این ایام نه به درس خود می رسند و نه به کتاب! اگر هم مدرسه کتابخانه کوچکی دارد کتاب های آن داستان های کودکانه ای است که جذابیتی برای هم سن و سال های آنان ندارد.

امید خدا با تشکر از مسئولین نهاد کتابخانه های عمومی کشور گفت: نهاد کتابخانه های عمومی در چند سال گذشته بخصوص در زمینه کتاب های کودک و نوجوان بسیار خوب عمل کرده است و مسئولین تمام تلاش خود را برای این حوزه به کار بسته اند. نهاد کتابخانه ها اصالت و رسالت خود را به جا می آورد و در این زمینه دغدغه دارد. من فکر می کنم کمتر کتابخانه ای باشد که بخش کودک و نوجوان آن مجهز نشده است و این برای همه ما جای خوشحالی دارد. هرچند اگر بودجه فعالیت های فرهنگی بیشتر شود، مسلما ارتباط ما با دیگر ارگان ها یا افراد موثر بیشتر خواهد شد.