نامه‌های سنایی بسیاری از مشکلات دیوان وی را حل می‌کند

به گزارش لیزنا، بیستمین جلسه از درس‌گفتارهای سنایی با موضوع «نامه‌های سنایی» با سخنرانی بهرام پروین گنابادی روز چهارشنبه 22 فروردین در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

در این درس‌گفتار ابتدا پروین گنابادی به شکل و جایگاه نامه و مکاتبه در ایران پرداخت و گفت: نامه‌نگاری در زمان پلوی مخصوص کارهای اداری و بسیار پیشرفته بود. ادیبان کار نامه‌نگاری را انجام می‌دادند و در کنار نامه‌نگاری به سیاست‌ورزی نیز خبره بودند. بعدها در دوران پس از اسلام بسیاری از سنت‌های نامه‌نگاری عربی از زبان فارسی و ایرانیان بهره گرفت تا جایی که جاحظ اعتراض کرد که چرا به جای قرآن از سنت ایرانی استفاده می‌کنیم و از آن به بعد از قرآن برای نامه‌نگاری استفاده شد.

وی ادامه داد: دبیران عضو مهمی از دربار بودند زیرا آنها از اسرار دربار باخبر بودند. این حرفه بیشتر کاری فنی بود تا هنری. در چهار مقاله از دید حکومتی نیز به نامه‌نگاری می‌پردازد. این کتاب در واقع نوعی دستورالعمل برای دبیران است.

پروین گنابادی به دو نوع نامه‌نگاری در این دوران اشاره کرد که سلطانیات و اخوانیات هستند. وی گفت: سلطانیات نامه‌های درباری و سیاسی بودند و اخوانیات به هشت موضوع می‌پرداختند؛ عبادت، عیادت، تسلیت، تبریک و تقاضاهای مختلف. هر کدام از این نامه‌ها سبک خاص خود و دعاها و آیات مخصوص خود را داشتند.

وی سپس به نامه‌های سنایی و اهمیت آنها پرداخت و اظهار داشت: نامه‌های سنایی اسناد مهمی از گفتمان قدرت در دوران خود و از زندگی سنایی و دیگر بزرگان زمانه است. به طور مثال اولین سند از خیام در مکاتیب سنایی آمده است.  

پروین گنابادی به امر تعارفات و آداب نامه‌نگاری اشاره کرد و گفت: مثلا در یکی از نامه‌ها سنایی برای عذرخواهی از اینکه نمی‌تواند در جایی حاضر شوند چندین صفحه می‌نویسد و هیچگاه مستقیما در مورد موضوع صحبت نمی‌کند. اگر مخاطب نامه سلطان بود که به هیچ وجه به صورت مستقیم صحبت نمی‌شد. در مورد سیاسیون نیز چنین است.

به گفته این استاد ادبیات استفاده از قصیده در اخوانیات بسیار رایج بوده و تمام تکنیک‌های ادبی شعر در نثر استفاده می‌شدند. وی در این باره انتقاد کرد: در طول تاریخ ادبیات ما همیشه به شعر اهمیت می‌دادیم و ادبیان برای همسان کردن اهمیت نثر در آن از همان تکنیک‌های شعر استفاده کردند که البته بعدها این مشکل حل شد. دشوار بودن نثر باعث می‌شود که خواندن آن به راحتی نباشد و نتوان از آن به عنوان یک سند صدق و کذب به راحتی استفاده کرد.

وی در پایان خواندن نامه‌های گفت: خواندن این نامه‌ها در کنار دیوان سنایی بسیاری از مشکلات دیوان را حل می‌کند. در نامه‌ها بسیاری از ابیاتی که در دیوان نیامده، وجود دارند و بعضی از پرسش‌ها نیز به پاسخ می‌رسند.