«الف لام خمینی» در تهران نقد شد

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست نقد و بررسی کتاب «الف لام خمینی» نوشتۀ هدایت الله بهبودی دیروز (شنبه، ۲۷ بهمن ماه) در کتابخانه عمومی باباطاهر تهران با نویسنده کتاب، حجت الاسلام و المسلمین علی ذو علم، حبیب الله اسماعیلی، منتقدین اثر و جمعی از کتابداران و اعضای کتابخانه ها و برگزار شد.

هدایت الله بهبودی در مورد دلیل نوشتن اين کتاب توضیح داد :شناخت پایان ناپذیر است و هر نسلی حق دارد به گذشته خود نگاه کند و آن را بازخوانی نماید. ادبیاتی که در سال های 56 تا 58 با آن مواجه بودیم با آنچه که امروز مخاطبين خواستار آن هستند متفاوت است. ضمنا تاریخ ماده ای تلخ گوشت است و به راحتی به جامعه راه نمی یابد. باید آن را برای مخاطبان خوانا کرد و این همان فنی است که من در این کتاب استفاده کرده ام؛ یعنی علاقمند کردن خوانندگان به کتاب‌ با استفاده از عناصر ادبیات البته منهای خیال.

در ادامه حجت الاسلام و المسلمین علی ذو علم امام خمینی را بنیان گذار یک جریان توصیف کرد و گفت: این کتاب به سوال نسل بعدی در مورد اینکه چرا خمینی امام است پاسخ می‌دهد و فراتر از یک تاریخ نگاری نوعی تحلیل تاریخی ارائه می کند.

او افزود: بهبودی توانسته با امام بسیار نزدیک شود. با ارتباط نزدیک با شخص می توانید رفتار او را تحلیل کنید. چینش اندیشه های وی چینش ساده ای نیست بلکه تلفیقی است از سیر فکری خود با افکار کسی که در مورد او می نویسد. درک کامل تاریخ بدون تحلیل آن ممکن نیست و مورخان نیز بخش هایی از تاریخ را انتخاب می کنند و گزارش می نمایند. امروز با روایت پردازی های مختلفی در تاریخ مواجه هستیم روایتی جدید از امام نیز لازم شده است.

در ادامه برنامه حبیب الله اسماعیلی با بیان اینکه کتاب ارزشمند است گفت: متن کتاب ارجاعات و مستندات زیادی دارد. مجاز به بیان هیچ حرفی در تاریخ بدون شاهدی برای آن، نیستیم. شاهدین مورخ می تواند اسناد، تصاویر، متون و غیره باشد که ابتدا جرب و تعدیل می شود. به هر موضوع باید با شکاکیت نگریسته شود. کار مورخ کاری سخت است و به همین دلیل این کتاب ارزشمند محسوب می شود چون همه روایت های کتاب ارجاع شده است، هرچند کتاب از کتاب های اکادمیک دانشگاهی محسوب نمی شود. کتاب بین عناصر تاریخی و ادبی حرکت می کند و روایت های امام با دقتی ادبی و آگاهانه انتخاب شده است.

به نظر وی کتاب باید به انتقاداتی که از امام می شد مانند هندی بودن او جواب می داد زیرا در حالیکه کشمیر هنوز هم ایران کوچک نامیده می‌شود و ایرانیان بسیاری آنجا هستند به امام هندی می گفتند.

البته به گفته او اسناد زیادی در رابطه با خانواده امام خمینی در دسترس نیست. تاریخ شفاهی نیز از کم ارزشترین انواع اسناد محسوب می شوند.

بهبودی با بیان اینکه روایت های مختلفی از هر جريان ايجاد می شود گفت: من منتظر نماندم تا این شخصیت خود را به من عرضه کند بلکه من خود را به او عرضه کردم. هرجایی که دیدم واقعیت به حقیقت نزدیک است آن را در کتاب آوردم تا با عینیت زندگی امام یکی باشد و از خودم کلمه ای ننوشتم.

او در مورد استفاده از عناصر ادبی گفت که از عنصرهای «قاب بندی» با توجه به جملات اول و آخر کتاب، «شکستن زمان» با تقسیم کتاب به کودکی، جوانی نوجوانی و غیره و آوردن هر متن و بخش در جای خود، «پایان بندی» و غیره استفاده کرده است.

بهبودی بیان کرد که در کتاب خود را موظف به باسخگویی به شبهات ندانسته و فقط واقعیت ها را ذکر کرده است. او توضیح داد: خانواده های بسیاری در ایران با نام‌های خانوادگی نخجوانی، ایروانی، کشمیری و غیره وجود دارند که هندی نیز مانند آنها است. این صحبت ها نیز پس از فوت برادر ایشان با نام خانوادگی هندی توسط ساواک ایحاد شد. به تمام شعبات این سازمان دستور داده شده بود تا هر نوع سندی در مورد خانواده امام پیدا کردند ارائه کنند. اما تنها در قم صحبت‌هایی شفاهی گزارش شد در مورد اینکه جد وی از کشمیر هند آمده است.

وی  انتقاد یکی از خوانندگان به عدم استفاده از تصویر در کتاب را پذیزفت و دلیل آن را تکراری بودن همه عکس های امام خمینی عنوان کرد. همچنین تنها خاطرات زندگی امام را متنی در حد دوپاراگراف عنوان کرد که توسط فرزندش سید احمد خمینی در مورد تبار و خاندان او نوشته شده است.

ذو علم در ادامه این کتاب را در پاسخگویی به این سوال که نوشتن تاریخ اشخاص چه سودی و منفعتی دارد مفید دانست و پرداختن به جزئیات زندگی را ضروری ندید. چنانچه در مورد فرزندان یا جزئیات زندگی امیر کبیر نیز اطلاع زیادی در دسترس نیست بلکه خدمات او برای استقلال ایران اهمیت دارد.

او دو بخش کتاب را مهم عنوان کرد. یکی از آزادی امام خمینی در سال 1343 تا بازداشت دوباره وی که بسیار عقلانی و بدور از احساسات عمل می کرد و دوم زمان حضور امام در پاریس.

بهبودی در نوضیح انتخاب این نام برای کتاب گفت: ال و لام در ادبيات عرب برای معرفی یک نکره و تبدیل آن به معرفه استفاده می شود و هدف من هم این بود که نشان دهم امام را در کتاب تعریف می کنم. همچنین در قرآن حروف در آیات بکار رفته و من هم از آن گرته برداری کرده ام.

 اسماعیلی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: در ارزیابی باید گفت کتاب موفق است. موضوع زندگی شخصی بخشی از کتاب است و جریان زندگی و نمود اجتماعی بخش دیگر آن که در کتاب آمد است. خواننده در کنار تاریخ و مورخ ضلع سومی را ایحاد می کند و در دورانی که مخاطبان در فضای انتقاد به امام و انقلاب قرار گرفته اند که از نظر من جريانی قدرتمند در پشتش قرار دارد، چنین کتابی ارزشمند است.

در پایان علی نیکنام رئیس اداره کتابخانه های عمومی تهران با تشکر از حضور شرکت کنندگان گفت که کتاب وجوهی پنهان از زندگی امام خمینی را ارائه می دهد.

او با اشاره بر اینکه انقلاب و سال های جنگ با عشق به امام سپری شده است گفت: برای اسرای دفاع مقدس نام امام روحیه بخش و وحدت آفرین بود. زمانی که خبر فوت وی به اردوگاه اسرا رسید و اندوه کل اسیران را در بر گرفت به احترام نام او هرچند بردن نام امام نیز ممنوع بود، عراقی ها نیز با اسرا کاری نداشتند.

به گفته وی در طول دهه فجر ده ها برنامه نقد و بررسی کتاب هایی با موضوع انقلاب و امام در سطح کتابخانه‌های عمومی تهران با حضور نویسندگان انجام شده است.