«کتابخانه مشارکتی خورشید کتاب (۱)»؛ قلب تپنده مدرسه برای کودکان

شهین دهقانی مسئول «کتابخانه مشارکتی خورشید کتاب (۱)»  در گفت و گویی با خبرنگار لیزنا از اهداف و فعالیت های خود در این کتابخانه گفت.

دهقانی در مورد آغاز فعالیت های فرهنگی خود توضیح داد:  فعالیت های خود را در سال 1355 با ورود به سپاه دانش و در لباس مقدس سربازی شروع کردم و در هشت روستا در مناطق 14 و 15 تهران و سپس در زمان جنگ در شهر امیدیه اهواز به کارهای فرهنگی به شکل کتابخوانی و آموزش خط تحریری مشغول شدم. سپس در سال 1387 وارد شورای کتاب کودک شدم و پس از گذراندن دوره های مخاطب شناسی و شناخت ادبیات کودک، هرچند در سال های فعالیت خود با این مباحث آشنا شده بودم، تصمیم گرفتم کتابخانه ای را اداره کنم. چند سالی در کارگاه های مختلف شورای کتاب کودک مثل کارگاه بازی، ترویج، نشریات، تالیف و دین و سال هایی هم سبد خواندن در مدارس و کتابداری را آموزش دیدم.

او ادامه داد: در ابتدا کتابخانه ای خانگی داشتم؛ بچه های محله و کوچه و خیابان را برای استفاده از آن دعوت می کردم. در سال 1382 در منطقه چهار تهرانپارس با کار آموزش خط تحریری وارد «مدسه دخترانه شهید بهشتی» شدم. در این مدرسه کلاس به کلاس سبد کتاب ها می بردم. با دیدن شوق و علاقه من، مدیر مدرسه چون اتاقی خالی وجود نداشت، بخشی از کتابخانه را در اختیار من گذاشت ولی اینجا هم به دلیل تداخل برنامه های نمازخانه با کتابخانه مشکلات بسیاری ایجاد می شد. 

دهقانی افزود: با صحبت هایی که با شرکت پیشگام (بنیاد بتاجا)، که این شهرک را ساخته بود، انجام دادم و با کمک خیرین 60 متر علاوه بر ساختمان مدرسه با عنوان «کتابخانه مشارکتی خورشید کتاب (1)» ساخته شد. در این شهرک فقط برج سازی شده بود و مرکز برای فعالیت های فرهنگی در نظر گرفته نشده بود. دوست داشتم این کتابخانه را مرکزی برای فعالیت های کتابخانی کنم و همه مدارس فاقد کتابخانه در این منطقه را تحت پوشش قرار دادم. با کمک دوستانی که کتاب های خود را اهدا کردند و با این درخواست از مردم که کتابی های اضافی خود را که در قفسه و در انبارها زندانی کرده اند، رها کنند، به تدرج کتاب های این کتابخانه به 14 هزار جلد رسید.

مادر برزگ «کتابخانه مشارکتی خورشید کتاب (۱)»  در توضیح دلیل نام گزاری کتابخانه به این عنوان، با این توصیف که خورشید عالم گیر است، بیان کرد: امیدوار هستم مانند کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که در شعبات زیاد در تمام نقاط ایران حضور دارد، این کتابخانه نیز چندین شعبه داشته باشد. دوست دارم که در همه مدارسی حضور یابیم، قصه گویی کنیم، در جهت فعالیت های محیط زیستی با وسایل دور ریختنی کاردستی بسازیم و فعالیت های هنری انجام دهیم. 

او با اشاره بر اینکه یونانیان کتابخانه را «درمانگاه روح» می نامیدند، عکس العمل کودکان در مواجه با کتابخانه خورشید کتاب را فوق العاده توصیف کرد و ادامه داد: بچه ها می گویند این کتابخانه آرامش و حسی قشنگ دارد. کتابخانه الان بیشتر از 600 عضو و 150 کودک کتابخوان بسیار فعال دارد. 

طبق توضیحات دهقانی با موافقت مدارس و معلمان در 15 مدرسه این منطقه، زنگ انشا یا بازی زنگ های کتابخانه برگزار می شود. بر اساس این طرح ماهی دو بار این کودکان به کتابحانه می آیند و در دفاتر کتابخانه خود هر آنچه را دوست داشته باشند، مثل نقد کتاب یا بخشی از یک داستان و قصه را یادداشت می کنند.

او ادامه داد: همچنین در این مدارس بازی هایی برای تمرکز کودکان اجرا می شود. با معلمان صحبت می کنیم و با آسیب شناسی کودکان اگر هر کدام از آن ها مشکلی مانند خجالتی بودن دارند، این مشکل را در قالب بازی یا قصه مطرح می کنیم؛ همچنین به کودکان آموزش هایی برای افزایش تمرکز شنوایی می دهیم.

وی با بیان اینکه آموزش و پرورش منطقه هیچ اطلاع یا همکاری با ما برای اجری این برنامه ها ندارد، گفت: من به عنوان مادر بزرگ بچه ها فعالیت می کنم و فکر نمی کنم مدرسه در این 14 سال گزارشی در این خصوص ارائه داده باشد. فقط معلمان و مدیر مدرسه در جریان فعالیت های این کتابخانه هستند.

به گفته او معلمان مدرسه برای همکاری با «کتابخانه خورشید کتاب» بسیار مشتاق هستند و برای حاضر کردن دانش آموزان خود در کتابخانه از هم سبقت می گیرند چرا که می بینند کتابخانه بر روی بچه ها تاثیری مثبت می گذارد. دانش آموزان نیز این کتابخانه را قلب مدرسه می نامند.

مادر برزگ «کتابخانه خورشید کتاب»  ادامه داد: من در طول سال ها تجربه، مخاطبان کودک خود را به خوبی شناخته ام و می توانم با آن ها به خوبی ارتباط برقرار کنم. به همین دلیل آن ها از من حرف شنوی دارند تا جایی که مطالبی را که به دیگران نمی گویند، با من در میان می گذارند و مطلبی اگر قرار است از سوی معلمان به کودکان انتقال یابد، از طرف من مطرح می شود. 

او با اشاره بر نقش خود در فعال کردن کتابخانه های دو مدرسه در منطقه چهار، یک مدرسه در شهرستان گرمسار و یک مدرسه در پاکدشت، گفت: در «کتابخانه خورشید کتاب» قصه گویانی را آموزش می دهم.  اینها مادرانی هستند که داوطلبانه در کتابخانه حاضر می شوند و قصه گویی و کتابخوانی را یاد می گیرند و ساعاتی از وقت کتابخانه در اختیار این مادران قرار می گیرد تا قصه گویی کنند. چند نفر از این مادران که به دلایل مختلف از این منطقه رفته ان،د در مناطق جدید کتابخانه های مدارس را فعال کرده اند و اداره می کنند. از کتاب هایی که احیانا از از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا انتشارات مختلف به دست من می رسد، کتاب هایی را هم به این مادران ارسال می کنم. همچنین با همکاری شورای کتاب کودک، فرهنگنامه های کودک و نوجوان را برای آن ها تهیه می کنم. 

به گفته وی با مذاکرات و صحبت هایی که انجام گرفته، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کتاب های خود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حدود 3 هزار جلد کتاب به «کتابخانه خورشید کتاب» اختصاص داده است.

شهین دهقانی کلیه فعالیت های کتابخوانی و فرهنگی خود در این کتابخانه را بدون دریافت هیچ هزینه مالی و کاملا داوطلبانه انجام می دهد. او در این مورد گفت: چون مدرسه مشکلات مالی دارد من حتی یک برگه کاغذ هم از آن درخواست نمی کنم. هزینه کتابخانه از صدقات و خیراتی که خیرین پرداخت می کنند تهیه می شود.

او با بیان اینکه هزینه یک جلد کتاب حتی کم تر یک کاسه آش نذری، ولی ماندگاری آن بسیار بیشتر است، افزود: خیرینی که به مناسبت های مختلف قصد خیرات و پرداخت صدقات دارند، هزینه این نذورات را تبدیل به کتاب می کنند و آن ها را در قفسه های کتابخانه قرار می دهند. البته برخی اعتقاد دارند که نذوراتشان باید به همان شکل همیشکی ادا شود ولی ما تلاش می کنیم تا خیرات کتاب را هم فرهنگسازی کنیم. 

وی درمورد تاثیر کتابخوانی بر تحصیل دانش آموزان، کتاب را «خوراکی برای مغز» توصیف کرد و گفت: اکثر بچه های کتابخوان کتابخانه ما از دانش آموزان درس خوان و ممتاز مدرسه هستند.

دهقانی با ابراز تاسف از اینکه در ایام تابستان فقط دو روز از هفته مدرسه و کتابخانه باز است گفت: من در ایام تعطیلات هم بچه ها را رها نکرده ام. کتاب هایی را به محوطه فضای سبز این منطقه می برم و بچه ها می توانند آن ها را به امانت بگیرند و بعد از مطالعه به کتابخانه تحویل دهند. همچنین باز ی های سنتی و ساخت کاردستی و غیره را هم در کنار هم انجام می دهیم. 

وی با اشاره بر عضویت خود در کمیته بازی شورای کتاب کودک ادامه داد: در کتابخانه هشت بازی سنتی را به گونه طراحی کرده ام که با همکاری معلمان مباحث درسی را وارد این بازی ها می کنیم. به این روش هم به شکل غیر مستقیم آنان را آموزش می دهیم و هم در ایام امتحان از این طریق آزمون می گیریم. 

مادر برزگ «کتابخانه خورشید کتاب» با تاکید بر اینکه معلمی شغل نیست بلکه عشق است، توصیه کرد که معلمان از شغل خود لذت ببرند، از قالب سنتی خود خارج شوند و با عشق و استفاده از روش های نوین آموزش و بازی تدریس کنند تا دانش آموزان از درس خود خسته نشوند و دروسشان را عمیق یاد بگیرند.

او با بیان اینکه «کار شعار نیست» از مسئولین درخواست کرد تا توجه به ترویج خواندن در میان کودکان را جدی بگیرند و بیان کرد: کودکان در حال حاضر الگوی خوب ندارند.  اگر معلم، مدیر، آموزگار و غیره کتابخوان باشند، این کودکان نیز به کتاب علاقمند می شوند. باید کار عملی کرد و تلاش بری فرهنگسازی کتابخوانی در میان کودکان فقط در حد شعار باقی نماند.