نمایشگاه کتاب به کودکان توجه نمی کند/ ادبیات کودک آبروی فرهنگ ایران است

شهرام اقبال زاده در ابتدا در خصوص برگزاری غرفه کتاب کودک در نمایشگاه کتاب و میزان تأثیر آن در ترویج کتاب و کتابخوانی برای کودکان گفت: در بین ناشران و فروشندگان کتاب این بحث وجود دارد که نمایشگاه بر خلاف نام آن یک فروشگاه بزرگ کتاب است. باید به سمت نمایشگاه شدن پیش برود، طوری که کودکان و نوجوانان با حضور در نمایشگاه با اهل کتاب و اهل قلم آشنا شده و در عین حال کتاب نیز عرضه شود. با ساختار موجود وسیاست‌های موجود فعلاً نمایشگاه به جشنواره‌ای تبدیل شده که یک بار در هر سال اگر بچه‌ها ر آنجا حضور پیدا کنند، می‌توانند با کتاب آشنا شوند اما این نمایشگاه خیلی کم امکان ارتباط آنها را با اهل قلم برقرار می‌کند. به هر حال این رویداد باید به طرف نمایشگاه شدن حرکت کند، یعنی هر نویسنده‌ای در یک روز خاص  با مخاطبان خود رو در رو صحبت کرده و در آن روز کتاب این نویسنده عرضه شود؛ تا مخاطبان بدانند چه کتابی را می‌خواهند خریداری کنند.

کتاب‌های کمک درسی ضعف نمایشگاه کتاب است

یکی از ضعف‌های نمایشگاه این است که در آن کتاب‌های کمک درسی نیز عرضه می‌شود و نباید اینگونه باشد. با این وجود چنین رویدادی که در آن یک بار کتاب محور قرار می‌گیرد در شرایط فعلی ارزشمند است. روند کلی نشان از کاهش تیراژ کتاب‌ها را می‌دهد و نمایشگاه بیش از آنکه راه‌حل اساسی باشد، مسکنی است که این دردها را کمی آرام می‌کند اما باید سیاستی اتخاذ شود که در 365 روز سال کتاب محوری وجود داشته  و کتاب جزئی از زندگی شود. بچه‌ها را در اوقات فراغت باید با کتاب و طبیعت آشنا کرد، یعنی بچه‌ها را به سمت زندگی طبیعی خلاقانه سوق داد. باید شوق کتاب خواندن را از طریق ایجاد دلبستگی عاطفی در بچه‌ها برانگیخت.  

ما مصرف کننده تکنولوژی، فکر و فرهنگ هستیم

این نویسنده بخش کودک به تکنولوژی‌های جدید و تاثیر آن بر کتابخوانی کودکان اشاره کرد و اظهار داشت: یک بحث بسیار اساسی وجود دارد و آن اینکه تکنولوژی جدید جهان اندیشه را دگرگون می‌کند. بعضی‌ها در مقابل آن می‌ایستند و فکر ایستا باعث عقب ماندگی می‌شود. تکنولوژی ما را مانند سیل با خود می‌برد و بچه بدون تفکر در آن مستغرق می‌شود. چون ما سازندۀ تکنولوژی نیستیم پس تفکر آن را نیز نداریم. اگر برای سیل تکنولوژی پیش‌بینی فرهنگی شود و با برنامه‌ریزی فرهنگی کتاب‌های مختلف صوتی و تصویری را به صورت الکترونیکی  برای سنین مختلف به ویژه کودکان در اختیار مخاطب قرار دهیم، کودکان یاد می‌گیرند که چگونه از تکنولوژیهای چند رسانه‎‌ای به درستی استفاده کنند.

وی افزود: در غرب فرزندان در ساعت خاصی اجازه استفاده از این تکنولوژی‌ها را دارند، اما اینکه در ایران فرزندان به طور آزادانه در هر ساعتی از شبانه‌روز اجازه استفاده از اینها را دارند نشان می‌دهد که نه در خانواده‌ها و نه در آموزش و پرورش برنامه‌ریزی مناسبی صورت نگرفته است. ما از تکنولوژی بهره‌برداری نمی‌کنیم بلکه اسیر آن می‌شویم؛ چون تولید نداشتیم تولید فکر هم نداریم. ما مصرف کننده تکنولوژی، فکر و فرهنگ هستیم. برای اینکه فکر و فکر تولید داشته باشیم باید تکنولوژی را شناخته و آن را به خدمت بگیریم نه اینکه خود به خدمت آن درآییم. در واقع ما خدمتگزار تکنولوژی هستیم نه بهره‌بردار آن.

همانطور که کودک در ایران مظلوم است به ادبیات کودک نیز توجه نمی‌شود

اقبال زاده دربارۀ غرفه بخش کودک گفت: متأسفانه جای مناسبی برای بخش کودک در نظر نمی‌گیرند و همانطور که کودک در ایران مظلوم بوده و به ادبیات کودک توجه نمی‌شود در نمایشگاه نیز توجهی به بخش کودک و محل برگزاری غرفه‌های آن صورت نمی‌گیرد. اگر کشوری می‌خواهد آینده‌ای روشن داشته باشد باید روی کودک و ادبیات کودک سرمایه‌گذاری کند. بنابراین بهترین محل نمایشگاه باید به بخش کودک و نوجوان تعلق بگیرد. ادبیات کودک باید تریبون داشته باشد و بودجه لازم برای آن باید در نظر گرفته شود. ادبیات کودک آبروی فرهنگ ایران است، باید قدر نویسندگان کودکی که آبروی ایران را در مجامع بین المللی خریده‌اند، دانست.

او دربارۀ وضعیت ترجمه ادبیات کودک به زبان‌های دیگر اظهار داشت: در بخش فرهنگ بخش خصوصی نیرومندی برای سرمایه‌گذاری در چنین طرحی وجود ندارد، به حمایت و سرمایه‌گذاری دولت نیاز است. شعر و داستان‌های خوبی برای ترجمه داریم که باید به آنها توجه شود، متأسفانه در این زمینه  سرمایه‌گذاری نمی‌شود. باید پیام مشترک انسانی که مورد تأیید ادیان است  را با فرهنگ خود و به شیوۀ صحیح  به گوش جهانیان برسانیم.

اقبال زاده در رابطه با الگو گرفتن از سوژه‌های موجود در نمایشگاه برای خلق آثار خود گفت: با توجه به اینکه کار نظری انجام می‌دهم، در گذشته از غرفه‌های بخش بین الملل بازدید و جدیدترین کتاب‌های نظری را تهیه می‌کردم. با توجه به اینکه اهل تحقیق هستم تاکنون حضور در نمایشگاه در خلق ایده‌ها برای من تأثیری نداشته اما برخی  از نویسندگان در نمایشگاه الگوها و طرح‌های خود را خلق می‌کنند.

وی از جلسات نشست با کودکان سخن گفت و افزود: در زمان دبیری انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، نشست‌هایی با حضور دانش‌آموزان از مدارس مختلف برگزار می‌کردیم. در هر نشست دانش آموزان با یک نویسندۀ کودک و نوجوان گفتگو می‌کردند و این نشست‌ها بازخوردهای بسیار مثبتی داشت، حتی نکات بسیاری را از آنها می‌آموختیم. نمایشگاه نیز باید محلی برای برگزاری اینگونه دیدارها باشد.

بهترین الگو برای نوشتن جهان پویای کودکان است

اقبال زاده در خصوص ویژگی یک کتاب مفید گفت: مهم‌ترین ویژگی کتاب خوب این است که بچه جهان خود را در آن ببینند؛ پویایی، خلاقیت، شادی و امید باید در این کتاب‌ها بازیابی شود. در اتفاقات و حوادث مختلف مانند سیل صحنه‌هایی از امید و پویایی وجود دارد که می‌توان آنها را داستان کرد. داستان از واقعیت نشأت می‌گیرد، بنابراین بهترین الگو برای نوشتن این است که در همۀ ژانرها اعم از فانتزی، تخیلی و رئال جهان پویای بچه‌ها را نشان دهیم نه جهان ایستای واپسگرا.

وی کتاب‌های فلسفی برای کودک را مناسب دانست و اظهار داشت: فلسفه چون و چرا دربارۀ هستی و زندگی است و بچه بالقوه فیلسوف است، به این دلیل که به دنبال فهمیدن جهان و پرسش دربارۀ اطراف خود است. بچه را باید به کنجکاوی، پرسشگری و جستجوگری هدایت کرد. کتابی که فاقد این ویژگی‌ها بوده و خلاقیت و تخیل بچه را به کار نگیرد، کتاب مفیدی نیست. داستان و شعر باید عواطف را پرورش داده و سامان بخشد.

اقبال زاده همچنین دربارۀ کتاب‌های قدیمی موجود در مدارس گفت: کتاب‌های مربوط به گذشته دو دسته است؛ برخی آثار کلاسیک بوده و دارای نکات برجسته زبانی و مفهموی هستند که در هیچ زمانی کهنه نمی‌شوند، اما آثاری که مربوط به شرایط یک دوره‌اند چندان مناسب نیستند. از ادبیات کهن آثار کلاسیکی مانند آثار فردوسی و سعدی وجود دارند که می‌شود برای بچه‌ها ساده‌سازی کرد تا آنها  نیز با مفاهیم آن آثار آشنا شوند. اما کتاب‌هایی که خلاقیتی ندارند را باید کنار گذاشته شوند، در عین حال کتاب‌ها با نگرشی به آینده به روز رسانی شوند.

وی در پایان به والدین توصیه کرد که کتاب‌های مناسب را برای فرزندان خود تهیه کنند و اگر اینگونه کتابها را نمی‌شناسند به نهادهایی مانند شورای کتاب کودک که در این حوزه تخصصی کار می‌کنند، مراجعه کنند.