انتشار اصطلاحنامه‌های کتابخانه ملی ایران با فناوری‌های SKOS/RDF و نرم افزارهای منبع باز

به گزارش  لیزنا، «اصفا» ابزار اصلی نمایه‌سازی منابع در سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران است. تاریخچه این اصطلاحنامه به سال 1372 برمی‌گردد. ویرایش اول این اصطلاحنامه در سازمان مدارک انقلاب اسلامی توسط فریبرز خسروی با همکاری نرگس قدیمی و فتانه ترکاشوند تدوین و منتشر شد. ویرایش‌های بعدی آن در کتابخانه ملی ایران انتشار یافته و داده‌های مبتنی بر مارک ایران این اصطلاحنامه از سال 1385 در اپک سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در دسترس است. هم‌اکنون داده‌های «اصفا» با استفاده از استانداردهای وب معنایی در پلتفرم Skosmos منتشر شده و در دسترس است.
همچنین در سال 1399 «اصطلاحنامه عمومی اداری ایران» توسط فریبرز خسروی و آزیتا مالمیر تدوین شد. این اصطلاحنامه شامل اصطلاحات عمومی است که برای اختصاص موضوع به نامه‌های اداری به‌کار می‌رود. برخلاف سایر اصطلاحنامه های سازمان که در محیط مارک ایران ذخیره شده‌اند با توجه به هدف تدوین این اصطلاحنامه ذخیره‌سازی آن در بستر مارک ایران ضروری به‌نظر نمی رسید. روش کار برای تدوین این اصطلاحنامه این بود که ابتدا اصطلاحات به‌کار رفته در چند سامانه اداری در ایران ملاک کار قرار گرفت. اصطلاحات با بیشترین بسامد انتخاب و روابط سلسله ‌مراتبی و غیر سلسله‌ مراتبی بین آنها برقرار شد. هدف یکسان‌سازی و استفاده از واژگان کنترل‌شده در سامانه اتوماسیون‌های اداری کشور است. تولد «اصطلاحنامه عمومی اداری ایران» در اردیبهشت1400در پلتفرم Skosmos  رخ داد. 

سعیده اکبری داریان مجری طرح  SKOS/RDF اصطلاحنامه‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: امروزه در وب معنایی و داده‌های پیوندی اصطلاحنامه‌ها به‌عنوان ابزارهای مفهومی نقش پشتیبانی از جستجوهای مفهومی را ایفا می‌کنند، این ابزارها می‌توانند برای بهبود قابلیت میانکش‌پذیری معنایی به‌کار روند. ضروری است تا این سازمان نسخه SKOS/RDF اصطلاحنامه‌های خود را همانند اصطلاحنامه‌های بزرگ دنیا به شکل برخط ارائه دهد و بین اصطلاحنامه های خود با اصطلاحنامه‌های مرتبط در دنیا پیوند برقرار کند.ما برای پیاده‌سازی اصطلاحنامه‌های سازمان در چارچوب‌های وب معنایی  SKOS/RDF  از نرم‌افزارهای منبع‌بازVocbenchوSkosmos و برای اعتبارسنجی‌های محتوایی و فنی داده‌ها ازSkos    play بهره برده‌ایم. این پروژه بدون تخصیص بودجه، با اتکا به دانش متخصصان داخلی و در راستای هدف ارتقای جایگاه حاکمیتی کتابخانه ملی ایران به نتیجه رسید. 
اکبری داریان درباره نحوه دسترسی به این اصطلاحنامه‌ها افزود: با توجه به نیاز خود می‌توانید از راه های مختلف به داده‌های اصطلاحنامه‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران دسترسی داشته باشید. برای مرور ساده مبتنی بر وب اصطلاحنامه‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، می‌‌توانید از رابط جستجو و مرور Skosmosاستفاده کند. این یک مرورگر مبتنی بر وب و ابزار منبع ‌باز انتشار SKOS است. این رابط قابلیت‌های جستجو و مرور، فهرست الفبایی و موضوعی، سلسله‌ مراتبی مفاهیم و رابط کاربری چند زبانه را ارائه می دهد. 

وی تاکید کرد: چنانچه برای برنامه‌های نرم‌افزاری خود اصطلاحنامه‌ها را درفرمت‌های قابل خواندن با ماشین می‌خواهید به صفحه دانلود ما مراجعه کنید.

Skosmosمجموعه‌ای از REST APIs را برای دسترسی به داده‌های واژگان خود ارائه می‌دهد. با استفاده از این REST APIs می‌توان مفاهیم را ازطریق برچسب‌های آن جستجوکرد. چند نمونه از این  REST APIs در اینجا آورده شده است.

وی گفت: در اینجا لازم است از همه متخصصان داخلی که با انگیزه و علاقه برای انتشار این اصطلاحنامه ها تلاش کردند قدردانی کنم. نرگس عزیزیان، آزیتا مالمیر و سهیلا فعال که ویرایش شکلی و محتوایی اصفا برای انتقال به SKOS/RDF را برعهده داشتند. علیرضا بدرلو که پاک‌سازی داده‌های مبتنی برمارک و نیز تبدیل آنها را متقبل شد. حسن باقری مهابادی که Skosmos را شخصی‌سازی و علیرضا اکبری که پرتال اصطلاحنامه ها و هستی‌نگاری های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران را پیاده‌سازی کرد.

هم‌اکنون پروژه‌های هستی‌نگاری ایلات، هستی‌ نگاری ارتباطات، انتشار اصطلاحنامه پزشکی در چارچوبSKOS/RDF و برقراری ارتباط بین اصطلاحات اصفا با اصطلاحنامه یونسکو در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در دست انجام است.