داخلی
»کتابخانه و کتابداری
فاصله زمانی انتشار نتایج تحقیقات ویروس کوید-۱۹ کاهش یافت
به گزارش لیزنا، تحلیلی (۱) که اخیرا بر روی ۶۶۹ مقاله‌ای که در ۱۴ نشریه پزشکی منتشر شده است نشان می دهد که مقاله های کوید-۱۹ منتشرشده از ژانویه ۲۰۲۰، در مقایسه با مقاله های بیماری های غیر همه گیر منتشر شده پیش از اکتبر ۲۰۱۹، به طور متوسط از زمان ارسال مقاله تا انتشار ۵۷ روز سریع تر به چاپ رسیده اند.
تحلیل دیگری بر روی ۱۱/۶۸۶ مقاله نشان می دهد که تقریبا ۶۹% مقاله های کوید-۱۹ اکنون به صورت آنلاین و به رایگان در دسترس می باشند. از نظر تطبیقی، تخمین زده می‌شود که تقریبا ۲۸% مقاله های علمی در تمام رشته های موضوعی در مجلات دسترسی آزاد منتشر می شوند.
مقاله هایی که فرمت مروری دارند، در شرایطی که دسترس پذیر باشند، پیوسته روزامد می شوند. این روش ابتدا در مطالعه اپیدمی ویروس زیکا در سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ توسط پژوهشگرانی که به یافته های علمی بدیع و نوظهور علاقه مند بودند تثبیت شد.
این شیوه از آن پس برای یکپارچه‌سازی پژوهش پیرامون موضوعاتی مانند راهبرد استفاده از آنتی بیوتیک ها به مدت بیش از ۴۸ ساعت بعد از تجویز اولیه برای عفونت های تنفسی مورد پذیرش قرار گرفت(۲).
اکنون نشریات علمی در پاسخ به بیماری کوید-۱۹ تغییرات سه گانه ای را در خود بوجود آورده اند:
۱- دسترسی آزاد و اشتراک در داده ها، پروتکل ها و استاندارد ها:
در ژانویه ۲۰۲۰ موسسه پژوهشی Welcome Trustدر لندن که در سال ۱۹۳۶ آغاز به کار کرد در بیانیه ای از پژوهشگران، نشریات علمی و تامین کنندگان بودجه های پژوهشی کوید-۱۹ درخواست کرد که یافته های مربوط به این بیماری را آشکارا و به سرعت به اشتراک گذارند. تا امروز ۱۴۵ مجله، ناشر و موسسه موافقت کرده اند که داده ها و یافته های تحقیقاتی کوید-۱۹ را ازادانه در دسترس جوامع علمی قرار دهند.
تعدادی از نشریات معتبر علمی از جمله نیچر، ساینس و PNAS اکنون و حداقل در دوره ای که ویروس کرونا به شدت شایع است از هزینه چاپ مقالات مرتبط با این بیماری کاسته اند. سردبیران این نشریات بر این باوراند که بیماری همه گیر کوید-۱۹ سهولت بیشتری را در مسیر حرکت به سوی علم ازاد بوجود خواهد آورد.
در آوریل ۲۰۲۰، کمیسیون اروپایی پورتال داده های کوید-۱۹ را راه اندازی کرد. در این پورتال پزوهشگران به راحتی می توانند ترتیب و توالی زنتیکی، ساختارهای پروتئین و داده های پیرامون چگونگی تاثیر ویروس SARS-CoV-2 بر روی ژن را بارگذاری کنند.
سردبیر مجله EMBOمعتقد است که شیوع بیماری کوید-۱۹ نیاز بیشتری به ابزارهایی مانند جستجوی داده ها به ویژه موتورهایی را که از هوش مصنوعی استفاده می کنند برجسته کرده است(۳).
۲- بسیاری از نشریات علمی از جمله Cell و Journal of Experimental Medicine از نویسندگان مقاله های کوید-۱۹ درخواست کرده اند که مقاله های خود را پیش از انتشار در مخازن پیش چاپ مانند medRxiv و BioRxive بارگذاری کنند.
این روش در تمام نشریات دسترسی آزاد علوم حیاتی، eLife، جهت واگذاری مقاله ها به عنوان پیش فرض مورد نظر قرار گرفته است. برای پرهیز از ایجاد احساس فشار در نویسندگان علمی eLife و EMBO سیاست حفاظت از پیش چاپ ها را به رویه ای تبدیل کرده اند که بر اساس آن اگر یافته های مشابهی در مجله های علمی دیگر منتشر شود، از پیش چاپ ها (یا مقاله های) واگذار شده که در مرحله داوری یا بررسی باشند سلب اعتبار نخواهد شد.
۳- سرعت بخشیدن به روند داوری:
نشریه نیچر در ماه مارس ۲۰۲۰ از داوران مقاله های کوید-۱۹ درخواست کرده است که زمان داوری را تا آنجا که ممکن است کوتاه تر کنند.
همچنین ، نشریه Royal Society Open Science از انتشارات انجمن سلطنتی، فرایند داوری را بعد از دریافت مقاله به یک هفته تقلیل داده است(۴).
دکتر جعفر مهراد، استاد دانشگاه شیراز و موسس ISC
*******
منابع:
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.