شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) جزءسامانه‌های کشف-محور است

به گزارش لیزنا، در سال‌های اخیر با دگردیسی دیجیتالی، ایجاد وب معنایی و رسانه‌های نوین با قابلیت‌های منحصربه‌فرد، نیازهای اطلاعاتی و انتظارات کاربران از سامانه‌های اطلاعاتی تغییر یافته و توسعه ابزارها و استانداردهای نوین حوزه سازماندهی دانش و به پیروی از آن‌ها برقراری پیوند بین منابع اطلاعاتی گوناگون و بازنمود تمامی منابع مرتبط در کنار یکدیگر در قالب یک پروفایل فراداده‌ای ضروری شده است. در عصر حاضر، سامانه‌ها و شبکه‌های کشف و بازنمود دانش، به ‌منزله نسل جدیدی از سامانه‌ها و شبکه‌های اطلاعاتی طراحی شده‌اند که در بستر قابلیت‌های محیط شبکه‌ای به کشف و بازنمود موجودیت‌های داده‌ای مرتبط می‌پردازند.

شبکه‌های کشف دانش با رویکرد بافت-مدار به نیازهای اطلاعاتی مراکز اطلاعاتی و جامعه کاربران پاسخ داده و با بهره‌گیری از رویکردها و ابزارهای نوین به دسترس‌پذیری اشیای محتوایی و نیز پشتیبانی از کارکردهای بومی شبکه‌های اطلاعاتی می‌پردازند. این سامانه‌ها در راستای بازنمود اشیاء و پدیده‌های جهان واقعی و الگوهای رابطه‌ای بین اشیای مرتبط توسعه یافته‌اند؛ به‌گونه‌ای که امکان کشف و بازنمود دانش را فراهم می‌نمایند. شبکه‌های دانش‌مدار با هدف نیازسنجی، ثبت، توصیف و دسترس‌پذیری به اطلاعات و دانش در قالب‌های فیزیکی و دیجیتالی شکل گرفته‌اند. یکی از سامانه‌های کشف-محور که با هدف شبکه‌سازی و کشف روابط بین تمامی موجودیت‌های داده‌ای مرتبط با اهل‌بیت(ع) شکل‌گرفته، شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) است که توسط مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) اجرا شده است.

این شبکه، پروژه‌ای نوین مبتنی بر سامانه‌های کشف-محور است که براساس مدل‌های داده‌ای وب معنایی از جمله چارچوب کتابشناختی (بیب‌فِریم)[1] و فرانمای تولید داده‌های ساختارمند (اسکیمادات‌اُرگ)[2] توسعه یافته است. همچنین، بهره‌مندی از الگوهای مفهومی بافت میراث فرهنگی، تدوین پروفایل‌های فراداده‌ای متناسب با ویژگی‌های بومی بافت هدف یعنی معارف اهل‌بیت(ع) از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این شبکه قلمداد می‌گردند. در این شبکه قابلیت ثبت و بازنمود انواع موجودیت‌های داده‌ای مرتبط با معارف اهل‌بیت(ع) مدنظر قرار گرفته، و توصیفی ساختارمند و پیوندی از این موجودیت‌ها ارائه می‌گردد.

ویژگی‌های شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع)

• قابلیت‌های پیشرفته جستجو و بازیابی همانند پشتیبانی از جستجوی فازی و بهره‌گیری از رابط کاربر مناسب برای سهولت دسترسی و جستجو در شبکه؛
• امکان مدیریت مناسب فراداده‌ها و ثبت عناصر ضروری برای توصیف موجودیت‌های داده‌ای؛
• بهره‌گیری از خدمات شخصی‌سازی‌شده و نظام‌های توصیه‌گر در طراحی سامانه‌های کشف و بازنمود دانش و ارائه پیشنهاداتی بر اساس ترجیحات کاربر، تاریخچه جستجو و رفتار کاربران؛
• بهره‌گیری از فنون داده‌کاوی و تکنیک‌های کشف دانش برای شناسایی و کشف الگوهای رابطه‌ای و روندهای جاری؛
• نمایش مصور داده‌ها و اطلاعات به صورت گراف‌های دانش برای درک و کاوش مؤثرتر دانش موجود در موجودیت‌های داده‌ای؛
• امکان پیوند با دیگر موجودیت‌های داده‌ای موجود در وب؛
• میان‌کنش‌پذیری با دیگر سامانه‌های کشف-محور در قالب پروتکل‌ها، استانداردهای میان‌کنش‌پذیری و دریافت اِی‌پی‌آی از آن‌ها؛
• بهره‌گیری از رابط کاربری مناسب برای تسهیل و تسریع فرایند جستجو و بازیابی کارآمد و نیز ارائه یک تجربه کاربری مناسب.

 معرفی نرم‌افزار شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع)

در شبکه بین‌المللی معارف اهل‌بیت(ع) از نرم‌افزار کشف و بازنمود دانش به‌منظور بستر پیاده‌سازی این شبکه استفاده شده است. شبکه در قالب یک سامانه مدیریت جامع داده است که با بهره‌گیری از جدیدترین هستی‌شناسی‌ها، مدل‌های داده‌ای و استانداردهای مدیریت داده، و مبتنی بر فراداده (شناسنامه موجودیت‌ها)، امکان پشتیبانی از تمامی فرایندها و جریان‌های مدیریت داده را فراهم می‌نماید. این شبکه با بهره‌گیری از استانداردهای روزآمد مدیریت در تمامی سطوح هرم دانش (داده، اطلاعات و دانش)، و نیز با استفاده از زیرساخت و بستر فنی کارآمد و مناسب، طیف وسیعی از کارکردها و وظایف مورد نیاز جامعه میراث فرهنگی، مراکز اطاعاتی و دیگر مراکز داده-محور را پشتیبانی می‌کند. از جمله زیرساخت‌های فنی شبکه کشف و بازنمود دانش می‌توان به تولید نرم‌افزار در محیط ایمن و مطمئن لینوکس UBUNTU؛ مدیریت داده‌ها با استفاده از ابزار منعطف MongoDB (به منزله بستر NoSQL) و همچنین بهره‌گیری از موتور جستجوی Elasticsearch اشاره نمود.

ویژگی‌های سامانه برای مدیریت موجودیت‌های داده‌ای

• استفاده از مدل‌های مفهومی میراث فرهنگی (CHC-CRM) اعم از مدل مفهومی ال‌آر‌ام (LRM) به عنوان مبنا در کتابخانه‌ها و استفاده از مدل مفهومی CIDOC و RiC برای دیگر بافت‌های میراث فرهنگی(موزه‌ها و آرشیو)؛
• استفاده از استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آردی‌اِی) به منزله استاندارد محتوایی سامانه؛
• استفاده از قالب JSON-LD به عنوان بستر نحوی اصلی پروفایل‌های فراداده‌ای؛
• استفاده از جامع‌ترین مدل داده‌ای و استاندارد فراداده‌ای «فرانمای تولید داده‌های ساختارمند (org)» به عنوان استاندارد فراداد‌ای پایه و اصلی سامانه؛
• به کارگیری استاندارد BIBFRAME برای همخوانی و کاربردپذیری بیشتر استاندارد org با بافت کتابخانه‌ای و طراحی محیط رابط کاربر؛
• استفاده از پروتکل‌های میانکنش‌پذیری سیستم‌های اطلاعاتی (Protocols Interoperability) Z39.50 ، OAI-PMH و Rest API؛
• پشتیبانی از قابليت چندزبانگی در تمامى سطوح و محيط‌ها؛
• معماری سامانه کاملا مبتنی بر هستی‌شناسی‌ها و شیء-گرا است و در اصل یک سامانه چند هستی‌شناسانه برای کشف و بازنمود داده‌ها (در سطوح مختلف) به شمار می‌رود.

لازم به ذکر است، با توجه به اینکه هدف اصلی شبکه معارف اهل‌بیت(ع) دستیابی به جایگاه برتر در مدیریت، شبکه‌سازی و ارائه معارف اهل‌بیت(ع) در بستر فضای مجازی به زبان‌های گوناگون است، در این راستا، تمامی پایگاه‌ها، درختواره‌ها و خدمات در قالب یک سامانه جامع مدیریت داده و به صورت یکپارچه صورت می‌گیرد.

[1] Bibliographic Framework (BIBFRAME)

[2] schema.org