کتابداران؛ ترویج دهندگان فرهنگ، آگاهی و علم

 دکتر محمدرضا قانع، رئیس هیئت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران - شاخه فارس، در یادداشتی که در اختیار لیزنا قرار داد، مسئولیت کتابداران در هزاره سوم میلادی را  با وجود رسانه های متنوع دیجیتالی سنگین‌تر و همگامی با تغییرات سریع فناوری در ایجاد ارتباط با کاربران به منظورخدمات رسانی بهینه را  از ضروریات دانست.

متن کامل یادداشت به شرح زیر است:

مسئولیت کتابداران در هزاره سوم میلادی را  با وجود رسانه‌های متنوع دیجیتالی سنگین‌تر و همگامی با تغییرات سریع فناوری در ایجاد ارتباط با کاربران به منظورخدمات رسانی بهینه از ضروریات است. در این رابطه انمجن کتابداری و اطلاع رسانی ایران باید به نقش مؤثر خود توجه داشته باشد. هدف کتابدار از آغازین زمان فعالیت، فراهم آوری منابع اطلاعاتی مرتبط و توجه به نیازها و خواسته های جامعه استفاده کننده بوده است. اگرچه در ادوار مختلف حامل‌های اطلاعاتی تابعی از فناوری‌های روز هستند، اما این هدفِ کتابداران، با اراده و عزم راسخ در  جریان بوده و هست. تغییرات سریع فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی آموزش دهندگان، فراگیرندگان و دانش آموختگان را با محیطی که نیازمند پویایی دائم می باشد مواجه نموده است. در این کوتاه نوشته به آموزش دهندگان نمی پردازم، زیرا این مهم خود مجالی مفصل و بررسی دقیق تری را می طلبد که خود سرحلقه این زنجیر است. در خصوص فرا گیرندگان که در نهایت به جایگاه دانش آموخته و سپس کتابدار شاغل یا در انتظار شغل می رسند چند نکنه ضروری است.

تغییرات مداوم در شیوه های انتقال اطلاعات، کتابخانه ها را از مالکیت ـ محوری به دسترس ـ محوری تغییر داده است. بر این قرار محیط قالب از چاپی به دیجیتالی در حال گذار است. در این فضا کتابخانه ها به محیط تأمین کننده اطلاعات با استفاده از فناوری‌های جدید اطلاعاتی و ارتباطی و کتابداران ماهر تبدیل شده‌اند. از اوایل دهه 1980 تا کنون جامعه جهانی مطیع رایانه و رسانه‌های دیجیتالی است. تا قبل از این تاریخ نقش کتابدار صرفا انتخاب، سازماندهی، ارائه خدمات و راهنمایی استفاده کنندگان در جستجوی مدارک مرتبط و توسعه ارتباط مناسب با مدیر کتابخانه، کاربر و کتابخانه های دیگر بود. اما در قرن بیست و یکم این نقش ها به شکل دیگری خودنمایی می کند. علاوه بر رسانه‌های چاپی باید رسانه های الکترونیکی را شناسایی، سازماندهی و قابل دسترس نماید. به همین منظور آشنایی و همکاری با ارائه دهندگان فناوری‌های اطلاعاتی را بایستی مورد نظر داشته باشد، در نتیجه به عنوان تسریع کننده دسترسی به اطلاعات در قالب شبکه ایفای نقش می‌نماید. با در نظر گرفتن محیط جدید و  نیاز کاربران به کسب مهارت های مرتبط نقش آموزشگری کتابدار پررنگ می‌شود و آنها را با اینترنت و ابزارهای جست و جو، پایگاه های اطلاعاتی بر خط، نشریات الکترونیکی و  . . . آشنا می‌سازد. در رابطه با محیط جدید خود را در طراحی و مدیریت وب‌گاه کتابخانه توانمند می‌کند. با توجه به نقش‌های مورد اشاره، کتابدار امروز در جایگاه سیاستگذار در برنامه ریزی اطلاعاتی و فناوری های مربوطه برای دسترسی به منابع اطلاعاتی قرار دارد. در چنین شرایطی باید خود را برای ارائه خدمات بهتر و مؤثرتر آماده نماید. برای این منظور قابلیت‌های فردی و حرفه ای وی که ترکیبی از مهارت‌ها، دانش و ارتباطات است، نیاز به بازنگری، ترمیم و در نهایت توانمند شدن دارد. در نتیجه کتابدار برای بقاء حرفه‌ای و تأثیرگذار بودن در محیط اطلاعاتی جدید چاره‌ای جز آموزش مداوم ندارد.    

آموزش مداوم و نظامند در جهت تقویت توانمندی‌های نیروی کار ماهر از کارکردهای انجمن های علمی است.  انجمن کتابداری شاخه فارس با برگزاری نشست های علمی، ارائه کارگاه‌های آموزشی و ارتباط با سازمان ها و نهادهای مرتبط تلاش نموده است تا حدودی در این مسیر گام بردارد. هرچند بر این باوریم آنچه را تا کنون انجام داده است، لازم بوده ولی کافی نیست و برای کم کردن فاصله بین وضعیت موجود تا شرایط مطلوب، نیازمند برنامه ریزی و گام ها ی پرشتاب تر می باشد. در همین راستا هیئت مدیره انجمن کتابداری شاخه فارس در برنامه ریزی برای سومین نشست متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی در شیراز، تقدیر از کتابداران شاغل در کتابخانه‌های استان را تصویب نمود. این تصمیم گیری بر این پایه استوار است که انجمن بر این باور است که خود توانمندسازی در کتابداران استان وجود دارد ولی جامعه کتابداری از آن اطلاع کمی دارد یا بی اطلاع است. از این رو با مراکز دانشگاهی و سازمان های ذیربط از جمله کتابخانه های دانشگاه شیراز، دانشگاه پیام نور فارس،  دانشگاه آزاد اسلامی فارس، مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری، پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس، نهاد کتابخانه های عمومی فارس، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، کتابخانه های تخصصی شیراز، کتابخانه و آرشیو صدا و سیما مرکز فارس و کتابخانه های تحت پوشش شهرداری شیراز ارتباط گرفته شد و درخواست گردید بر اساس معیارها و ضوابط خود کتابداران برگزیده را معرفی نمایند. نکته قابل ذکر این است که در این نشست از یکی از کتابداران بازنشسته سازمان مدیریت و برنامه ریزی نیز تقدیر شد.

 کتابداران در هر کتابخانه ای به عنوان ترویج دهندگان فرهنگ، آگاهی و علم شناخته شده‌اند و با اعتقاد و باور عمیق این مسئولیت خطیر را پذیرفته اند. اگرچه به صورت پراکنده در سازمان های محل خدمت از این بزرگواران تقدیر می‌شود، انجمن کتابداری شاخه فارس در جهت مأموریت های خود تصمیم گرفت تا این مهم در سومین نشست متخصصان علم اطلاعات و دانش شناسی این استان با حضور اساتید رشته و مسئولین سازمان های مربوطه، کتابداران  و دانشجویان انجام پذیرد.