نقش زنان در عرصه تصمیم‌سازی و سیاست‌گذاری‌های علمی باید پررنگ‌تر شود

به گزارش لیزنا بر اساس اعلام واحد روابط عمومی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری،‌ معصومه ابتکار عصر دوشنبه در نشست تخصصی «چالش‌ها و راهبردهای ارتقای زنان در عرصه پژوهش»  که به همت پژوهشکده برگزار شد، در باغ نگارستان دانشگاه تهران گفت: همه سیاست‌ها و برنامه‌های دولت باید از پژوهش سرچشمه گرفته و مبتنی بر مقدمات علمی و دانش روز باشند لذا مطالعات راهبردی و البته کاربردی برای دولت و سیاستگذاران بسیار مهم و ضروری است.

معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده، پژوهش و مطالعه را از ارکان اصلی تصمیم‌سازی و سیاستگذاری برشمرد و افزود: نگاه علمی و مبتنی بر دانایی است که می‌تواند با استفاده از تجربیات و خرد جمعی بشر خطاها را کم کرده، راه را برای نوآوری و خلاقیت بگشاید و در عرصه آینده پژوهی ما را یاری کند.

ابتکار اظهار داشت: از هر زاویه‌ای که به موضوع نگاه کنیم، پژوهش، اصلی ضروری و غیرقابل انکار برای توسعه پایدار به عنوان هدف اساسی عموم دولت‌ها در جهان امروز است. دولت دوازدهم نیز این اصل را در ابعاد مختلف برنامه‌ها و اقداماتش مورد تأکید قرار داده است.

معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده تصریح کرد: برای رسیدن به سیاست‌ها و رویکردهای کاربردی از دل پژوهش‌ها و مطالعات علمی، نیازمند فراتحلیل‌هایی هستیم که آنها نیز از کانون‌های پژوهشی نشأت می‌گیرند و می‌توانند، سبب‌ساز تدوین بسته‌های سیاست اجرایی در عرصه‌های مختلف باشند. لذا در نشستی تخصصی که 2 ماه قبل برگزار شد تاکید کردیم که مطالعات و پژوهش های انجام شده مورد بررسی دوباره قرار گرفته و فراتحلیل های کاربردی آنها ارائه شود تا بتوانیم از نتایج آنها به شکل عملی بهره ببریم.

ابتکار در ادامه با تاکید بر اینکه نقش زنان در عرصه تصمیم سازی و سیاستگذاری های علمی باید پررنگ تر شود، یادآور شد: اگر چه سهم زنان در عرصه آموزش عالی به عنوان دانشجو امروز بالاتر از 50 درصد است، اما در عرصه هیأت علمی، متوسط حضور زنان در دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دولتی و آزاد کمتر از 30 درصد است که به باور ما این سهم با ظرفیت‌های بالقوه زنان کشورمان، فاصله دارد.

معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده با بیان اینکه به دلیل حضور کم‌رنگ زنان در عرصه سیاستگذاری کلان، از تجارب، توانمندی‌ها، سوابق و نوع نگاه و نگرش زنان در این عرصه به شکل مطلوب بی‌بهره هستیم، ادامه داد: بنای ما در دولت دوازدهم ارتقای جایگاه زنان در عرصه‌های تصمیم سازی و سیاستگذاری بویژه در عرصه پژوهشی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی است.

ابتکار گفت: یکی از رویکردهای مهم دولت دوازدهم که به وزارتخانه‌ها و معاونت‌های ریاست جمهوری نیز ابلاغ شده، ‌رصد تمام سطوح مدیریت عالی اجرایی از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های مختلف تا دانشگاه‌ها به صورت مستمر است تا عملکرد دستگاه‌ها را در توجه به ظرفیت‌های زنان و بهره‌مندی از توانمندی‌های آنان در سطوح اجرایی عالی مورد پایش قرار داده و گزارش آن به دولت ارایه شود.

معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده اضافه کرد: امیدواریم این رویکرد دولت موجب شود تا تحولات خوبی را بویژه در عرصه‌های پژوهشی و علمی و در وزارتخانه‌های علوم و فناوری و علوم پزشکی و دانشگاه آزاد شاهد باشیم و با ارتقاء سهم زنان در عرصه تصمیم‌سازی و سیاستگذاری آموزشی و پژوهشی، متناسب با سرمایه‌های موجود، اولا متضمن رشد این عرصه بوده و ثانیا  امید و نشاطی را که این عرصه به آن نیاز زیادی دارد، ایجاد کنیم.

در ابتدای این نشست، حسین میرزایی، رئیس پژوهشکده، ضمن خوش‌آمدگویی به حاضران تاکید کرد: حوزه زنان به عنان یک حوزه میان‌رشته‌ای مطرح است و از همه حوزه‌های مرتبط در این جلسه حضور دارند. از این‌رو، امیدوارم در این جلسه تقسیم کاری صورت گیرد و پژوهشکده به عنوان یک پژوهشکده ستادی بتواند در این حوزه مدیریت کند. از نزدیک شاهد تلاش‌های خانم ابتکار برای حضور زنان در سمت‌های مدیریتی در سفرهای کاری بوده‌ام و ایشان تلاش دارند مقدمات حضور زنان را در سمت‌های مدیریتی فراهم کنند.

در ادامه غلام‌رضا غفاری، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، نیز در سخنانی با تبریک به مناسبت هفته پژوهش به استادان و پژوهشگران حاضر در جلسه گفت: پژوهشگران مشکلات و سختی‌های این راه را می‌دانند و در این راه قدم گذاشته‌اند.

وی با قدردانی از زحمات شادی‌طلب در موسسه مطالعات و تحقیقات زنان تاکید کرد: اگر مطالعات زنان را در پس از انقلاب داریم، شروع آن با فعالیت‌های این موسسه بوده است. در حال حاضر هم بیش از گذشته جوانان در این عره حضور دارند و امیدوارم بتوانیم از همت و تلاش آنها هم از لحاظ نظری و هم از جهت سیاستی استفاده کنیم و به وضع بهتری برسیم. این همت را در دستاوردها و پژوهش‌های متعددی در دو دهد اخیر شاهد بوده‌ایم. و امیدوارم استمرار پیدا کند.

لیلا فلاحتی، مدیر گروه مطالعات زنان پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، در ادامه جلسه گفت: از حدود دهه 70 حضور زنان و دختران در آموزش عالی پر رنگ شد و دختران آموزش عالی را فرصت جدی دانستند. برای همین، در گروه مطالعات زنان طیف مختلفی از پژوهش‌ها را انجام داده‌ایم و امروز فرصتی است تا تعدادی از آنها را ارائه کنیم.

در ابتدای بخش ارائه گزارش‌های پژوهشی  ناصر تقویان، عضو گروه مطالعات زنان پژوهشکده، یادآور شد:‌ بخشی از پژوهش‌های انجام شده ناظر به نیازهای سیاستی دولت است که در اختیار بخش‌های مختلف قرار خواهد گرفت تا وضعیت زنان و آموزش عالی روشن‌تر شود. اعضای گروه مطالعات زنان به این نتیجه رسیدند که در شش حوزه پژو‌های موجود باید سامان داده شود. از این‌رو، شش مطالعه در حوزه خانواده، سلامت، اقتصاد، نگرش‌ها و ارزش‌ها، مشارکت سیاسی و اجتماعی و مسایل اجتماعی انجام شد.

وی هدف از این پژوهش‌ها را تبیین دانش موجود نسبت به زنان و آموزش عالی خواند و گفت: با بررسی پژوهش‌های موجود و فراتحلیل آنها به دنبال یک نقشه دانشی بوده‌ایم که در این زمینه محققانی با پژوهشکده همکاری کرده‌اند.

در ادامه این نشست، زهرامیلا علمی، گزارشی از پژوهش «دستاوردها و چالش های اقتصادی حضور زنان در آموزش عالی» ارائه و بیان کرد: دراین پژوهش 200 مقالع را فراتحلیل و تاثیر آموزش عالی بر حضور زنان در بازار کار را مطالعه کردیم. یکی از دستاوردهای این پژوهش این است که زنان توانسته‌اند با آموزش منتهی به بازار کار خود را از فقر نجات دهند. البته در پژوهش تاثیر آموزش بر نرخ مشارکت اقتصادی نیز بررسی شد و مشخص شده است که زنان تحصیل‌کرده نسبت به سایر گروه‌های زنان نرخ مشارکت بالاتری داشته‌اند. نوع فعالیت زنان را نتوانستیم مشخص کنیم اما دانستیم که زنان تحصیل‌کرده بهتر می‌توانند از نظر اقتصادی خود را اداره کنند و تحصیلات باعث افزایش سرانه در کشور و رشد می‌شود.  

وی نگرانی مهم امروز خود را آینده دانشجویان در بازار کار ذکر و بیان کرد: با قشری در این تحقیق به عنوان تحصیل‌کرده علاف مواجهیم که بعد از تحصیل در خانه مانده است و وارد بازار کار نمی‌شود. یعنی؛ امروزه وضعیت تعداد دانشجویان در مقاطع مختلف آموزش عالی با بازار کار تناسب ندارد. زنان در پست‌های مدیریتی آموزشی و بهداشتی فعال هستند، اما بیش از آنکه لازم باشد به پست‌های مدیریتی برای زنان بیندیشیم باید به بیکاری دختران و زنان تحصیل‌کرده فکر کنیم.

علمی افزود: اعداد و ارقام نگران‌کننده است و آموزش عالی چاقویی دولبه شده است؛ بیشترین نرخ بیکاری کشور به زنان تحصیل‌کرده تعلق دارد و این در حالی است که حضور زنان در مقاطع مختلف افزایش یافته است. بیکاری زنانه و اشتغال مردانه شده است. بحث من بحث سهمیه جنسیتی نیست، بلکه بحث شایسته‌سالاری استو تا زمانی که نتوانین بازار کار را به شکلی برای جذب زنان آماده کنیم، مشکل ما ادامه دارد.

«تاثیر تحصیلات عالی زنان بر ابعاد مختلف زندگی خانواده» عنوان پژوهشی از امیدعلی احمدی است. وی در گزارش ازاین پژوهش اظهار کرد: در سه بعد جمعیت‌شناختی، نگرش‌ها نسبت به مقوله‌های ازدواج و خانواده و هم‌چنین بررسی کارکردهای خانواده پرسش‌هایی را مطرح کردیم. به این نتیجه رسیدیم که دو گفتمان سنتی و مدرن در این ابعاد غلبه دارند و بی‌برنامگی در آموزش عالی منجر به آماده نشدن دانشجویان برای ساختارهای اجتماعی مانند خانواده است و این شکاف بین آموزه‌های آموزش عالی و آموزه‌های مورد نیاز در زندگی عملی و خانوادگی، امکانی را برای گفتمان سنتی فراهم می‌کند تا ادعا کند که آموزش عالی به ضرر خانواده است و ازدواج را به معنای سنتی ترویج کنند و دختران را به خانه برگردانند. اما این امر شدنی نیست.

وی افزود: اگر فکری نیندیشیم، فضای قظبی بین مدرن و سنتی تشدید می‌شود. اما باید گفتمان سوم را شکل دهیم تا برای خانواده و آموزش عالی زیان‌بخش نباشد. تحقیقاتی که تا امروز انجام شده‌اند قابل فراتحلیل نیستند و به تحقیقات جدی نیازمندیم. این کار باید زیر نظر یک سازمان مناسب برای هماهنگی بین پژوهش‌ها صورت گیرد و به عبارتی به یک وزارتخانه در حوزه زنان و خانواده نیازمندیم.

در ادامه جلسه حمیرا سجادی پژوهشی را با عنوان «آموزش عالی و تاثیر آن بر سلامت زنان» را معرفی و بیان کرد: این پژوهش سه بعد سلامت جسمی، روانی و اجتماعی را بررسی کرده است. در این پژوهش سلامت به معنای بهزیستی کامل جسمی و روانی و داشتن زندگی مولد اجتماعی و اقتصادی تلقی شده است. مطالعات در سه سطح فردی، خانواده و جامعه جمع‌بندی شده است و نشان می‌دهد که زنان با تحصیلات عالی از سلامت بهتری برخوردارند. زنان از حقوق خود آگاه می‌شوند و عزت نفس بالاتری به دست می‌آورند.

وی با بیان اینکه زنان با تحصیلات عالی مسئولیت‌پذیرترند، تاکید کرد: هر چه زنان تحصیلات بیشتری داشته باشند، شاخص توسعه انسانی آنها نیز بالاتر می‌رود. اما عدم ایجاد بستر فرهنگی، عدم استفاده از مشارکت آنها، نگاه ابزاری به زنان، مسئله عدم تفسیر درست جایگاه زن در نگاه خود زنان و ... موجب به خطر افتادن شرایط سلامت روانی آنها می‌شود.

سجادی اتخاذ سیاست‌های توانمند سازی زنان، آموزش به زنان و مردان، پاسخگویی به انتظارات زنان، بهبود وضعیت آموزش و تغییر گفتمان، واژگان، ادبیات و اخلاق نسبت به زنان را به عنوان برخی از راه‌حل‌هایی برشمرد که در این پژوهش به آنها دست یافته است.

در پایان این نشست، جلسه گفت‌وگوی پژوهشگران و استادان درباره چالش‌ها و راهبردهای ارتقای زنان در عرصه پژوهش با معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده برگزار شد.