«تسهیل دسترسی عشایر استان فارس به کتاب در برنامه سفیر کتاب» بررسی شد

به گزارش لیزنا، همایش مجازی بین المللی پروژه ژان مونه با عنوان «نقش کتابخانه های عمومی در توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور ایران با تأکید بر تجربیات کشورهای اروپایی» چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت در تالار گفت و گوی مجازی دانشگاه علامه طباطبایی در بستر اسکای روم برگزار شد.  روح الله منوچهری، مدیرکل کتابخانه های عمومی استان فارس از سخنرانان این همایش بود که در این نشست به ارائه مقاله ای از یک تجربه اجرایی کتابخانه های عمومی فارس با موضوع «تسهیل دسترسی عشایر استان فارس به کتاب در طرح سفیر کتاب» پرداخت.

منوچهری در این نشست با عنوان اینکه طرح سفیر کتاب براساس نیاز استان فارس به ارائه طرح های نوین ارائه خدمات کتابخوانی، گستردگی جمعیتی فارس و وجود بخش زیادی از عشایر کشور در استان کلید خورد، اضافه کرد: گفت: این طرح در مرحله اول برای عشایر اجرا شد و با توجه به استقبال مطلوب، مراحل دوم و سوم آن ویژه نوسوادان و زندانیان اجرا شد.

وی با اشاره به اینکه پیش از این طرح، برنامه دیگری برای عشایر در استان اجرا شده بود، افزود: در سال ۱۳۹۵ پیرو تعاملات اداره کل کتابخانه‌های عمومی استان فارس و اداره کل امور عشایر استان فارس، طرحی با عنوان «ایل هم می‌خواند» در نمایشگاه بین المللی استان فارس فعالیت خود را آغاز کرد، این طرح قصد داشت از طریق جذب کتب اهدایی از مردم و ارسال آن به مناطق عشایری، به توسعه فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی در بین عشایر کمک کند.

منوچهری اضافه کرد:  پس از آن در نمایشگاه دستاوردهای روستاییان و عشایر در محل نمایشگاه بین المللی تهران در بهمن ماه همان سال نیز این طرح ادامه یافت و کتاب و کمک‌های نقدی جمع آوری شد، هدایای نقدی نیز به خرید کتاب اختصاص یافت و به همراه کتب اهدایی به اداره کل امور عشایر استان، جهت ارسال به مناطق عشایری تحویل شد.

به گفته وی: این طرح هرچند توانست در کوتاه مدت، به تسهیل دسترسی عشایر به کتاب کمک کند، عدم اطلاع رسانی مناسب طرح، عدم تناسب کتاب‌ها با نیازهای عشایر، محدودیت در انتخاب کتاب، محدودیت در توزیع عادلانه بین جوامع عشایری، عدم نظارت در توزیع کتب روایی عدم توجه به نقش کتابدار از ضعف های این برنامه بود.

مدیرکل کتابخانه های عمومی فارس در ادامه با اشاره به اینکه فارس به عنوان استان پایلوت در طرح ارائه خدمات کتابخانه ای در نهاد انتخاب شده است، گفت: تفاهم نامه‌ای بین نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و سازمان بسیج عشایری به منظور ارائه خدمات فرهنگی به جامعه عشایری کشور منعقد گردید، در همین راستا و همچنین عمل به مصوبات شورای عالی عشایر کشور،  طرح سفیر کتاب با اهداف تسهیل دسترسی عشایر به منابع کتابخانه با استفاده از مشارکت عشایر در خدمت رسانی و به کارگیری اصول علمی علم اطلاعات و دانش شناسی، کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش معلومات عمومی و توزیع عادلانه خدمت، برنامه ریزی شد.

منوچهری ادامه داد: برای اجرای طرح، جلسات متعددی با حضور کارشناسان اداره کل کتابخانه‌های عمومی و ادارات فعال در حوزه عشایری مانند آموزش و پرورش عشایری، اداره کل امور عشایر و سازمان بسیج عشایر برگزار شد تا ایرادات طرح‌های قبلی رفع گردد و سفیر کتاب براساس نیازهای جامعه عشایری اجرایی شود.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی فارس به شیوه اجرایی سفیر کتاب اشاره کرد و گفت: ۳۱ سفیر  در مرحله اول و صورت افتخاری و داوطلبانه انتخاب شدند. این سفیران  با مراجعه به کتابخانه‌هایی که به عنوان کتابخانه مادر تعیین شده است، کتاب های درخواستی را امانت گرفته و به عنوان رابط به مناطق عشایری می برند.

استاد علم اطلاعات و دانش شناسی شیراز در ادامه بحث، به موفقیت طرح سفیر کتاب اشاره کرد و گفت: در یک بازه زمانی هفتاد و پنج روزه و براساس نتایج حاصل از ارائه گزارش ۲۱ نفر از ۳۱ سفیر این طرح، اجرای طرح سفیر کتاب فراتر از حد انتظار بود. در این مدت ۱۳۱۷ دانش آموز عشایری، عضو کتابخانه‌های عمومی شده و ۲۶۴۴ جلد کتاب را به امانت گرفته بودند، علاوه بر این برگزاری نمایشگاه کتاب برای جامعه عشایری با استفاده از همین منابع، اجرای قصه گویی برای کودکان عشایری و برگزاری مسابقه نقاشی از دیگر برنامه‌ها و دستاوردهای این طرح بود.

وی گفت: نظام برنامه‌ریزی و ساختار بودجه ریزی، هنوز نتوانسته‌ است به صورت موثری پاسخ گوی نیاز جامعه‌ عشایری کشور باشد، جامعه‌ی عشایری بیش از پیش به حاشیه رانده شده و چون نظام اداری نیز بنا به الزامات و محدودیت‌هایی نتوانسته‌است به مسئولیت خود در قبال این جامعه عمل کند، معمولا نیازهای جامعه‌ی عشایری از قلم افتاده و استمرار این شرایط، موجب تعمیق نابرابری‌ها و توسعه نیافتگی مناطق عشایری شده‌است. بدیهی است که تداوم این روند، ضمن تاثیر منفی بر روند رشد متوازن منطقه ای، تحقق واستمرار پایداری توسعه‌ی کشور را نیز متاثر خواهد کرد.

روح الله منوچهری همچنین به شرایط مالی نهاد کتابخانه های عمومی اشاره و عنوان کرد: در قانون تأسیس کتابخانه‌های عمومی کشور تشکیل انجمن کتابخانه‌های عمومی روستا هم راستا با انجمن‌های استان، شهرستان، شهر است و هدایت فعالیتهای آن را از زمره وظایف و اختیارات هیات امنای نهاد کتابخانه‌های عمومی دانسته شده؛ اما در ماده پنج که منابع مالی را برای اداره امور دبیرخانه هیات امنا انجمن‌ها و کتابخانه‌های عمومی تعیین کرده‌است، کتابخانه‌های عمومی از درآمدهای حاصله از موضوع ماده شش قانون بهره‌ای نمی برند. به همین منظور تامین محل اعتبار دیگری برای کتابخانه‌های روستایی ضروری به نظر می‌رسد.

منوچهری تاکید کرد: اگرچه طبق قانون تاسیس و نحوه اداره‌ی کتابخانه‌های عمومی کشور مصوب محل تامین هزینه‌های کتابخانه‌های روستایی به خوبی روشن نشده و در خصوص کتابخانه‌های عشایری نیز صحبتی نشده‌است، اما کتابخانه‌های عمومی در ادوار مختلف برنامه‌های کوتاه مدتی را برای ارائه خدمات به عشایر انجام داده که با توجه به پراکندگی و گستردگی و شیوه زیست جامعه عشایری، نیاز به‌استمرار و تقویت دارد.