داخلی
»گزارش
دومین پیش‌نشست علم‌سنجی ششمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات برگزار شد
به گزارش لیزنا، دومین پیش‌نشست علم‌سنجی ششمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات با عنوان «سامانه ملی علم‌سنجی: یکپارچه‌سازی و توسعه ابزارهای ارزیابی عملکرد علمی محققان و سازمان‌های تحقیقاتی»، در روز چهارشنبه مورخ 5 خردادماه 1400 از ساعت 14 تا 16، با حضور دکتر پیام کبیری ، رئیس مرکز توسعه و هماهنگی اطلاعات و انتشارات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دکتر حمزه‌علی نورمحمدی، عضو هیأت‌علمی و رئیس کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد علمی دانشگاه شاهد، مریم رزمگیر، دانشجوی دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی پزشکی و کارشناس مسئول علم‌سنجی دانشگاه علوم پزشکی ایران، رشا اطلسی ، مسئول مرکز اطلاع‌رسانی و علم‌سنجی پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران و دبیر این نشست دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی، عضو هیأت‌علمی و مدیر برنامه‌ریزی و توسعه آموزش دانشگاه شاهد به‌صورت مجازی برگزار شد.
در این پیش‌نشست شاخص‌ها و معیارهای قابل پیاده‌سازی در سامانه‌های علم‌سنجی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت و به‌صورت اجمالی، مدل مناسب برای این سامانه‌ها در ایران معرفی شد. از دیگر اهداف این پیش‌نشست، معرفی تجربیات و پژوهش‌های موجود در زمینۀ به‌کارگیری برخی از این شاخص‌ها در سامانه‌های علم‌سنجی و طرح مسائل و چارچوب‌های مطرح در این زمینه برای سنجش و ارزیابی مؤثرتر فعالیت‌ها و عملکردهای اعضای هیأت‌علمی و سایر پژوهشگران بود.
دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی، دبیر علمی پیش‌نشست، ضمن معرفی برنامه‌ها و سخنرانان، به بیان ضرورت‌های برگزاری و تبیین موضوع این پیش‌نشست به‌منظور شناسایی مؤثرتر شاخص‌های ارزیابی قابل پیاده‌سازی در سامانه‌های علم‌سنجی پرداخت.
رشا اطلسی در بخش اول سخنرانی، مفهوم علم‌سنجی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین روش‌های ارزیابی کمّی و کیفی فعالیت‌ها و تولیدات علمی بیان کرد، سپس تاریخچه‌ای از این علم در داخل و خارج از کشور را ارائه کرده و تحولات صورت گرفته در طی سال‌ها در این حوزه را برشمرد. در ادامه به بیان اهمیت علم‌سنجی و نقش آن در توسعه کشورها و دستیابی به سطح بالایی از بهره‌وری در رشد اقتصادی، سیاسی و اجتماعی پرداخت و نقشی که علم‌سنجی می‌تواند در زمینۀ کمک به ایجاد درکی درست از عملکرد محققان و سازمان‌های تحقیقاتی، فهم ساختار علم و تحقیقات، سرمایه‌گذاری و تخصیص و توزیع منابع برای تحقیقات بزرگ‌تر و مؤثرتر ایفا کند را مورد تأکید قرار داد. علاوه بر این، معرفی کاربردهای متنوع علم‌سنجی از جمله: مطالعه کمّی و اندازه‌گیری علم، ارزیابی اولویت‌ها، چشم‌اندازها و ظرفیت‌های مراکز پژوهشی و دانشگاه‌ها، کمک به برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری علمی، ترسیم ساختار علم و دانش، ارزیابی وضعیت علوم و فناوری و تعیین سهم یک کشور، دانشگاه یا سازمان تحقیقاتی در تولید علم و آینده‌پژوهی، بخش‌هایی دیگر از سخنان وی بود.
در بخش بعدی سخنرانی، مبحث ارزیابی عملکرد پژوهشی و اهمیت آن برای محققان و مراکز تحقیقاتی ارائه شد و ارزیابی کمّی و مقایسه‌ای پیشرفت دانش و فعالیت‌های علمی پژوهشگران، گروه‌ها، مؤسسات و کشورها به‌عنوان راهی برای کمک به درک بهتر فعالیت‌ها و پـژوهش‌هـای علمـی معرفی شد و جهت شناسایی پیشرفت‌ها و موفقیت‌ها، ارتقا، رشد و توسعه افراد و مؤسسات تحقیقاتی به‌عنوان یک ضرورت مطرح شد. در این بخش از سخنرانی، تعیین و محاسبه شاخص‌های علم‌سنجی به‌منظور شناسایی و ارزیابی تولیدات علمی پژوهشگران، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی به‌عنوان راهی برای پشتیبانی از مدیران و سیاستگذاران عرصه‌های علم و فناوری در جهت ایجاد شناخت بهتر در خصوص نقاط قوت و ضعف مجموعه‌های تحت پوشش خود و هدایت صحیح در راستای اهداف کلان ملی و دانشگاهی و نیز ایجاد فضای رقابتی مثبت و سازنده مطرح شد.
این سخنرانی نشان داد استفادۀ گسترده از شاخص‌های علم‌سنجی دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی در جهت ارزیـابی پـژوهش‌های علمی اوج گرفت و به‌تدریج نقش مهم این شاخص‌ها در زمینه توصیف، تبیین و پیش‌بینی وضعیت علمی پژوهشگران، گروه‌های آموزشی و پژوهشی، دانشگاه‌ها و کشورها در مقیاس‌های ملی و بین‌المللی آشکار شد، تا جایی که هم‌اکنون سنجش و ارزیابی تأثیر اجتماعی نیز در کنار تأثیر علمی، در قالب شاخص‌هایی از گروه آلتمتریکس، در صدر اولویت‌ها و برنامه‌های علم‌سنجی قرار دارد.
در این پیش‌نشست ضمن تبیین مفهوم سامانۀ علم‌سنجی، مهم‌ترین مشخصات سامانه‌های علم‌سنجی مناسب بیان شد. در ادامه، تأکید شد که یک سامانه علم‌سنجی به‌عنوان یک فناوری، باید بتواند به گردآوری و اشاعه تولیدات علمی افراد و سازمان‌های تحقیقاتی بپردازد، از قابلیت تحلیل، مقایسه، رتبه‌بندی و گزارش‌دهی اطلاعات بر اساس امکانات و شاخص‌های متنوع برخوردار باشد، از تصمیم‌گیری‌ها و سیاستگذاری‌های علمی و اجرایی پشتیبانی کند و قابلیت توسعه و انطباق با فناوری و دانش روز دنیا را داشته باشد. با همین رویکرد و به‌منظور تبیین بیشتر ویژگی‌های کلی این نوع سامانه‌ها، برخی از مهم‌ترین سامانه‌های علم‌سنجی و مطالعات انجام شده در این زمینه در داخل و خارج از کشور مورد اشاره و بحث قرار گرفت و ویژگی‌هایی از جمله: دارا بودن قابلیت به‌کارگیری در مراکز و سازمان‌های تحقیقاتی مختلف کشور، برخوردار بودن از قابلیت‌های متنوع و به‌روز برای ارزیابی عملکردهای تحقیقاتی و توجه به ابعاد مالکیت مادی و معنوی، را از مهم‌ترین مشخصه‌ها و ابعاد قابلِ‌توجه در طراحی سامانه‌های علم‌سنجی موفق برشمردند.
در ادامه، در بیان مهم‌ترین ضرورت‌های ایجاد و توسعه سامانه ملی و یکپارچه علم‌سنجی، مهم‌ترین دلایل و ضرورت‌های راه‌اندازی و توسعه این نوع سامانه‌ها موارد زیر معرفی شد: کاهش هزینه ایجاد و توسعه سامانه‌های مجزا، لزوم بهره‌گیری از شاخص‌های متنوع و کاربردی موجود در ارزیابی‌های تحقیقاتی، لزوم ارائه و ذخیره نتایج و گزارش‌های تحلیلی گوناگون بر اساس فرمت‌های مختلف، لزوم مصورسازی نتایج تحلیل‌ها بر اساس روزآمدترین امکانات نرم‌افزارهای مصورسازی هم‌زمان با پردازش داده‌ها، و توسعه و به اشتراک‌گذاری نتایج مستخرج از سامانه‌های علم‌سنجی موجود در سطح ملی و بین‌المللی به‌منظور جلب و توسعه همکاری‌های علمی داخلی و بین‌المللی.
همچنین مدل مفهومی طراحی شده از سامانۀ ملی علم‌سنجی برای پیاده‌سازی در مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی کشور بر اساس مطالعات انجام شده در قالب رسالۀ دکتری معرفی شد. این مدل مفهومی که در قالب چهار فاز «تعیین ویژگی‌های موردِنیاز برای ایجاد سامانه ملی علم‌سنجی مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی کشور»، «شناسایی امکانات و قابلیت‌های سامانه‌های علم‌سنجی موجود در داخل کشور»، «ایجاد مدل مفهومی سامانه ملی علم‌سنجی مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی کشور» و «اعتبارسنجی مدل مفهومی سامانه ملی علم‌سنجی مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی کشور» تدوین شده، دارای ابعاد مؤثری است که به تبیین چگونگی توسعه سامانه‌های علم‌سنجی باتوجه‌به نیازهای مراکز تحقیقاتی علوم پزشکی در کشور می‌پردازد.
در پایان، اعضای پیش‌نشست ضمن بحث‌وبررسی پیرامون مباحث مطرح شده، اهمیت این سامانه‌ها را در توسعه همکاری‌ها و شناسایی نقاط قوت و ضعف دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور مورد تأکید قرار دادند و به تبیین، بحث‌وبررسی ابعاد آن پرداختند. سپس به پرسش‌های شرکت‌کنندگان پاسخ دادند. دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی دبیر پیش‌نشست، ضمن جمع‌بندی مباحث مطرح شده، به این پیش‌نشست پایان داد.
علاقه مندان می توانند برای مشاهده فیلم دومین پیش‌نشست علم‌سنجی، به آدرس مراجعه کنند.
گزارش: دکتر عبدالرضا نوروزی چاکلی ،دبیر پیش‌نشست علم‌سنجی
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.