باید به ترویج کتابخوانی شبکه ای توجه شود

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست «شیوه های جدید ترویج مطالعه و کتابخوانی» با حضور سید علی کاشفی خوانساری، نویسنده و شاعر کودک و نوجوان، دکتر محسن حاجی زین العابدینی، رئیس کتابخانه های دانشگاه شهید بهشتی، دکتر سیامک محبوب، مدیر کل دفتر برنامه ریزی ستاد کتابخانه ها، دکتر مریم چهرقانی، دکتری علم اطلاعات و دانش شناسی و حامد اکبر زاده مدیرر انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی روز شنبه 24 اردیبهشت 1401 در سرای علمی-فرهنگی دانشگاهی سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

حامد اکبر زاده، مدیر انتشارات سازمان جهاد دانشگاهی درباره مجموعه فعالیت های فرهنگی در حوزه کتاب و کتابخوانی گفت: جهاددانشگاهی در دو بخش چاپ و نشر تولید کتاب و بخش برنامه های مطالعه کتاب و کتابخوانی فعالیت انجام می دهد.

وی اضافه کرد: جشنواره ملی پایان نامه های دانشجویی، مسابقات ارایه پایان نامه دقیقه ای، طرح ملی فصل سخن که در استان های مختلف برگزار میشود از فعالیت و برنامه های این مجموعه است. یکی از تجربه های خوب ما در حوزه ترویج کتابخوانی که دارای جذابیت برای دانشجو ها هست مسابقات ارایه ۳ دقیقه بوده است که ابتدا به صورت مقدماتی معرفی صورت میگیرد و دانشجوها کتاب هایی که برایشان اهمیت دارد را در شرایط ۳ دقیقه ای بیان میکنند.

کاشفی خوانساری در بخش نخست سخنرانی با توجه به موضوع انتخابی برای نشست گفت: خود عنوان نشست شامل دو پیش فرض به اصطلاح پنهان و آشکار است. شیوه هایی برای ترویج خواندن متداول و مرسوم و معمولی بوده و ترویج کتابخوانی موضوع جدیدی نیست. شرایط اقتضا کرده که شیوه های جدیدی را برای خواندن بیابیم. در واقع شیوه های قدیمی زیاد رسا و کار ساز نبوده و در کنار آن ها نیاز به استفاده از شیوه های جدید احساس میشود.

ترغیب به کتابخوانی در فضای مجازی از اقدامات جدید برای ترویج کتابخوانی است

وی با توجه به راه های ترویج کتابخوانی اضافه کرد: در واقع شیوه های ترویج در دنیا متعدد و کثیر است و در حوزه فروش مهارت و تکنیک و برنامه و چالش ها پیش تر طراحی شده و به کار گرفته میشوند که این برای ترویج کتابخوانی است و به نوعی معطوف به کتابفروشی در معنای عام خودش است. دسته دیگر فعالیت هایی هستند که به حوزه رسانه ها یا فضای نقد بر میگردند مثلا مجلات کودک و نوجوان یا مجلات ورزشی و مانند آن. این ها یک دسته از فعالیت های ترویجی هستند که تجربه اش را داریم. چیز های دیگری که جنبه های آموزشی دانشگاهی داشته است را باید در کتاب از این نوع فعالیت ها یاد کرد مانند باشگاه جامعه محور (باشگاه های خوانندگان). به نوعی در فعالیت های مددی، این فعالیت ها جمع کتاب محوری را تشکیل می دهند. این ها فعالیت های اجتماع محور هستند و ذیل فعالیت های مددی می شود آنها را طبقه بندی کرد.

خوانساری درباره اقدامات جدید در ترویج کتابخوانی گفت: معرفی پروموت ها (Promote) ترغیب به کتابخوانی در فضای مجازی را  سبب میشود که میتوان از اقدامات جدید برای ترویج کتابخوانی شمرد.

دکتر زین العابدینی در ابتدای صحبتهایش برپایی نمایشگاه بعد از دو سال را اتفاقی مبارک دانست و آن را نقطه شروعی دیگر شمرد و گفت: ترویج کتابخوانی ابتدا ما را به این سوال که اصلا چه اتفاقاتی در این حیطه افتاده یا قرار است بیافتد و اصلا لزومه این اتفاقات چیست کشانیده است. دو مساله خیلی مهم که با آنها مواجه هستیم اول- حجم منابعی که منتشر میشود است و طبیعتا هیج انسانی نمی تواند همه منابع خوب را گردآوری و بررسی کند و دوم، بخاطر تغییر و  تحولات زمان انسان کم است و به همین خاطر بیشتر به سمت گزیده خوانی حرکت میکند.

وی افزود: ظرفیت کتابخوانی آدم ها ظرفیت محدودی است و اگر انتخاب خوب و منبع با کیفیتی نداشته باشند یک ضرر به ضرفیت کتابخوانی آن ها زده می شود. ترویج کتابخوانی فقط برای علاقه مندی به کتابخوانی نیست یکی از مسایل مهم دیگر که با آن مواجه هستیم نقش تشویقی و علاقه مند کردن افراد به خواندن است. کتاب ها رقبای بسیار زیادی دارند نظیر شبکه های اجتماعی- بازی ها و مانند آن. مسأله ای که باید به آن توجه کنیم این است که ترویج کتابخوانی باید کاری با مخاطب کند تا مخاطبین تشویق شوند و وضعیت را بهینه سازی کند.

زین العابدینی نبودن آمار درست و دقیق در رابطه با کتابخوانی را یکی دیگر از معضلات این عرصه خواند و افزود: یک شاخص برجسته در دو نمایشگاه مجازی و الان نمایشگاه حضوری این است که اقتصاد دارد میچرخد. در واقع آمار کتابخانه و گردش کتابخانه ها برقرار است. من نمی گویم وضعیت کتابخوانی در کشور ما خراب نیست ولی ما نتوانستیم به مخاطب بگوییم که شما چه چیزی بخوانید که بتواند در فکر و اندیشه شما تاثیر گذار باشد به اصطلاح ما مسیر را اشتباه رفته ایم و خیلی پاسخگوی مشکلات در راه حل های زندگی افراد نبوده ایم.

زین العابدینی هدف کتابخوانی را اینگونه بیان کرد: هدف کتابخوانی گامی است برای ارتقای بشر در واقع هم سلامت روح هست هم سلامت جسم و هم سلامت فکر بشر است. یکی دیگر از مسایل مهم هم آزادی انتخاب کردن برای خواننده است و اینکه ترجیحات مخاطب بر ترجیحات شما پیروزمندانه باشد. یعنی مسیر مطالعه را خود فرد انتخاب کند نه چیزی که ما برایش مناسب می دانیم که در ادبیات ما هم این مهم شمرده شده که تسهیل گری به جای مربی گری کتاب به کار گرفته شود. مسأله دیگر ترویج غیر مستقیم بودن در ترویج کتابخوانی است یعنی ترویج غیر مستقیم توسط افراد عادی مانند معلم در کلاس یا افراد مشهور دیگر مثل سلبریتی ها، ورزشکار ها و مانند صورت گیرد.

 ترویج شبکه ای یکی از مسایل مهمی است که باید به آن پرداخته شود

زین العابدینی تاکید کرد: مسأله ترویج شبکه ای یکی از مسایل مهمی است که باید به آن پرداخته شود مثلا یک مادر یا یک خواهر یا برادر به فرزند خود بگوید این کتاب کتاب مناسبی است و من از خواندنش لذت بردم کودک ممکن است آن را بخواند و متوجه منظور کتاب نشود. ذایقه ها در سنین مختلف متفاوت است. در کل خواندن و ترویج باید شادی بخش باشدتا مثمر ثمر واقع گردد.

دکتر سیامک محبوب با توجه به تاریخچه ترویج کتابخوانی گفت: در سطح ایده ال باید نوآوری را پیدا کنیم در واقع برای رسیدن به نوآوری ایده مشخص شود که دقیقا حول چه محور ها و پیش فرض هایی میچرخد. یک مفهومی که در زمان مشروطه رواج داشت دعوای بر سر کتاب خوب بود که باید باعث ایجاد یک نگرش خوب در زندگی مثبت افراد شود که در زمان های مختلف کتاب خوب تغییر و معانی متفاوتی پیدا کرد. ویژگی مهم همه این حرف ها نفی و عاملیت خواننده است و همه گروه ها در این موضوع به اتفاق نظر رسیده اند.

وی تاکید کرد: ترویج مروج بر ترویج خواننده همیشه چربیده است و این اشتباه است. اگر قرار بر ایجاد نوآوری باشد بیشتر از ایجاد نوآوری به ایجاد یک ایده و پذیرای این ایده بودن نیاز است.

مریم چهرقانی با مطرح کردن یک پیش فرض سخنان خود را شروع کرد و گفت: ترویج کتابخوانی یک فعالیت صرفا فرهنگی بوده و ابعاد دیگری در آن دخیل هستند که بعد اقتصادی از عوامل اصلی تاثیر گذار بر این ماجراست. در واقع ترویج کتابخوانی بیشترین سودش برای ناشرین هست و اگر کسی قرار است از ترویج کتابخوانی سود ببرد آن ناشرین ما هستند.

وی افرود: کنار گذاشتن دیدگاه سنتی و وارد شدن به مرحله جدید همراهی مخاطبین در جهت رسیدن به مقصد خود یکی از عوامل اعتماد سازی است. اگر در بازاریابی نتوانیم اعتماد سازی کنیم و اعتماد مخاطب را جلب نکیم در واقع به هدفمان نمیرسیم.

چهرقانی در پایان تاکید: اشکالی ندارد که به این فعالیت های ترویجی به چشم کسب و کار نگاه کنیم. در بحث شناخت مخاطب و مخاطب شناسی ضعیف عمل کرده ایم و باید خودمان را در زاویه دید و جایگاه مخاطب قرار دهیم چون در این صورت میفهمیم که مخاطب به چه چیزی نیاز دارد در غیر اینصورت ایجاد دسترسی برای مخاطب را فراهم نکرده ایم.

گزارش: غزاله ورقائی