توجه به جنبۀ معنوی حقوق مالکیت ادبی و حق نشر ضروری است

به گزارش خبرنگار لیزنا، نشست «پرسش و پاسخ حقوقی/ کاربردی» با حضور زهرا هاشمی، کارشناس حقوقی در امور کتاب و مالکیت معنوی و دکتر سید عباس حسینی نیک، مدیر مسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی، روز یکشنبه 25 اردیبهشت 1401 در سرای علمی-فرهنگی دانشگاهی سی و سومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.

در این نشست دکتر سید عباس حسینی نیک، مدیر مسئول انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی در رابطه با  موضوع حقوق تالیف و نشر گفت: یک زمانی نشر درهمه حوزه ها و حوزه مالکیت فکری را با یک چوب می زدند.  کم کم این حقوق مالکیت فکری هم در دنیا و هم در کشور ما گسترش پیدا کرد. حوزه نشر برای حقوق علمی شکل و شمایلی مناسب پیدا کرده و اقتصاد نسبتا خوبی هم پیدا کرده و اگر نتواند حمایت خوبی از فیلم ها و از دیگر منابع انجام دهد این صنعت به سمت نابودی خواهد رفت. بنابراین اهمیت حقوق مالکیت فکری انقدر زیاد است که اگر در آثار علمی و ادبی این حقوق نباشد ما هیچ چیزی نخواهیم داشت. به نظر من مهم ترین دلیل برای تخلفات به خصوص در حوزه تالیف و به طبع آن نشر آن است که از لحاظ مادی کم درآمد و کم فایده است و از لحاظ معنوی عدم آگاهی و عدم آموزش است. یکی دیگر از معضلات موجود در این حوزه اطلاع نداشتن افراد از حقوق داخلی در این حوزه است و این وظیفه انجمن های فرهنگی است تا این مسایل را پیگیری و موجب آشنایی افراد با حقوق شود.

در ادمه دکتر حسینی نیک از زهرا هاشمی با توجه به موضوع نشست پرسید: بیشتر مواردی که اتفاق می افتد و شکایاتی که وجود دارد و بیش ترین مراجعاتی که به شما میشود چیست؟

زهرا هاشمی در پاسخ به سوالات گفت: من بیست و پنج سال است که کارشناسی حقوقی و رسیدگی به تخلفات ناشران را به عهده دارم. بیش ترین چیزی که در این مدت مشاهده کردم عدم انعقاد قرار داد بوده و بی نظمی در انعقاد این قرارداد ها موجب شکل گیری دعوا بین ناشران و مولفان بوده است. اولین کاری که باید صورت گیرد این است که قرارداد بین طرفین بسته شود و مطلب بعدی در مراجعه طرفین دعوا که خیلی مهم هست این است که تشخیص نمی دادند که اگر قسمتی از کتاب را بردارند نمی توانند بگویند قانون دست ما را باز گذاشته تا سی الی چهل درصد از هر کتابی را بدون تلقی شدن جرمی استفاده کنیم. حتی گاهی با برداشته شدن اسم کتاب ها تخلف صورت میگیرد که طبق ماده قانون ۱۷ قانون مدنی نباید اسم و عنوان ویژه مولفی برداشته شود. یکی دیگر از موضوعاتی که نمی دانند نباید انجام دهند تحلیف و تغییر بود که فکر میکردند اگر کتابی مثلا سی درصدش تغییر کند دیگر مشکل و جرمی نخواهد داشت که طبق قانون ۱۹ مولفین، این اتفاق جرم و خلاف تلقی شده است.

حسینی نیک در ادامه گفت: ما در قانونمان الزامی برای نوشتن کَتبی قرارداد ها نداریم و صرفا وقتی در آن ایجاب و قبولیت باشد کافی است، که این مسأله برای تالیف هم همینطور است.

حسینی نیک در رابطه با حق معنوی گفت: حقوق مالکیت ادبی و حق نشر فقط جنبه مادی ندارد و ما باید به جنبه معنوی نیز توجه داشته باشیم. اگر می خواهیم بعدا حق تالیف بهمان تعلق بگیرد و حق و حقوقمان در زمان تالیف معلوم باشد باید حتما قرارداد را به صورت کتبی بنویسیم. در واقع همه کتاب ها علاوه بر حقوق مادی-حقوق معنوی هم شامل حالشان باید بشود و استمرار این حقوق باید دایمی صورت گیرد به علاوه اینها مشخصات پدید آورنده و مشخصات چاپ کتاب حتما باید در قرار داد ذکر گردد.

هاشمی تاکید کرد: نوشتن قرار داد الزامی است و اگر هر چقدر به نکات لازم ریزتر پرداخته شود شکایت ها در این حوزه کاهش پیدا کرده که این به نفع هم ناشرین و هم مولفین است که باعث می شود هم ناشر به کارش و هم مولف بهتر به تالیفش بپردازد.

زهرا هاشمی در پایان خواهشی از ناشران کرد و گفت: حتما ناشران فرصت فکر کردن و بررسی کردن قرارداد نوشته شده را بدهند تا چند روز قرارداد را بازنگری و بررسی کنند حتی با وکیلی مشورت کنند تا قرارداد مانا شود و این حجم دعواها را به طبع کاهش خواهد داد.

 وی همینطور از ناشران خواست تا تیراژ واقعی کتاب ها را در شناسنامه کتاب قید کنند و نگران ابهت کتابشان نباشند و تاکید کرد: رعایت کردن این نکات به طبع از حجم دعواها خواهد کاهید.

گزارش: غزاله ورقائی