داخلی
»گزارش
کتابداران مهم ترین متولی تعیین محتوای نظام های اطلاعاتی هستند
به گزارش لیزنا، کارگاه مهارت های ارتباطی کتابداران با تدریس دکتر مریم اسدی مسئول کمیته آموزش انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران روز شنبه ۷ خرداد ۱۴۰۱ از ساعت ۱۰ تا ۱۲ به صورت مجازی در فضای ادوب کانکت از طریق آدرس برگزار شد.
دکتر مریم اسدی در رابطه با مبحث ارتباطی کتابداران در ابتدا این کارگاه گفت: می توانیم یک تعریف بدیهی از کتابداری داشته باشیم این که باید بدانیم کتابداری صرفا یک حرفه است یا یک شغل؟ ویژگی هایی که باید یک کتابدار داشته باشد، موقعیت اجتماعی کتابداران، و این که چرا مهارت های ارتباطی کتابداران مهم است و فواید مستقیم و غیر مستقیم این مهارت های ارتباطی چه می تواند باشد، در این کارگاه به مهارت های کلامی و غیرکلامی و مهارت ها در موقعیت های دشوار و سخن پایانی اشاره خواهیم داشت.
در ادامه دکتر مریم اسدی در رابطه با رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی این گونه گفت: رشد فناوری در این رشته تاثیر گذار بوده است به همین دلیل از کتابداری به رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی شناسی تغییر یافته است. نکته مهم در این رابطه این است که فناوری باعث تغییر ماهیت رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی نشده است بلکه ابزارهای آن را تغییر داده است که باعث شده ما از ابزارهایی استفاده کنیم که فعالیت ها را برای ما آسان تر کرده است و ماهیت اصلی این حرفه خدمت به جامعه می باشد که ما بتوانیم اطلاعات را جمع‌آوری و سازماندهی کنیم و در نهایت بتوانیم اشاعه دهیم . تعریفی که انجمن کتابداری آمریکا در سال ۱۹۸۳ از کتابداری ارائه داده است عبارتند از کتابداری را به عنوان یک حرفه می باشد که به کاربرد ها و روش ها و اصولی که در تولید، نگهداری، سازماندهی و استفاده از مجموعه و اشاعه اطلاعات مضبوط یا غیر مضبوط از طریق انواع رسانه ها می پردازد.
وی در ادامه افزود: چهار کارکرد اصلی کتابداری مجموعه سازی، سازماندهی، دسترسی و اشاعه اطلاعات می باشد که بتوانیم اطلاعات را بنابر وجود نیاز در دسترس قرار دهیم که هدف غایی این رشته می باشد. که ما میتوانیم از انواع رسانه ها استفاده برای اشاعه اطلاعات استفاده کنیم.
وی در ادامه به تفاوت حرفه و شغل پرداخت و گفت: در واقع هدف شغل مجموعه فعالیت های اقتصادی می باشد که توجه چندانی به تخصص و مهارت ندارد اما حرفه نیاز به تخصص، آموزش و مهارت دارد به همین دلیل کتابداری یک حرفه و علاوه برآن یک شغل نیز می باشد به این دلیل که جمع آوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات به دانش تخصصی و مهارت نیاز دارد.
دکتر مریم اسدی در ادامه به ویژگی های یک حرفه پرداخت و گفت: این که فعالیت های فکری و نظری، فرضیه ها و مبانی نظری در حرفه داریم، و دیگر ویژگی ها تحقیق و آموزش مداوم در راستای تخصصی شدن حرفه، داشتن تعریف و باز تعریف و زبان مشترک و استاندارد شدن واژگان، استقلال و خود کفایی حرفه، نیاز جامعه به حرفه ، شناخت از رشته توسط جامعه و پایگاه در اجتماع ، اعتبار اهل حرفه، داشتن انجمن حرفه ای قوی، وجود مجله و انتشارات حرفه ای و تخصصی می باشد.
وی در ادامه افزود: ویژگی ها و توانمندی های خاص کتابداری در مقایسه با سایر حرفه ها این است که باید بدانیم کتابخانه ها یک نهاد اجتماعی هستند یعنی بر اساس نیاز جامعه به وجود آمده اند، کتابداری بر مجموعه های علمی استواراست و کتابخانه مهم ترین متولی فراهم آوری و حفظ دانش مدون بشری است.
وی در ادامه به روزآمد بودن دانش و مطالعه کتاب، مقاله، شرکت در کنفرانس ها و سخنرانی ها برای اطلاع از روند جدید اطلاعات بعد از فارغ التحصیلی و اولویت قرار دادن مطالعه و یادگیری نیز تاکید کرد.
وی در ادامه در رابطه با ویژگی های منحصربفرد کتابداران گفت: منابع کتابخانه ها مبتنی بر نیاز جامعه هستند و بر اصول خاصی گزینش می شوند، کتابداران مهم ترین متولی تعیین محتوای نظام های اطلاعاتی هستند، متولیان سازماندهی منابع دانش هستند، کتابداران مهم ترین و معتبر ترین متولیان اشاعه دانش و دسترسی آزاد به اطلاعات هستند، مهم ترین مشاوران اطلاعاتی نیز می توانند به حساب بیایند که یکی از شغل ها و فرصت های مهم می باشد که کتابداران می توانند در آن فعالیت داشته باشند. کتابداران مهم ترین و معتبر ترین متولیان آموزش مهارت های اطلاع یابی یا سواد اطلاعاتی هستند و بیشتر فعالیت های کاری حرفه کتابداری دارای ارزش افزوده هستند. کتابداران متولی اصلی مدیرت اطلاعات و دانش هستند.
وی در ادامه در رابطه با موقعیت اجتماعی کتابداران گفت: افراد این رشته با نگرانی‌هایی از قبیل این که جامعه رشته ی مارا نمی شناسد روبرو هستند و بنابر گفته ایشان خود ما هستیم که به رشته مان ارزش می دهیم وبه نوعی تقویت می کنیم و این کار با افزایش دانش ، پویا و فعال بودن، مهارت آموزی ها در محیط هایی که قرار است مشغول به کار شویم را می توانیم فراهم آوریم.
وی در ادامه افزود : متاسفانه کارکنان کتابخانه های مختلف حدود ۷۰ درصد افراد غیر رشته می باشند البته به این موضوع نیز باید توجه داشت که در کتابخانه های عمومی یا کتابخانه های دانشگاهی رشته هایی مانند رشته های ادبیات، روانشناسی نیز می توانند کار کنند اما به شرط این که ما نقش های جدیدی برای افراد تعریف کنیم مانند مشاوره های تخصصی انگیزشی، روانشناسی. این که بعضی از رشته ها می توانند در کتابخانه ها کار کنند ولی باید این را در نظر گرفت که باید ۸۰ درصد افراد متخصص باشند تا بتوان نقش های جدید برای تعامل بهتر با جامعه کاربر داشت، در غیر این صورت نمی‌تواند بنیاد های نظری با کارکردهای حرفه ای رشته را بداند تا بتواند نوآوری و خلاقیت ایجاد کند.
وی در ادامه افزود: کلیشه های منفی در رابطه با موقعیت اجتماعی کتابداران وجود دارد. و افزود بر خلاف این کلیشه ها ما هستیم که میتوانیم تصویر مناسب را به مخاطبانمان ارائه دهیم.
وی در ادامه به تعریف مهارت های ارتباطی پرداخت که عبارت است از مجموعه ای از فنون گفتاری، رفتاری و نوشتاری است که مارا قادر می سازد در روابط اجتماعی موثر تر و موفق تر باشیم، کمتر در تعامل های اجتماعی خود دچار سرخوردگی، ناکامی و سو تفاهم شویم، دوستان بیشتر داشته باشیم و از مناسبات خود اجتماعی خود لذت ببریم.
وی در ادامه افزود: شاید این سوال ایجاد شود که چرا باید مهارت های ارتباطی داشته باشیم؟ در رابطه با کتابدار نکته ای که مهم است بحث اخلاق حرفه ای است که حرفه تمایل دارد ما این اخلاق حرفه ای را بدانیم که باعث تعهد حرفه ای می شود.
وی در ادامه به فواید مستقیم و غیرمستقیم مهارت های ارتباطی اشاره کرد :
وی در ادامه در رابطه با ویژگی های خدمات کتابداری و اطلاع‌رسانی افزود ویژگی هایی از قبیل: ماهیت رابطه فرد در محیط کتابخانه، خدمات کتابخانه ای از نوع خدمات انبوه و یک شکل نیست» خدمات کتابخانه ای به ذهن آدمی مربوط می شود، از همه حساس تر آنکه در بیشتر موارد، خدمات کتابخانه ها قابل صرف نظر کردن هستند که ضرورت ماهیت ارتباطی را بیشتر می کند.
وی در ادامه به نقش مدیران در به کار بسته شدن مهارت های ارتباطی به نقش هایی همچون: آموزش مستمر این مهارت ها به افرادی که در تماس با کاربر نهایی قرار دارد، تدوین رویه های صحیح در محیط کار، ارزش قائل شدن برای به کارگیری مهارت های ارتباطی، ایجاد فضای مناسب برای کار با مراجعه کننده ( سازنده، یکپارچگی، دسترس پذیری، آرامش بخشی)، مراقبت در مرحله استخدام اشاره کرد.
وی افزود: نکته ای که حائز اهمیت می باشد این است که کتابدار تعلیم دیده به کار خود به چشم انجام وظیفه نگاه می‌کند نه صرفا به عنوان یک شغل که برای گذراندن زندگی (معاش) به آن می پردازد. زمانی که را که برای خدمت تعیین شده است متعلق به مردمی می داند که برای کمک گرفتن از او به کتابخانه می آیند. او از سر و ته این زمان نمی زند، نیم ساعت اول و نیم ساعت آخر را متعلق به خود نمی داند و از رسیدگی به درخواست مراجعه کننده شانه خالی نمی کند، مراجعه کننده را به چشم مزاحم نگاه نمی کند و با او سر جنگ ندارد.
مریم اسدی در ادامه بیان کرد انواع مهارت های ارتباطی به مهارت های غیر کلامی و کلامی تقسیم می شوند:
مهارت های غیر کلامی (زبان بدن) می‌باشد، که اهمیت آن در ارتباط های رو درو حائز اهمیت است چون شناخت دقیق پیام هایی که از طریق زبان بدن مخابره می شود، برای کسانی که مراجعه کننده سروکار دارند یک ضرورت حرفه ای است.
وی در ادامه با اشاره به یک گزارش واقعی به این نتیجه رسید که لم دادن در کتابخانه یا خوردن ( صبحانه، بیسکوییت...) هنگام مواجه با مراجعه کننده، و مواردی همچون زیر چشمی نگاه کردن کتابدار و بلند نکردن سر و یا ذوق زده شدن و از جا بلند شدن کتابدار با وارد شدن دوستش از قبیل مواردی است که قابل قبول نمی باشد زیرا دو الگوی رفتاری یعنی بی اعتنایی به مراجعه کننده ناشناس و ذوق زدگی در مواجهه با مراجعه کننده آشنا غیر حرفه ای است و نکته مهم این است نخستین جز رفتار حرفه ای این است که به گونه ای رفتار کنیم که مراجعه کننده احساس کند ما او را دیده ایم و حظور او برایمان اهمیت دارد ما با این کار به دو نیاز بنیادی مراجعه کننده پاسخ داده ایم: نیاز به امنیت و نیاز به احترام.
وی در ادامه در رابطه با منبع های ارسال پیام های غیرکلامی گفت که حرکت و رفتار، ظاهر و لباس، محیط کار، و فضای ببرونی کتابخانه حائز اهمیت است.یکی از ظرایف ارتباط غیرکلامی در تماس های رودرو، نگاه کردن به مخاطب در مواجه با مراجعه کننده توصیه می شود به دلیل این که مبنای رابطه خوب با مراجعه کننده انتقال احساس ارزشمند بودن به اوست، برگرداندن چهره به سمت او جادوی خدمت به مشتری است.
وی در ادامه افزود: مهارت های کلامی به ۲ دسته مرحله گوش دادن و سخن گفتن است که گوش دادن و فنون گوش دادن فعال( شامل بازگویی، شفاف سازی، تایید گرفتن) در مواجه با مراجعه کننده حائز اهمیت است.
وی در پایان گفت: با توجه به گفته رالف شا: هرگاه کتابخانه در برآوردن یک نیاز اجتماعی قصور ورزد، جامعه عملش را بدون برآوردن آن نیاز متوقف نمی سازد، بلکه نهادی دیگر را در جهت برآوردن آن نیاز می آفریند. نکته مهم این است که بعضی ها معتقد هستند که کتابخانه ها از بین می روند به این دلیل است که اگر بخواهند این اتفاق رخ ندهد باید آن احساس نیاز را در جامعه هدف خود ایجاد کرد، که کتابخانه مهم است چون نیاز های افراد را با کمک اطلاعات می تواند برطرف کنند.
گزارش: فاطمه اسفندیار
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.