گلی به جمال هیات دولت و وزارتین علوم و بهداشت

لیزنا؛ سید ابراهیم عمرانی، سردبیر : خواهش می کنم یکی پاسخ دهد. اگر مسئولین امر پاسخ نمی‌دهند، خواهش می کنم سازمانهای نظارتی پاسخ دهند چرا باید این اتفاق بیفتد؟

روز گذشته و در کمال حیرت در وبگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران یا همان ایرانداک با تابلوی مشعشع نارنجی رنگ زیر روبرو شدم که آه از نهادم برآمد.

باز چه اتفاقی افتاد.چرا دسترسی به تمام متن پایان نامه‌ها باید قطع شده باشد؟ تازه یک گام به جلو برداشته بودید، چرا دو گام به عقب برداشته اید؟ درست در آستانه دسترسی آزاد کامل جهان به اطلاعات علمی؟

بنده از سالها پیش دسترسی آزاد را پیگیری می‌کنم و هر چند وقت یک بار به خوانندگان عزیزمان خبری از پیشرفت آن داده‌ام.  و از 2014 و اعتراض دانشمندان ام آی تی و هاروارد و کمبریج به الزویر و اعتراض به رئیس جمهور اوباما، تا شیطنت و ایجاد مجلات ترکیبی یا همان هیبرید به دست ناشران تجاری بزرگ و در واقع کلاه گذاشتن سر اتحادیه اروپا، تا جدی شدن وزیر علوم اتحادیه اروپا جناب اسمیت و طرح اس (Plan S) و ائتلاف اس (Coaliton S) همه را برای دوستان در همین جریده لیزنا نوشته‌ایم. و با اینکه در 2015 گفته بودند تا 2020 دسترسی آزاد باید آغاز شود، باز هم زیر سبیلی یک سال را رد کردند و در جاییکه سال گذشته همین موقع در انتظار بودیم که دسترسیها باز شود، گفتند، خیر اشتباه به عرضمان رسیده و این تاریخ معنایش پایان 2020 بوده و یک سال دیگر هم به ناشران فرصت داده شد و در این یک سال وبلاگهای وابسته به اتحادیه بین المللی ناشران و انجمن بین المللی ناشران علمی تقریبا روزی یک یادداشت منتشر کردند و از جانشین آقای اسمیت خواستند که به همان مقاوله نامه 2015 برگردد و اینها قول می‌دهند که کارها روبراه شود و به آرامی دسترسی بدهند و ایشان هم فرمودند یک بار سرمان کلاه گذاشته اید و بسمان است. و من برای این هفته، مطلبی درباره آخرین اتفاقهای دسترسسی آزاد را آماده می‌کردم که در سرمقالة امروز تقدیم کنم و شما را از آخرین خبرهای آن مطلع کنم که به ناگاه با این آگهی نارنجی رنگ بالا روبرو شدم که واقعا بند بند بدنم به ارتعاش در آمد.

آقای ریاست محترم جمهور، جناب آقای جهانگیری معاون اول گرامی، جناب آقای وزیر علوم، شما را چه شده که دسترسی‌ای را که از آذر چهار سال پیش و با تأخیر بسیار درست شده بود و با بازشدن دسترسی به پایان‌نامه‌ها،‌ تقلب علمی به مراتب کمتر شده را به روزهای قبل برمی‌گردانید. چرا بازار فعالیتهای علنی پایان نامه نویسان تقلبی و تبلیغات آنها را گرم می‌کنید؟ برای من به عنوان یک آدمی که 46 سال است در پیاده‌روهای روبه‌روی دانشگاه تهران قدم می‌زند و احساس تعلق به این دانشگاه و نظام دانشگاهی و فرهنگی کشور دارد، این کار با تاسف و حتی احساس حقارت روبرو ‌کرد.چرا قانونی و آئین نامه ای تصویب می‌کنید که باعث شود قانون شکنی و آئین‌نامه شکنی دوباره اوج بگیرد و رونق را به متقلبان روبرو ی دانشگاه بر‌می‌گردانید.

هیات دولت گرامی واقعا چه فکر کرده؟ اگر نیک بنگرد پر خویش را در تقلبهای علمی خواهد دید. هیات دولت با مصوبه خود کاری را که در ایرانداک شروع شده، به باد داده است؟ چرا دو گام به پس؟ کدام لابی بر این جریان فشار آورده؟ پیش از این می‌شنیدم و چندباری خود از نزدیک شاهد بودم که می‌گفتند روی معاونین پژوهشی دانشگاهها فشار می‌آورند که دسترسی را جلویش را بگیرند، به چه بهانه ای؟ بهانه‌ها به قدری محاسبه نشده و باید ببخشند مرا که از این لفظ استفاده می‌کنم، بچگانه بود که مرغ بریان خنده‌اش می‌گرفت. واقعا معاونین پژوهشی نظام دانشگاهی ایران با این کار مخالفت کرده‌اند؟ برخی از ایشان را ارادت قلبی دارم و ارداتمندشان هستم، و بعید می‌دانم. به چه دلایلی؟ دلایلی را که من در گذشته شنیده‌ام، برایتان می‌نویسم آقایان معاونین، و کسانی که بخشنامه بالا را صادر کرده‌اند پاسخ بدهند. اینها دلیل نیست، توهم است.

1-ایرانداک پایان نامه‌های ما را می‌فروشد، می خواهیم خودمان پایان نامه‌هایمان را بفروشیم و درآمدی باشد برای دانشگاه.

من تقاضای اکید دارم از سازمانهای نظارتی مانند دیوان محاسبات و سازمان بازرسی که این ارقام را در هر دانشگاه بررسی و منتشر کنند. در دانشگاههای بسیار بزرگ کشور این رقم هرگز حتی به 50 میلیون تومان در سال نمی‌رسد، در دانشگاههای کوچک که اصلا به 5 میلیون تومان در سال هم نمی‌رسد، خواهش می‌کنم تحقیق کنید و راستش را بنویسید تا همه مردم بدانند، در جایی که بودجه‌های دانشگاههای بزرگ سالها است مرز چند ده میلیارد را پشت سر گذاشته.

واقعا نمی دانم این توهم از کجا حاصل شده؟ شاید ایرانداک در دوره‌ایی ضعفی از خود نشان داده یا در دانشگاه بسیار بزرگ مملکت، یک متوهم آمده و به آقای رئیس دانشگاه دورة آقای احمدی نژاد گفته که می‌خواهیم خصوصی سازی کنیم و از فروش پایان نامه خودمان درآمد داشته باشیم، و آن بزرگوار هم این توهم را پذیرفته و برای اینکه خودش را خلاص کند گفته باشد هر کاری می‌خواهید بکنید و بعد که انجام داده سایرین نگاه کرده‌اند و دیده‌اند دانشگاه مادر این کار را کرده، خوب ما هم بکنیم، خداوند این متوهمان را که وقتی به میزی می‌رسند، فقط یک دورة کوتاه مدیریت خودشان را می‌بینند و به یک کار ملی برنامه ریزی شده از سال 1347 لطمه می‌زنند را به راه راست بیاورد.

2- ما می خواهیم کلیک خورمان زیاد شود، در رتبه‌های دانشگاهی ما تاثیرمی‌گذارد.

این هم توهمی دیگر. الآن که بیست سالی هست، همه دانشگاهها درگیر رتبه بندی شده‌اید و دست هم بر نمی‌دارید و با آئین نامه ارتقائی، از نظر من مشکل‌زا  سطح علم را به بِبُر بچسبانهای دانشجویان تنزل داده‌اید، دست بردارید. همه شما در ده سال اخیر گروههایی دردانشگاههایتان (دانشگاههای بزرگ) درست کرده‌اید که رتبه‌‌هایتان را بالا ببرید. از سازمانهای نظارتی خواهش می‌کنم، شما بپرسیدو اعلام کنید، از متخصصانی که دارند کار رتبه‌بندی برای دانشگاهها می‌کنند و اسمش را برخی علم سنجی هم  گذاشته‌اند، در کدام رتبه‌بندی آمده‌اند سایت شما را کلیک شماری بکنند؟ در شانگهای؟ در لایدن؟ در تایمز هایر؟ در وبولوژی؟ در کدام؟ اگر چنین بود، مطمئن باشید، مثل همین روبروی دانشگاه که داد می‌زدند :" پایان نامه ، مقاله، تضمینی ISI" یک گروه هم با یک عکس لپ تاپ می‌ایستادند روبروی دانشگاه و فریاد می‌زدند، " کلیک ، کلیک، کلیک شما را تضمینی بالا می‌بریم"، شما را به خدا از این توهمات دست بردارید.

آقای جهانگیری، آقایان وزاری علوم و بهداشت، آقایان روسا و معاونین پژوهشی دانشگاهها

دیگر چه بهانه‌ای دارید؟ بگوئید لطفا. بگذارید همه مردم ایران بدانند که در جایی که در همه جهان پایان نامه‌ها در دسترس است، و شما خودتان در آنی و لحظه‌ای پایان نامه‌های سال 2020 دانشگاه هاروارد را از شبکه برمی‌دارید، در این پایان‌نامه‌های ما چیست که نباید مردم ببینند و بدانند؟  بفرمائید چه گروهی لابی کرده‌اند و قانون مجلس 1396 که این کار را به ایرانداک واگذار کرده، در هیات دولت تغییر داده‌اند و مصوبه گرفته اند؟ برای کدام منفعت ملی؟

تقلب علمی می‌کنند؟

شایداز اینکه توپ به زمین استادان افتاده نگران شده‌اند، و نگران شده‌اید؟ وقتی دسترسی باز است و تمام متن در اختیار همه، و سامانه همانند جو هم برای کشف تقلب در اختیار همه است،‌ وظیفة استاد است که پایان‌نامه دانشجویش را تقلب‌یابی کند و در همانندجو بیندازد و ببیند چقدر رونویسی بدون استناد داده و میزان رونویسی با استنادش چقدر است؟ دانشجو وقتی می‌داند آنچه را دارد غیر قانونی کپی می‌کند، دیده می‌شود، تقلب علمی کمتر می‌شود؟ ( و در این دو ساله شده)، یا وقتی شما دسترسی را بردارید و او را روبروی دانشگاه بفرستید؟

شاید ترس دیگری وجود دارد؟

ترس از همانند جویی و ریزش آبروی سالهای سال. اینکه ببینید، در همه دانشگاهها حتی بزرگترین دانشگاهها هم دانشجویان زیرآبی رفته و استاد هم کنترل نکرده و حالا همانند جویی شده و به شما گزارش کرده که در یکسال این تعداد تقلب علمی در آثار دانشگاه شما دیده شده؟ این هم که با همین دسترسی و همانند جویی جدی، نسبت به سال اول همانند جویی رو به کاهش رفته و دارد بهبود می یابد. پس داستان چیست؟ وظیفه دارید به مردم ایران توضیح دهید.

چرا در سالی که سال دسترسی آزاد است و در جهان نهضت دسترسی آزاد با تلاشی بیست ساله به دولتها قبولانده که علاوه بر پایان نامه باید مقاله ها هم دسترسی آزاد شوند، شما دسترسیها را می‌بندید؟ چرا؟ ایرانداک پاسخ دهد، وزارت پاسخ دهد. چرا دسترسسی به پایان نامه ها باید محدود شود؟

مقاله‌های همین پایان نامه‌ها دسترسیش آزاد است

مردم ایران  فریاد می‌زنم: همه بدانید، مقاله‌های مستخرج از همین پایان نامه‌ها دسترسیش آزاد است . هم در مجلات همین دانشگاههای خودمان و هم در بیشتر مجلات بین المللی.

بیشتر مقاله‌های منتشره در مجلات علمی عصاره پایان نامه‌ها هستند، در ایران که اینطور است، عصارة مقاله و اصل و چکیده اصلی فکر پژوهشگر، دسترسیش آزاد است و همه می‌توانند ببینند و بخوانند و از روی سایت همین دانشگاهها بردارند و استفاده کنند، و حتی اگر منتشر نشده باشد به دانشجو اجازه دفاع نمی‌دهند، آن وقت پایان‌نامه را که حشو و زوائدش بیشتر از هستة آن است را به روی مردم می‌بندید؟ چرا؟ آن هم در سالی که جهان دارد بر ناشران و محققان فشار می‌آورد که باید حتی داده‌ةای خانم پژوهشی خود را دسترسی آزاد بدهید. فقط به دلیل جلوگیری از هزینه ها و نه هیچ چیز دیگر، بودجه ای که صرف می شودو استادی که حقوق می‌گیرد که راهنمایی کند و دانشجویی که از جیب مردم حمایت می شود تا در دانشگاهی درس بخواند.

چرا در جائیکه  وزارت علوم در آیین نامه‌ای که در سال 1395 برای این کار تصویب کرده بود، برای پایان نامه‌های ارشد یک سال و نیم  برای رساله‌های دکتری دو سال و نیم وقت گذاشته بود که صاحبان پایان نامه هر کاری می‌خواهند با آن بکنند.مهلت ثبت اختراع، چاپ مقاله، به تولید رساندن محصول، که در همه جهان دو سال است و محرمانه‌ها هم که منتشر نمی شوند، هیات وزیران حد اکثر پنج سال را و آن را هم در اختیار دانشگاه‌ها گذاشته و با تفسیر مفسران دست ایرانداک را در این کار ملی بسته است.

سازمانهای نظارتی گرامی: دیوان  محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور

خواهش اکید دارم، و به عنوان کسی که 46 سال است در فضای اطلاعات علمی این مملکت دست کم روزی دو شیفت در همین دانشگاهها کار کرده، از شما تقاضا دارم به مساله ورودکنید، و ببینید چرا خلاف جریان بین‌المللی، و این بار  به استثنا صحیحِ دسترسی آزاد به اطلاعات علمی، که  فقط خواب ناشران عظیم باسرمایه‌های چند ملیتی را پریشان کرده، ما باید دسترسیها را ببندیم؟ درست همزمان با باز شدن دسترسیهای در جهان؟ جلّ الخالق؟

سازمانهای نظارتی گرامی: دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور

در سال 1347 ایرانداک با هدف پشتیبانی از خدمات علمی دانشگاهها با طراحی بسیار دقیق و زیبا شروع بکار کرده و دسترسی به مقاله‌ها و پایان نامه‌ها و طرحهای امانت بین کتابخانه‌ای را در آن سال راه اندازی کرده، دقت کنید، 52 سال پیش و درهمین ماه دی، زمانی که هند و ترکیه و مصر در خواب بوده‌اند، حالا بروید و مصر آقای ژنرال سی‌سی کودتاچی را ببینید، همه مردم مصر به همه اطلاعات علمی دسترسی کامل و آزاد دارند. بروید ترکیه جناب اردوغان را ببینید که 25 سال پس از ایرانداک موسسه اطلاعات علمیش را افتتاح کرد، و هند شبه قاره را ببینید که مرکز اطلاعات علمیش 20 سال پس از ایرانداک شروع بکار کرد، ببینید دارند چکار می‌کنند و درست در آستانه جشن جنبش جهانی دسترسی آزاد به اطلاعات علمی، ما دسترسیها را ببندیم؟

داده های بزرگ Big Data:

بزرگان به این نکته هم دقت کنید: داده هایی که در یک جا جمع می‌شوند، می‌شوند داده بزرگ، دنیا به دنبال Big Data است، بیل گیتس از بیگ دیتا میلیاردر می شود و زاکر برگ از داده ةای بزرگ میلیاردر می‌شود، چرا که به بنگاههای تجاری قدرت فراتحلیل می فروشند. قدرت می فروشند و میلیاردر می‌شوند   و ما اینجا داده شکنی می‌کنیم؟ داده ةای بزرگمان را که سیاستگزار پژوهشی‌مان می تواند هزار کار با آن بکند، خرد می‌کنیم؟ داده های بزرگ قدرت تحلیل و فرا تحلیل می‌دهند، به شما می‌گویند که مملکت کجا نیاز به تحقیق دارد و تبدیل به ماموریت برای دانشگاهها می‌شود، و دانشگاهها را از ابتذال آئین نامه ارتقاء دور می‌کند و ماموریت محور و تولیدمحور می‌کند، ما داده‌هایمان را خرد می‌کنیم و در وبسایت دانشگاه‌ها بصورت متجزی نگاه می‌داریم؟ این است رسم ما؟

روی سخنم با روسای محترم، معاونین پژوهشی عزیز دانشگاههای بزرگ و رئیس گرامی ایرانداک است.

به باور من این آئین نامه می‌تواند به قوت خودش بماند، ولی شما دلسوزانه به داد مملکت بیائید و دسترسی را نگذارید که بسته شود. چون همه می‌دانیم کاری را دوباره به هیات دولت بردن، و مصوبه جدید گرفتن می‌شود یک سال و شاید بیشتر به ویژه در آستانه تغییر دولت فخیمه.

 در آئین نامه اجرایی هیات وزیران نیز به صراحت نوشته شده، : "موسسه مکلف است متن کامل پایان نامه‌های فاقد طبقه‌بندی را حد اکثر پنج سال پس از تاریخ دفاع منتشر کند". خوب آیین نامه اجرایی قانون می‌گوید "حداکثر پس از 5 سال"، نگفته حد اقل پنج سال، حالا شما چرا پیش پیش به استقبال حد‌اکثر رفته‌اید؟

آئین نامه گفته موسسات می‌توانند منتشر کنند،  ولی  نگفته که ایرانداک نمی‌تواند منتشر کند. اگر گروهی اصرار دارند که تفسیر کنند آئین‌نامه اجرایی چون اسم از ایرانداک نبرده، پس ایرانداک حق ندارد منتشر کند، و از نظر ایشان حق دارد یک داده ملی مفید را تبدیل به خرده داده کند؟  من برخلاف ایشان در این آئین نامه هیج مغایرتی بین انتشار توسط موسسات و توسط ایرانداک نمی‌بینم. قانون شناسان موسسات نظارتی به تفسیر خودشان را به مردم بگویند و بگویند واقعا این تفسیر به نفع مردم ایران و کشور و دولت ایران است؟ موسسات در حال حاضر، هم خودشان منتشر می‌کنند و هم از طریق ایرانداک. اختلالی هم به وجود نیامده که خیلی هم بهتر شده، و همه دارند استفاده می‌کنند و نتایجش را می توانید بروید روبرو دانشگاه که مرکز تقلبهای پایان نامه نویسی بود، ببینید. کسی دیگر فریاد نمی‌زند "ISI تضمینی، پایان نامه مقاله" و روح و روان امثال من و دانشگاهیان دلسوز را خراش نمی‌دهد.

تاکید دارم که آئین نامه نباید اینطور مخالف جریان جهانی اطلاعات علمی تفسیر شود، خطایی که صورت نمی گیرد. دانشگاهها بر اساس آیین‌نامة وزارت علوم 1395 همان یک سال و نیم و دو سال و نیم خودشان را رعایت کنند، ولی دسترسی را از مردم ایران و جهان نگیرند. شاید من درست نمی‌فهمم، ولی مغایرتی نمی‌بینم، نباید دسترسیها را ببنیدید، نهایت این است که با کمک معاونین پژوهشی توافقنامه‌های بین دانشگاه و ایرانداک امضا کنید و دسترسی را باز کنید، والله خوبیت ندارد، عصاره و هسته این پایان نامه‌ها در مجلات خود دانشگاهها دسترسیش آزاد است، آنها را هم که در مجلات خارجی چاپ می‌کنید همه دسترسی آزاد است، و حالا خود پایان نامه را که از بودجه دولت و جیب مردم تولید شده، می‌بندید. چرا اصرار دارید؟ بالاتر نوشتم دانشجویانتان تا یک یا دو مقاله منتشر نکنند و در دسترسی آزاد ایران و برخی همه دنیا نگذارند، اجازه دفاع از این پایان نامه را نمی‌دهید، و آن وقت اینجا جلوی انتشار آن را می‌گیرید؟ بروید و در همین سایت ایرانداک، صفحه‌ای گنج (https://ganj.irandoc.ac.ir/#/world) هست که نشان می‌دهد پایان‌نامه‌ها در جهان در دسترس همگان هستند و حالا اینجا نوشته‌اند، در اینجا دسترسی برداشته شده است. آیا ما باید درست برعکس راهی را برویم که همه جهان می‌روند و روز به روز پیشرفت بیشتری در علم و پژوهش می‌کنند؟

عمرانی، سیدابراهیم. « قطع دسترسی به پایان نامه‌ها در آستانه آغاز دسترسی آزاد جهانی به اطلاعات علمی؛ گلی به جمال هیات دولت و وزارتین علوم و بهداشت». سخن هفته لیزنا، شماره 519، 1 دی ماه ۱۳۹۹