به بهانه برگزاری پنجمین دوره جوایز ملی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران

لیزنا، دکتر محمد زره‌ساز، دبیر پنجمین دوره جوایز ملی: داوری همیشه کاری سخت و دشوار است، به ویژه زمانی که بخواهی حاصل زحمات و دسترنج علمی، پژوهشی و حرفه‌ای فرد یا گروهی از افراد را در ترازوی نقد منصفانه قرار دهی و بر آن مبنا قضاوت کنی. در جشنواره‌ها و مسابقات، همیشه گروه اندکی که از برگزیدگانند راضی و اکثریتی دیگر ناراضی و شاکی هستند. در این جشنواره‌ها ممکن است سلائق و انتخاب‌های داوران به مذاق شرکت‌کنندگان برگزیده نشده خوش نیاید و آنها را شاکی سازد. با این حال باید توجه داشت که این پیروزی‌ها و شکست‌ها می‌تواند نقطه عطفی برای آغاز مسیری تازه در زندگی انسان‌ها باشد و چنانچه این نقاط عطف، به شکل درستی تفسیر و تعبیر شوند درس‌آموز و موفقیت‌زا خواهند بود.

تجربه چند دوره دبیری بنده در جشنواره جوایز ملی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران نشان داده است که در مقام قضاوت، در اغلب اوقات در رابطه با کیفیت آثار و فعالیت‌های پژوهشی و حرفه‌ای اختلاف نظر وجود دارد. با این حال، باید توجه داشت که این حواشی اغلب بی‌حاصل، ما را از چشم‌انداز و اهداف برنامه‌ریزان و بنیانگذاران چنین جشنواره‌هایی دور نکند.

پس از برگزاری نخستین کنگره متخصصان علوم اطلاعات و آغاز به کار دوره ششم هیئت مدیره انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران، بحث‌های زیادی در رابطه با نحوه تقدیر و پاسداشت حرکت‌های علمی و حرفه‌ای اصیل در میان برخی از دلسوزان و صاحب‌منصبان انجمن در گرفت. حاصل این مباحث آن شد که نظامنامه جوایز ملی انجمن تدوین و تصویب شد. این نظامنامه در کنار اقدامات دیگری همچون شناسایی و معرفی کارگروه‌های تخصصی، تعیین اولویت‌های پژوهشی رشته و تدوین نظامنامه حمایت پژوهشی به دنبال جهت‌دهی، پشتیبانی، تقدیر و ترغیب ذی‌نفعان به منظور افزایش کیفیت فعالیت‌ها و آثار پژوهشی و حرفه‌ای در فضای علم اطلاعات، کتابداری و آرشیو بود. به همین منظور و در گام نخست، سه جایزه ملی با نام و یاد سه استاد بزرگ یعنی دکتر عباس حری (درحوزه مبانی نظری علوم اطلاعات)، پوری سلطانی (در حوزه آثار حرفه‌ای و کاربردی) و دکتر نورالله مرادی (در حوزه آرشیو) طراحی شد. همکاران انجمن در طرح‌ریزی این جوایز به دنبال آن بودند که ضمن زنده نگه‌داشتن یاد و خاطره این سه استاد بزرگ علوم اطلاعات، کتابداری و آرشیو ایران زمین، از آثار و فعالیت‌های برجسته نوتولید در حوزه‌های نامبرده تقدیر کنند. همچنین از همان آغاز این حرکت، میان برنامه‌ریزان توافق وجود داشت که فرایند داوری جوایز ملی سخت‌گیرانه باشد و آثاری واجد دریافت جایزه ملی شوند که دارای معیارهای کیفی قابل اعتنایی از منظر متخصصان و اهل فن باشند. به همین دلیل در طول برگزاری دوره‌های گذشته جشنواره، بارها شاهد آن بوده‌ایم که برگزیده‌ای معرفی نشده و از آثاری با عنوان «شایسته تقدیر» قدردانی شده است.

در پنجمین دوره جوایز ملی نیز تلاش شد تا همین معیارها رعایت شود. در این دوره، علاوه بر سه جایزه ملی ثابت انجمن، از یک جایزه ملی دیگر نیز رونمائی شد. این جایزه با عنوان «جایزه کتابدار اجتماعی برگزیده» با یاد و نام استاد نوش‌آفرین انصاری مزین شده است. از پوستر این جایزه در حاشیه کنگره پنجم و با حضور خود استاد رونمائی شد. برای انتشار فراخوان این جایزه ملی با صاحب‌نظران مختلفی رایزنی شد و معیارهایی برای تعریف «کتابدار اجتماعی» مشخص شد. این معیارها در کمیته علمی این دوره از جوایز ملی با حضور آقایان دکتر فریبرز خسروی، دکتر مرتضی کوکبی، دکتر ابراهیم افشار، دکتر مظفر چشمه‌سهرابی، دکتر میترا صمیعی، دکتر مهرناز خراسانچی، فرامرز مسعودی و اینجانب مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در نهایت چهار معیار ویژه برای آن مصوب شد که در متن فراخوان جایزه مزبور ذکر شده است. این کمیته در مجموع چهار جلسه را در طول سال جاری جهت تعیین معیارهای داوری اولیه و داوری نهائی و همچنین تعیین هیئت داوران نهائی جوایز ملی تشکیل داد.

پس از انتشار فراخوان و دریافت آثار از طریق وبگاه انجمن، داوری اولیه آثار و رزومه‌های کتابداران اجتماعی توسط کمیته علمی انجام گرفت و بر این مبنا، تعدادی منتخب‌ به مرحله دوم داوری راه پیدا کردند. هیئت داوران این مرحله شامل داوران جایزه ملی دکتر عباس حری (دکتر ابراهیم افشار، دکتر مظفر چشمه‌سهرابی، دکتر محمد خندان)، داوران جایزه ملی پوری سلطانی (دکتر سیدمهدی طاهری، دکتر میترا صمیعی، ابراهیم عمرانی)، داوران جایزه ملی دکتر نورالله مرادی (دکتر فریبرز خسروی، دکتر غلامرضا عزیزی، دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی) و داوران جایزه ملی نوش‌آفرین انصاری (سیدکاظم حافظیان رضوی، دکتر مهرناز خراسانچی، فرامرز مسعودی) بودند. کار داوری آثار بر طبق نظامنامه و با دقت بسیار انجام گرفت. خوشبختانه باید اعلام کنم که نتایج این بررسی در مراسم اختتامیه ششمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات در روز جمعه 28 آبان اعلام خواهد شد. در این مراسم، تندیس و هدایائی از سوی انجمن و شرکت‌های نرم‌افزاری نوسا، پارس‌آذرخش، گنجینه رای‌مهر، مهندسی ارتباطات پیام‌مشرق به برگزیدگان اهداء خواهد شد.

تمام تلاش ما در این دوره بر این مبنا است که ویژگی‌ها و معیارهای انتخاب آثار و کتابدار اجتماعی برگزیده معرفی و تشریح گردد. به امید آنکه فرهنگ تشویق و ترغیب جامعه علمی و حرفه‌ای در میان نهادها و سازمان‌های پژوهشی و حرفه‌ای باسابقه هرچه بیشتر توسعه یابد و زمینه استفاده از یافته‌های پژوهشی کیفی و بهره‌گیری از متخصصان و کتابداران باتجربه و دارای سابقه ارزنده در زمینه تعاملات اجتماعی در بافت رشته و حرفه (از جمله در پست‌ها و مسئولیت‌های مدیریتی) گسترش پیدا کند. همچنین ضمن پذیرش تمام نقدها و نکات دلسوزان برای افزایش کیفیت برگزاری جشنواره جوایز ملی انجمن امیدوار هستیم که در سال‌های آینده ضعف‌های موجود در این زمینه برطرف شود و هرساله شاهد برگزاری هر چه باکیفیت‌تر و تأثیرگذارتر این جشنواره ملی باشیم.

زره ساز، محمد (1400). «به بهانه برگزاری پنجمین دوره جوایز ملی انجمن کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران». سخن هفته لیزنا، شماره ۵۶4، 24 آبان ۱۴۰۰.