پاندمی کرونا و کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات

لیزنا؛ میترا صمیعی ، دبیر علمی کنگره ششم و دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی: ششمین کنگره متخصصان علوم اطلاعات با افت و خیزهای بسیار و تغییر تاریخ برگزاری بالاخره، از 24 آبان تا 28 آبان1400  به صورت غیر حضوری برگزار شد . امسال برای اولین بار در تاریخ کتابداری و انجمنی‌، دو بانوی حرفه کتابداری، مسئولیت دبیری علمی و اجرایی  کنگره را بر عهده داشتند و در طول یکسال کار مداوم و مستمر و برگزاری 40 پیش نشست و 20 کارگاه تخصصی و برنامه ریزی 19 نشست اصلی، کار کنگره را آغاز کردند. البته لازم به توضیح است که مقدمات کار از تابستان 1399 شروع شد و در دوران پاندمی کرونا، هنگامی که درگیر بیماری پدرم و پیگیر پرونده پزشکی وی در بیمارستان بودم‌، طی یک تماس تلفنی از سرکار خانم دکتر خراسانچی ( دبیر اجرایی ) به من اطلاع داده شد که شما به عنوان دبیر علمی انتخاب شدید. در جلسه قبلی هیات مدیره خاطرم بود که فرد دیگری منتخب دبیر علمی کنگره بود و در عجب بودم که چرا ایشان انصراف داد چون به نظرم برای هر فردی افتخاری است که در کنگره متخصصان علوم اطلاعات نقشی قابل ملاحظه همچون دبیری علمی را ایفا نماید.

من سابقه کار در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و نیز دانشگاه علامه طباطبائی را داشتم و اولین بار نبود که دبیری علمی یک کنفرانس یا همایش را عهده دار می‌شدم. کار انجمن یک فعالیت داوطلبانه است، بدین معنا که :"فعاليت و خدمتي است كه به‌ منظور دست‌يابي به يك هدف غيرمادي به‌ وسيله افراد يا گروه‌هاي داوطلب در قالب اشخاص حقيقي يا حقوقي( انجمن‌های حرفه‌ای) صورت مي‌پذيرد و حق‌الزحمه مادي در ازاي آن پرداخت نمي‌شود. افراد داوطلب در این فعالیت‌ها داراي ويژگي‌هايي چون تلاش هماهنگ، هدفمند و همه‌جانبه همراه با شوق، ايثار، احساس تكليف و تعهد اجتماعي در جهت توسعه فرهنگ ايثار، احسان، نوع‌دوستي و افزايش وحدت، پويايي، اميد و بهره‌وري در جامعه حرفه‌ای و در نهايت با هدف متعالي كسب رضايت خداوند انجام مي‌گيرد". فرد داوطلب باید مسئولیت‌پذیر، همراه و  دسترس پذیر باشد و همچنین به عقاید دیگران احترام بگذارد. این ویژگی مسئولیت پذیری ، همراه بودن و احترام به عقاید دیگران ، ویژگی‌هایی بود که من در کنگره ششم متخصصان اطلاعات با همراهانم تجربه کردم. در این پیچ‌های خطرناک بیماری کرونا و نگرانی از بیمار شدن خود و اعضای خانواده ، کنگره ششم را با دبیر اجرایی محترم و دبیر جوایز ملی کنگره آغاز کردیم . جلسات متعدد علمی، اجرایی، راهبری؛ گزینش و انتخاب کادر اجرایی و چند روز مصاحبه با این جوانان داوطلب، آموزش مهارت های اجرایی، خبر نویسی، تولید محتوا، اطلاع‌رسانی در کادر اجرایی ( با مدیریت و راهبری سرکار خانم دکتر خراسانچی )؛ راه‌اندازی سایت جدید انجمن و کنگره ششم ( با همراهی جناب آقایان دکتر زره ساز ، علی رضا اکبری ، ابوذر رمضانی ، محمدجلیلوند ، محمد رضا رزمی شندی و...)، و نیز برقراری ارتباط با متخصصان تحول دیجیتال و علوم داده از طریق دکتر مصطفی امینی، همه و همه تلاشی عظیم برای هم افزایی علمی متخصصان علوم اطلاعات بود که توسط این داوطلبان رقم خورد.

تحول دیجیتال در کتابخانه ها عبارت است از تحول عمیق فعالیت ها و فرآیندهای کتابخانه‌ای با تغییر عمیق در رهبری ، تفکر ، تشویق به نوآوری، افزایش استفاده از فناوری برای بهبود تجربه دیجیتالی کارکنان، کاربران و ذینفعان کتابخانه هاست. در انقلاب صنعتی چهارم و عصر دیجیتال دائما فناوری‌های جدیدی پابه عرصه ظهور می‌گذارند، در صورتی که کتابخانه ها بخواهند موفق شوند، باید بدانند چگونه  فناوری‌های نوین را با استراتژی‌های کتابخانه‌های خود ترکیب کنند. کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات به منظور برقراری پیوند علمی و حرفه‌ای بین متخصصان علوم اطلاعات، کتابداران و آرشیویست‌های شاغل در کتابخانه­‌ها و آرشیوهای کشور با محور اصلی "ما و تحول دیجیتال: راهبردهای تحول دیجیتال در کتابخانه‌ها ، آرشیوها و موزه‌ها" ، به بررسی این موضوع پرداخت که تا چه میزان کتابخانه‌ها، آرشیوها و موزه‌ها در مسیر تحول دیجیتال قرار گرفتند و در این مسیر چه تحولاتی را در راهبردهای خود لحاظ کردند. مهمترین اهدفی که در طی برگزاری کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات( با برگزاری پیش‌نشست‌ها ، دوره حرفه‌ای تحول دیجیتال) محقق شد، عبارت بود از :

آشنایی متخصصان علوم اطلاعات و آرشیو با مبانی تحول دیجیتال و کاربرد آن در کتابخانه‌ها و آرشیوها؛ نوآوری علمی و اجتماعی و حرفه‌ای ؛ تربیت نیروی انسانی کارامد وکیفی؛ بهینه‌سازی و عملیاتی شدن برنامه‌های کاری ؛ توانمند‌سازی متخصصان علوم اطلاعات با مباحث تحول دیجیتال ؛ ایجاد همگرایی دیجیتالی بین کتابخانه‌ها ، آرشیوها در انقلاب صنعتی چهارم ؛ ایجاد انسجام حرفه‌ای بین متخصصان علوم اطلاعات و تحول دیجیتال‌؛ کارامد کردن کتابخانه ها و ارشیوها با معرفی تجارب زیسته کتابخانه‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین اطلاعاتی؛ تغییر رویکرد کتابخانه‌ها و آرشیو‌ها به سوی مدیریت داده محور و هوش مصنوعی؛ نقادی عملکرد کتابخانه‌ها و آرشیوها در رویارویی با مباحث تحول دیجیتال.

خدا را شکر می‌کنم که با برنامه‌های بسیاری که در این موضوع در اقصی نقاط کشور برگزار شده و می‌شود از جمله نشست تحول دیجیتال در کتابخانه‌ها توسط شرکت پارس آذرخش ؛ همایش دانش‌های نرم در تحول دیجیتال در انجمن شاخه جنوب کشور‌؛ سلسله وبینارهای دانشگاه تربیت مدرس و انجمن ترویج علم، رسالت خودمان را به انجام رساندیم و فرهنگ‌سازی تحول دیجیتال در کتابخانه‌ها و ارشیوها آغاز شد.

همانطور که در متنی که قبل از برگزاری کنگره، در سخن هفته لیزنا با توجه به تجربه برگزاری کنگره های اول تا چهارم ، نوشته شده بود، "برنامه‌ریزی و برگزاری کنگره متخصصان علوم اطلاعات را کاری سنگین و پر برنامه و پر مسئولیتی است". من نیزکاملا با این سخن موافقم، برگزاری کنگره ششم را کاری سخت، پر مسئولیت و پر برنامه می‌دانم. کنگره حرکتی است سالانه که با تلاش هماهنگ، هدفمند و همه‌جانبه همراه با شوق، ايثار، احساس تكليف و تعهد اجتماعي افراد مسئول آن فارغ از تمام فعالیت‌های اجتماعی و مسئولیت‌های کاری که به عهده دارند، در جهت توسعه حرفه‌ای، پويايي، اميد و بهره‌وري جامعه کتابداران انجام می‌گیرد. در کنگره ششم، خرداد ماه 1400 تمام کارهای ما آماده بود ولی به دلیل اوج گرفتن کرونا و پایان نیافتن واکسیناسیون در کشور ، مجبور شدیم برگزاری آن را به بعد موکول کنیم. خاطرم هست که در طول برگزاری نشست‌ها برخی از دبیران و مدرسان کارگاه‌های تحول دیجیتال به بیماری کرونا مبتلا شدند و برنامه ها به تعویق افتاد . خستگی کار در روح و جسم ما ماند و بسیاری از برنامه‌های کنگره ششم دستخوش تغییر شد و بار سنگین آن به دوش دبیر علمی و اجرایی افتاد .

در طول برگزاری کنگره دچار کسالت شدم و قادر به پیشبرد کارهای علمی نبودم حتی به فکر افتادم که از دبیری علمی کنگره انصراف دهم ولی وقتی عشق به حرفه و پیگیری‌های دبیر اجرایی کنگره را دیدم و همراهی اقای دکتر خسروی و دکتر زره ساز را دیدم، به خود اجازه انصراف ندادم و محکم و استوار برنامه‌های نشست‌ها را، بار دیگر و بعد از گذراندن استراحتی 2 ماهه از سر گرفته و شروع به کار کردم . البته نشانه‌های کسالت در سخنرانی‌هایم مشهود بود ولی از پای ننشسته و ادامه دادم .

پاندمی کرونا، همه مردم را شوکه و همه را گرفتار و خسته کرد و تمامی کارها  در این ایام دچار رکورد شد. ولی خوشبختانه انجمن علمی کتابداری و اطلاع رسانی در این دوران فعالیت‌های جدیدی را تعریف کرد و کنگره ششم نیز با برنامه‌ریزی و مدیریت نشست‌ها به صورت مجازی کار خود را پیش برد. اگرچه بیماری کرونا تهدیدی برای سلامتی مردم بود ولی فرصتی را برای همگان پیش آورد تا بتوانند از امکانات فناوری در پیشبرد کارهایشان استفاده نموده و برای اولین بار بود که در کنگره سالانه از اقصی نقاط کشور در مسئولیت دبیری نشست و در بسیاری از پیش نشست ها از متخصصان کشور ایران و خارج از ایران بهره بردیم.

کنگره متخصصان علوم اطلاعات با مشارکت همه حرفه‌مندان و متخصصان علوم اطلاعات است که پای می‌گیرد و ادامه می‌یابد. پس رویداد کنگره را به عنوان فرصتی گرانبها، غنیمت شمرده و در تحقق آن کوشا باشید .

لازم می‌بینم از استادان گرامی برای دعوت عمومی به کنگره و حمایت‌های همیشگی جامعه علمی سپاسگزاری کنم و نیز تمام دبیران علمی که در این رویداد ما را همراهی کردند و از همکاران کمیته اجرایی که داوطلبانه و با عشق و محبت همه کارها را پیش بردند، تشکر ویژه کنم . در پایان امیدوارم این کنگره سرآغازی برای تحول دیجیتالی بنیادین در عملکرد کتابخانه‌ها و آرشیوها باشد و انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و سازمان‌ها ونهادهای مرتبط از جمله سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران‌، گروه های آموزشی دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مرکز فضای مجازی ، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اساتید دانشگاهی، پژوهشگران و حرفه مندان ،در این زمینه گام های موثری بردارند.

به امید موفقیت تمام متخصصان علوم اطلاعات

صمیعی، میترا. « پاندمی کرونا و کنگره ششم متخصصان علوم اطلاعات». سخن هفته لیزنا، شماره 566، 8 آذر ۱۴۰۰.