داخلی
»سخن هفته
لیزنا؛ مازیار امیرحسینی، عضو هیات علمی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی: در تحقق اهداف صنفی و حرفه‌ای به منظور صیانت از حقوق شاغلین در حرفه و تخصص علم اطلاعات و دانش شناسی که پیشتر با عنوان کتابداری و اطلاع رسانی از آن نام برده می شد، در طی بیش از 50 سال گذشته، شاهد نشیب و فرازهای بسیاری بوده ایم. پیشینه تلاش ها و تفکر حرفه ای و صنفی در تبیین جایگاه شغلی رشته تخصصی علم اطلاعات و دانششناسی نشان می دهد که دغدغه های امنیت و ارتقاء شغلی از جمله مهمترین خواست های صنفی درتامین حقوق اصحاب این رشته شغلی بوده است. در این راستا، روش های متعدد و متنوعی به منظور حصول و تحقق اهداف مورد نظر صنفی، پیشنهاد یا بررسی شده است. علیرغم، کوشش های فردی در تبیین جایگاه شغلی تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی و تامین امنیت شغلی برای این صنف، حرفه و تخصص، راه کارهایی مانند ایجاد انجمن صنفی، ایجاد فرصت فعالیت های صنفی از طریق انجمن علمی کتابداران و اطلاع رسانان و ایجاد بستر فعالیت های صنفی از طریق ایجاد کمیته حقوقی در این انجمن، مدنظر بوده است (حیاتی، 1361)[1]. از طرف دیگر، گروهی از کتابداران پیشرو از طریق تفسیر، تکیه و استناد به قوانین جاری و مصوب کشور در امور مربوط به اصناف مانند قوانین نظام صنفی کشور، آیین نامه شکل گیری انجمن های صنفی و قانون فعالیت انجمن‌های صنفی، مطالبات صنفی را پی گیری کرده اند. این گروه بر این باور بودند که از طریق تعریف حرفه ای مشاغل مرتبط با حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و استناد به قوانین موضوعه کشور در تشکیل انجمن های صنفی می توان در احقاق حقوق شاغلین در رشته تخصصی پیش گفته اقدام نمود (عمرانی، 1395)[2]. هرچند این تلاش های خستگی ناپذیر قابل تقدیر می باشد، لیکن با توجه به موانع قانونی در تفسیر حرفه ای از مشاغل مذکور، شاهد نتایج قابل توجه و ملموس در ایجاد یک حرکت و فعالیت صنفی نظام مند در حوزه شغل علم اطلاعات و دانش شناسی نبوده ایم.
در تحلیل تحقق اهداف صنفی در حوزه علوم اطلاعات و دانش شناسی به این حقیقت دست می یابیم که تمرکز مستمر و پی گیر بر تبیین اهمیت و کرامت شغلی و حرفه ای در رشته تخصصی مذکور، عامل روشن نگاه داشتن شمع فروزان ضرورت شکل گیری بنیادهای صنفی، بوده است. لیکن، تمسک و تکیه بر روش ها، اصول و قوانین موضوعه موجود کشور به ویژه در ایجاد انجمن های صنفی، عامل به واقعیت پیوستن ایجاد کانون های صنفی در این رشته تخصصی نشده است. پس می توان گفت در حقیقت، این تلاش ها بیهوده نبوده، بلکه عامل همگرایی در توسعه و تعمیق تفکر ایجاد تشکل صنفی شده، لیکن در عالم واقع این کانون صنفی تاکنون موجودیت نیافته است. در اینجا، می بایست تا با تکیه بر مقتضیات عصر حاضر و در نظر گرفتن تحولات بی بدیل در حوزه های علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم مرتبط، خصوصا در حیطه مهندسی داده، اطلاعات و دانش در عرصه های ملی و بین المللی، دامنه واقعی مشاغل و حرفه های درگیر در امور مناسب سازی و تبادل محتوا، خدمات و محصولات را تبیین نمود. شناسایی دامنه و گستره مشاغل در حوزه های پیش گفته، می تواند در ایجاد همگرایی بین این رشته های شغلی گوناگون مؤثر واقع گردد به نحوی که وجه اشتراک آنها می تواند در "نظام مند ساختن و تبادل محتوا" و وجه تمایز بین آنها در مکانیزم های خاص آنها در سازماندهی نوع خاصی از محتوا مانند داده، یا اطلاعات و یا دانش باشد. به عبارت دیگر، مشاغل مرتبط با حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مانند پردازش داده، اطلاعات و آمار (پایگاه داده و اطلاعات، فرادادهها، ابر دادهها، هواشناسی، تفسیر داده)، زیرساخت های اطلاعات (شبکه ها، اینترنت، وب)، نظام های اطلاعات مکانی (نظام اطلاعات جغرافیایی، نظام موقعیت یاب جهانی)، نظام های اطلاعات مدیریت، تئوری پردازش اطلاعات، مدیریت دانش (نظام های خبره، هوش مصنوعی)، تجارت محصولات و خدمات (تجارت الکترونیک، استارت آپها)، نظام های تحلیل و طراحی داده و سیستم (برنامه نویسی، معماری ساختار داده، امنیت اطلاعات، انفورماتیک)، اقتصاد و تجارت اطلاعات (تجارت اطلاعات، ناشران)، سیاست اطلاعات (قوانین و مقررات، حق مؤلف)، علوم ارتباطات (زیرساخت های ارتباطی، انواع اَپها، شبکه های اجتماعی)، علوم ارتباط و کنترل (سایبرنتیک)، تعاملات فکری (اتاق های فکر) و سایر نظام های مناسب سازی و تبادل محتوا و محصول، می تواند در ذیل یک چتر کلان "نظام های مناسب سازی محتوا" قرار گیرند. علاوه بر این، ماهیت، نقش و مکانیزم های فنی رشته شغلی علم اطلاعات و دانش شناسی و مشاغل مرتبط با آن، می بایست ترسیم و تبیین گردد. در تبیین این ماهیت می بایست نقش غیر قابل انکار مهندسی اطلاعات و دانش (هاکاسورن و کریمی، 1988)[3] را دراثربخشی علم اطلاعات، مدیریت اطلاعات و دانش در راستای خلق، تحلیل، پردازش، توزیع (گادسیل، 2018)[4] و کاربرد داده، اطلاعات و دانش در بستر یک رشته مهندسی مورد ملاحظه قرار داد (هن، 2019([5]. به عبارت دیگر، مشاغل مرتبط با علم اطلاعات و دانش شناسی و حوزه های شغلی مرتبط با این رشته شغلی، دارای ماهیت مهندسی هستند. به این ترتیب، دامنه وسیعی از مشاغل با ماهیت فنی و مهندسی در دایره رشته شغلی علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم مرتبط با آن از دیدگاه "مناسب سازی محتوا و تبادل آن" قرار می گیرند. با عنایت به گستره این مشاغل و ذخایر عظیم، ارزشمند و تاثیر گذار نیروی انسانی آنها، فقدان جایگاه یک کانون مرجع صنفی، کاملا مشهود است. این کانون مرجع صنفی می تواند در قالب یک "سازمان نظام مهندسی داده، اطلاعات و دانش" به منظور تحقق اهداف صنفی برای کلیه مشاغل مرتبط با آن، تشکیل گردد. از طرف دیگر، پیشینه شکل گیری سازمان های نظام مهندسی، نظام پزشکی و پیراپزشکی در کشور از طریق مبادی قانونی، می تواند در شکل گیری "سازمان نظام مهندسی محتوا" یا "سازمان نظام مهندسی داده، اطلاعات و دانش" مورد استفاده قرار گیرد. اعلامیه و بیانیه شکل گیری "سازمان نظام مهندسی محتوا" می بایست از طریق لوایح قانونی در عالیترین مراجع قانونگذاری کشور طرح شود تا از نتایج حاصله از مصوبات قانونی مرتبط، یک سازمان و نظام مرجع با اهداف و وظایف مشخص در رسیدگی به امور و انتظام حرفه ای و صنفی در حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی و علوم مرتبط شکل گیرد[6].
امیرحسینی، مازیار .« ایجاد سازمان نظام مهندسی محتوا: یک حرکت صنفی (1)» سخن هفته لیزنا، شماره 577، 25بهمن ۱۴۰۰.
-------------------------------------------------------
[1] حیاتی، زهیر "انجمن كتابداران ايران" در دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی. ویراستار دکتر عباس حری. تهران: کتابخانه ملی، 1361.
[2] عمرانی، ابراهیم. "پیش به سوی انجمن صنفی کتابداران: بخش اول: حرفه و صنف" سخن هفته لیزنا، شماره 288. 10 خرداد ۱۳۹۵.
[3] Hackathorn, R.D. and Karimi, J. “A Framework for Comparing Information Engineering Methods” MIS Quarterly, 12 (2), 1988, 203-220. https://www.researchgate.net/publication/239822780_A_Framework_for_Comparing_Information_Engineering_Methods
[4] Godsill, I. (2018) “Information Engineering” University of Cambridge, Department of Engineering, 2018. http://www.eng.cam.ac.uk/research/academic-pisions/information-engineering
[5] Han, Yiyuan (2019) “What is information engineering?” 2019 In Quora Retrived from: https://www.quara.com/What-is-information-engineering
[6] این نوشته، بخشی از مقاله جامعی است که توسط استاد بزرگوار جناب آقای دکتر فتاحی مورد مطالعه قرار گرفته و نگارنده از منبع دانش ایشان، رهنمودهای ارزشمندی را دریافت کرده است.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.