کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران

لیزنا؛ حسن اشرفی ریزی، عضو هیأت علمی  گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، مرکز تحقیقات فناوری اطلاعات در امور سلامت، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان: یکی از دغدغه های اصلی انسان امروزی، دریافت و کسب اطلاعات معتبر برای رشد و ارتقاء زندگی فردی و شغلی و نیز تصمیم گیری مناسب می‌باشد. این مسأله به ویژه برای متخصصان مراقبت سلامت، پژوهشگران، مدیران سلامت و نیز بیماران و خانواده آنها بسیار مهم و ضروری است؛ چرا که بی توجهی به آن می تواند خسارت مادی و معنوی و گاها غیرقابل جبران ایجاد کند. جهت تحقق این مهم، باید بستر فکری، فناوری، آموزشی و مدیریتی به شیوه کاملا علمی و منطقیبرای دسترسی به اطلاعات معتبر فراهم شود. رسالت و ماهیت وجودی رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی بر پایه و اصل پاسخ به نیازهای اطلاعاتی عموم مردم (به ویژه بیماران)، متخصصان مراقبت سلامت و دست‌اندرکاران سلامت می باشد. به عبارت ساده تر تمرکز بر رفع نیازهای اطلاعات سلامت کاربران سلامت.

به لحاظ تاریخی، سابقه رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران به سال ۱۳۵۶ شمسی برمی گردد که گروه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران اولین دوره دانشجو را پذیرش کردند. اکنون (سال ۱۴۰۱) تعداد 11 گروه آموزشی در ایران مشغول فعالیت بوده و در سه مقطع تحصیلی به آموزش دانشجویان می پردازند. اگر بنا باشد از رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی تعریف واقع بینانه و علمی ارائه دهیم، می‌توان آن را بدین صورت تعریف کرد: رشته ای که به مطالعه «اکولوژی اطلاعات سلامت» یا «بوم شناسی اطلاعات سلامت» می پردازد با این هدف که اطلاعات معتبر را برای عموم مردم، متخصصان مراقبت سلامت، پژوهشگران و نیز سیاستگذاران مرتبط با سلامت دسترس پذیر و قابل استفاده نماید. در واقع واژه و مفهوم اصلی در این تعریف، اکولوژی اطلاعات سلامت می باشد. «بر اساس تعریف ناردی و اودی[1] در سال ۱۹۹۹ نقل در حری (۱۳۸۲) اکولوژی اطلاعات عبارت است از مجموعه ای همبسته و نظام‌مند از مردم، فعالیت ها، ارزش ها و فناوری در محیط خاص تعریف می شود». «یورلند (1398) این مفهوم را به عنوان مفهوم اصلی رشته کتابداری و اطلاع رسانی (علم اطلاعات و دانش شناسی) در نظر گرفت». در واقع هدف مفهوم اکولوژی اطلاعاتی، شناخت بیشتر مفاهیم مرتبط با اطلاعات جهت توسعه آموزش، پژوهش و بهبود مدیریت در سطح جامعه می باشد. بر اساس این تعریف و اضافه کردن ابعاد دیگر (همان طور که اشاره شد) می توان برای حرفه کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی نیز مفهوم «اکولوژی اطلاعات سلامت[2]» به عنوان مفهوم و هسته مرکزی رشته پیشنهاد کرد. جدای از این واژه، واژه هایی مانند «ربط»، «سند»، «منبع اطلاعاتی»، «کتابخانه و «اطلاعات» نیز به عنوان مفاهیم اصلی رشته پیشنهاد شده اند که در ادامه فقط کمی راجع به اطلاعات (به دلیل رواج بیشتر) توضیح داده می شود.

نوع نگاه به اطلاعات در رشته های مختلف متفاوت است. در واقع، «اطلاعات»، واژه مشترک در همه رشته ها و حوزه های علمی است؛ یعنی هر رشته دانشگاهی برای حل مسائل تخصصی خود از این مفهوم بهره می‌گیرد. اما باید توجه داشت که اطلاعات در رشته های دیگر صرفاً یک مفهوم عام است؛ اما در رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی، اطلاعات واژه تخصصی است که ابعاد و وجود مختلف دارد. برای مثال، در رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی ما با مفاهیمی مانند ماهیت و فلسفه وجودی اطلاعات سلامت، گونه شناسی اطلاعات سلامت، رفتار اطلاع یابی سلامت، رفتار اطلاع‌یابی بالینی، جستجوی اطلاعات بالینی، اطلاع شناسی سلامت/بالینی، طبقات اطلاعاتی در حوزه سلامت و غیره سروکار داریم که این مفاهیم در سایر رشته ها اصلا مطرح نیستند. لذا در رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی این مفاهیم در آموزش و پژوهش و نیز مدیریت مراکز اطلاع رسانی دارای اهمیت و جایگاه خاص خود است و حتی در متون علمی به لحاظ نظری در خصوص آنها بررسی و تحقیق انجام می شود و در ضمن به میزان کافی برای آنها مدل، نظریه یا الگو وجود دارد. بنابراین در رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی این مفهوم (اکولوژی اطلاعات سلامت) نسبت به واژه یا مفاهیم دیگر ارجحیت دارد و با تعابیر مختلف «محیط اطلاعات سلامت» «جهان اطلاعات سلامت» «بوم شناسی اطلاعات سلامت»، «زیستگاه های اطلاعات سلامت» و غیره نیز شناخته می شوند و آموزش و تحقیق پیرامون ابعادآنها از جمله وظایف کتابداران و اطلاع رسان پزشکی می باشد. به تعبیر دقیق‌تر این مفاهیم (همگی به یک معنا هستند) همان مفهوم اصلی، هسته مرکزی رشته یا نقطه ثقل رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی است.

در یک تعریف ساده،‌ اکولوژی اطلاعات سلامت عبارت از: مجموعه‌ای از مفاهیم همبسته و نظام‌مند از ارزش ها، عناصر انسانی و غیر انسانی که تشکیل دهنده مفهوم مرکزی و اصلی رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی هستند، تعریف می شود. بر اساس این تعریف، اکولوژی اطلاعات سلامت شامل ۱۱ عنصر است. در واقع اگر ما قصد داشته باشیم با رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دقیق تر آشنا شویم و ماهیت، کارکرد و عملکرد آن را بهتردرک نماییم، لازم است با اکولوژی اطلاعات سلامت و اجزا آن آشنا شویم (تصویر1). لذا رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی عبارت است از: علمی است که به مطالعه اکولوژی اطلاعات سلامت با هدف دسترس پذیر ساختن اطلاعات و تمرکز بر رفع نیازهای اطلاعات سلامت کاربران می پردازد.

تصویر 1: اکولوژی اطلاعات سلامت

کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی به عنوان رشته دانشگاهی

برخی ویژگی ها مانند تک بودن، زمینه علمی، داشتن بنیان های نظری و فیلد کاری مشخص به عنوان مشخصه های اصلی برای رشته بودن مطرح می شوند (یورلند، 1398). در ادامه با اتکا به این ویژگی ها و نیز دانش و تجربه نگارنده و اضافه کردن برخی ویژگی های دیگر، دلایل ذیل برای پذیرفتن رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی به عنوان رشته دانشگاهی مطرح می شود:

1. این رشته گرایش به تک و منحصر بودن دارد و لذا تمرکز بر موضوع خاص؛ یعنی اکولوژی اطلاعات سلامت دارد. هرچند این رشته در راستای تحقق اهداف خود همانند برخی رشته های علوم انسانی و علوم اجتماعی از بنیان‌های نظری و تجربیات سایر رشته‌ها نیز کمک می طلبد؛ یعنی کمی گرایش به سمت بین رشته ای بودن دارد، اما رشته حول محور و هسته اصلی یعنی بوم شناسی اطلاعات سلامت متمرکز است و سایر رشته ها نقش کمرنگی در شکل گیری رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارند. از زمان های قدیم اطلاع رسانی پزشکی به عنوان رشته چند رشته ای مطرح بود، اما امروزه به سمت یک رشته واحد یا منحصر به فرد حرکت می کند. «اینکه تا چه حد این اتفاق می افتد به قدرت نسبی مرکزی و تمایلات فراز از مرکز بودن در بازی بین رشته ها دارد»(یورلند، 1398). به هر میزان تلاش حرفه مندان در راستای تقویت بنیان‌های نظری منحصر بفرد یا خاص بیشتر باشد و در عرصه عمل فعالیت های تخصصی ویژه برای ذینفعان صورت گیرد، به همان نسبت حرکت به سمت رشته تک شدن بیشتر می‌شود. در واقع بدنه اصلی یک رشته شامل

الف. مفاهیم تک و منحصر بفرد رشته: در این بخش مفاهیمی وجود دارد که خاص آن رشته بوده و به طور طبیعی سایر رشته ها قادر به انجام دادن یا تدوین مطلب در آن حوزه نیستند.

ب. مفاهیم مکمل/تکمیلی: در این بخش مفاهیمی وجود دارند که وجود و استفاده از آنها باعث می‌شود که فعالیت‌های آن رشته غنی‌تر و رضایت بخش تر شود. برای مثال کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی در راستای کمک به متخصصان مراقبت سلامت ناگزیرند از مفاهیم ارتباطات که بخشی از بدنه سایر رشته ها است کمک دریافت نمایند یا در نمایه سازی منابع اطلاعاتی باید از مفاهیم تفکر تحلیلی، تفکر انتقادی یا تفکر خلاق که در واقع متعلق به علومی مانند روانشناسی و علوم تربیتی است در تحلیل محتوای منابع اطلاعاتی کمک گرفته شود.

2. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای فیلد های مشخص مانند کتابخانه‌های سلامت، مجلات سلامت، انتشارات، مراکز تحقیقاتی و غیره برای آموزش دانشجویان است.

3.کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای پشتوانه نظری مانند نظریه ها و مدل ها به ویژه در حوزه رفتار اطلاع یابی سلامت، رفتار اطلاع‌یابی بالینی، گونه شناسی اطلاعات سلامت و نیز ماهیت اطلاعات سلامت می باشد؛ هر چند تعداد آنها کم می باشد، اما روند روبه رشدی در این زمینه می توان مشاهده کرد.

4. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای مقاطع مختلف تحصیلی برای آموزش دانشجویان (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی) است. در ایران برخی دانشگاه ها در سه مقطع به آموزش دانشجویان کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی می پردازند.
5. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای بورد تخصصی و انجمن علمی تخصصی به طور مستقل برای ارتقاء و توسعه رشته است.

6. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای مجلات تخصصی مانند «مجله انجمن کتابداران پزشکی آمریکا» در سطح جهان و نیز در سطح ملی «مجله کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی» از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است.
7. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای کنگره ها/ همایش های تخصصی در سطح ملی و بین المللي است.
8. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای گروه های تخصصی آموزشی مستقل در سطح ایران و جهان در جهت آموزش و تربیت کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی است.
9. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی رشته ای درون زا است. این رشته قادر است در حل مسائل مختلف خود از مفاهیم، قابلیت ها و توانایی های خود استفاده کند و با خلاقیت و نوآوری به رشد و توسعه خود بپردازد.
10. کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی دارای برنامه درسی و آموزشی مستقل است. اصولا برنامه آموزشی با همکاری بورد تخصصی و گروه های آموزشی تدوین و توسط شورای گسترش در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي تایید و به گروه های آموزشی در دانشگاه ها جهت اجرا ابلاغ می شود.

زمینه های موضوعی مرتبط با رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی

بر اساس تعریف و هدف رشته و نیز هسته و مفهوم اصلی؛ یعنی بوم شناسی اطلاعات سلامت (اکولوژی اطلاعات سلامت)، زمینه های موضوعی مختلف در این رشته شکل گرفته است که برخی از آنها عبارتند از:

مطالعه صحت و سقم اطلاعات سلامت (اطلاعات معتبر، شبه اطلاعات، ضد اطلاعات و غیره)؛ بازیابی بهینه منابع اطلاعاتی چاپی و دیجیتالی؛ صرفه جویی در وقت کاربران سلامت در هنگام استفاده از مراکز اطلاع رسانی سلامت و یا پایگاه های اطلاعاتی پزشکی؛ اشتراک اطلاعات سلامت یا اشتراک اطلاعات بالینی؛ مستندسازی دانش و تجربیات متخصصان مراقبت سلامت، کادر درمان و کارکنان حوزه سلامت؛ حرفه‌ای شدن کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی و راهکارهای مربوطه؛ طراحی جوایز یا جشنواره های مرتبط با رشته تخصصی؛ رشد و توسعه اخلاق حرفه ای کتابداران بالینی؛ مطالعه و ارزیابی منابع مرجع، خدمات اطلاع رسانی سلامت و مشاوره اطلاعات پژوهشی؛ بازاریابی اطلاعات سلامت (مدل ها و نظریه های مربوطه)؛ خدمات کتابداری بالينی؛ اطلاع درمانی، کتابدرمانی، وب درمانی و موضوع های مرتبط؛ علم سنجی، اطلاع سنجی و وب سنجی در بافت سلامت؛ مطالعه پلتفرم های ارائه خدمات اطلاع رسانی سلامت مانند وب سایت ها، رسانه‌های اجتماعی و...؛ مطالعه چگونگی استفاده از فناوری‌های نوین مانند بلاکچین، اینترنت اشیاء، متاورس ها و...در ارتقا و توسعه حرفه و خدمات اطلاعاتی؛ اشاعه گزینشی اطلاعات سلامت؛ گونه شناسی اطلاعات سلامت؛ شناسایی نیازهای اطلاعات سلامت یا بالینی؛ پاسخ به نیازهای اطلاعات سلامت یا باليني؛ اکولوژی اطلاعات سلامت یا بالینی؛ مطالعه عدالت اطلاعاتی در حوزه سلامت؛ چگونگی تولید یک اثرعلمی برجسته در حوزه سلامت؛ چگونگی تسهیل دسترسی همگان به اطلاعات سلامت یا بالینی؛ چگونگی یافتن و ارزیابی بهترین شواهد علمی؛ سانسور در حوزه سلامت؛ رفتار پژوهشی پژوهشگران سلامت و رفتار استنادی پژوهشگران سلامت؛ اخلاق داوری، اخلاق اطلاعاتی و اخلاق پژوهشی؛ ارائه خدمات اطلاعات سلامت به گروه های خاص مانند معلولان، زندانیان و...؛. عدم تقارن اطلاعات سلامت؛ کتابداری حوادث و بلایا؛ کمک در طراحی و مدیریت وب سایت‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی پزشکی؛ چگونگی تعامل با پژوهشگران داخلی و خارجی با محوریت حوزه پژوهشی؛ چگونگی اثربخشی کردن آثار علمی؛ طراحی و توسعه ابزارهای ارزیابی پژوهش و پژوهشگران؛ سنجش دانش سلامت عموم مردم (مدل ها و نظریه های مرتبط)؛ ارتقا خردورزی در بافت تخصصی رشته؛ اقتصاد اطلاعات سلامت؛ چگونگی ارتقاء سواد زیست محیطی مردم؛ مطالعه زیستگاه های اطلاعات سلامت یا بالینی؛ چگونگی تهیه منابع اطلاعات سلامت یا بالینی؛ مطالعه سطح بندی خدمات کتابخانه های سلامت؛ مطالعه سازماندهی منابع اطلاعاتی سلامت؛ مطالعه چگونگی ارتقاء مراکز تولید اطلاعات مانند مراکز تحقیقاتی، مجلات سلامت، مراکز دانش بنیان، پژوهشگاه‌های علمي؛ مطالعه شیوه های نمایه سازی و چکیده نویسی منابع اطلاعاتی سلامت (چاپی و الکترونیکی)؛ مطالعه بهبود دسترس پذیری اطلاعات سلامت برای اقشار مختلف جامعه؛ مطالعه نظام های ارزیابی علم و پژوهشگران سلامت؛ پذیرش و استفاده از فناوری اطلاعات نوین در ارائه خدمات به کاربران سلامت؛ شکاف اطلاعاتی در حوزه سلامت و نظریه های مرتبط با آن؛ حفظ حریم خصوصی افراد در مراکز اطلاع رسانی سلامت؛ مدل های انتقال مفاهیم سلامت به مردم، کودکان، مناطق محروم، روستاها و غیره؛ شناسایی مراحل تولید و انتشار مواد خواندنی سلامت به زبان ساده؛ رفتار اطلاع یابی بالینی (مدل ها و نظریه ها )؛ شناخت رفتار اشتراک دانش سلامت یا بالینی؛ چگونگی مواجهه متخصصان مراقبت سلامت با اضافه بار اطلاعات بالینی؛ ارتقاء فیلدهای آموزشی و عرصه های کاری مرتبط با رشته تخصصی؛ آموزش استفاده از سامانه های اطلاعاتی؛گرده افشانی اطلاعات سلامت؛ سندرم خستگی اطلاعات در بافت سلامت؛ ایسکمی اطلاعات سلامت؛ هوش اطلاعات بالینی؛ تعامل کاربران سلامت با نظامهای اطلاعاتی پزشکی؛ شیوه های حمایت از سیاست گذاری های علمی به ویژه در بافت سلامت؛ بنیان‌های نظری رشته شامل نظریه ها، مدل ها، چارچوب‌های مفهومی، الگوها و غیره؛ چگونگی اقتباس از مفاهیم سایر رشته ها به منظور توسعه بنیان‌های نظری؛ انواع ناشران تخصصی حوزه سلامت و ارزیابی آنها؛ چگونگی آموزش و تربیت ویراستاران، نمایه سازان و مترجمان خاص در حوزه سلامت؛ چگونگی جستجو و ارزیابی اطلاعات توسط کاربران در فضای مجازی؛ مشارکت با سایر رشته ها در تولید منابع اطلاعاتی مرجع مانند دایره المعارف ها، واژه نامه ها و... در بستر وب؛ تولید محتوای دیجیتال

عرصه های فعالیت کتابداران و اطلاع رسان آن پزشکی

امروزه کتابداران و اطلاع رسان پزشکی به دلیل قابلیت ها و توانایی های خود و نیز برنامه های آموزشی پیش بینی شده قادرند در عرصه های مختلف سلامت به ارائه خدمات اطلاعاتی بپردازند. در اینجا برخی از عرصه های فعالیت کتابداران و اطلاع سانان پزشکی ذکر می گردد:

کتابخانه های بیمارستانی، دانشکده ای و مرکزی

کتابخانه های عمومی سراسر کشور

کتابخانه ملی و کتابخانه ملی پزشکی

بخش تحقیق و توسعه شرکت های دارویی، تجهیزات پزشکی، شرکت های دانش بنیان و غیره به عنوان کارشناس پژوهشی

 دفاتر مجلات علمی در بخش دولتی و خصوصی به عنوان مدیر اجرایی یا ویراستار علمی

 دفاتر روزنامه‌ها و نشریات تخصصی حوزه سلامت

 مراکز تحقیقاتی به عنوان کارشناس پژوهشی

 مراکز انتشاراتی و پژوهشگاه های علمی به عنوان مدیر و نیز کارشناس پژوهشی

 معاونت های پژوهشی در دانشگاه ها به عنوان مدیر یا کارشناس پژوهشی

 دفاتر ارتقاء اعضای هیئت علمی به عنوان کارشناس پژوهشی کمیته (کمیته منتخب، کمیته تخصصی و هیئت ممیزه)

 شرکت های تولید محتوای دیجیتال سلامت به ویژه در بخش خصوصی

 دفاتر علم سنجی در دانشگاه های علوم پزشکی

 بخش های مختلف بیمارستانی به عنوان کتابدار بالینی

آینده رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی و زمینه های مربوطه در ایران

قدرت علمی و قدرت و تنوع ارائه خدمات کتابداران و اطلاع رسانان به کاربران سلامت می تواند تا حد زیادی نویدبخش آینده‌ای بهتر برای حرفه مندان در این رشته باشد. اما می توان تا حد زیادی تا سال ۲۰۴۰ وضعیت کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی و موضوع های مربوطه را بر اساس روند موجود پیش بینی کرد:

دیجیتال شدن عمده منابع اطلاعاتی در کتابخانه های مرتبط با سلامت؛

افزایش استقلال کاربران سلامت در جستجوی اطلاعات و کاهش شدید وابستگی کاربران به کتابداران و اطلاع رسانی در بخش جستجوی اطلاعات؛

گنجاندن بیشتر مباحث فناوری اطلاعات و مباحث بالینی در برنامه های درسی؛

همگرایی بیشتر بین رشته های انفورماتیک پزشکی، فناوری اطلاعات سلامت و کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی؛

افزایش گرایش بیشتر اساتید و دانشجویان به سمت پژوهش هایی با محوریت فناوری اطلاعات؛

فعال شدن بیشتر بخش خصوصی در زمینه تولید محتوای آموزش ديجيتال؛

کاهش شدید نشر کتاب به صورت چاپی به حدود ۱۰ درصد آمار فعلی؛

کاهش رونق انتشار کتاب تخصصی در دانشگاه های علوم پزشکی کشور؛

 کاهش تعداد ناشران عمومی و تخصصی و یا ادغام برخی آنها با یکدیگر؛

کاهش انتشار کتاب های مرجع مانند دایره المعارف ها، اطلس ها و...؛

کاهش ورود دانشجویان به این رشته به ویژه در مقاطع تحصیلات تکمیلی در صورت عدم سیاست گذاری مناسب؛

عدم رشد کمی تعداد مجلات تخصصی سلامت و نیز مجلات رشته کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران؛

افزایش دروس مرتبط با بازیابی اطلاعات سلامت با محوریت استفاده از هوش مصنوعی، پردازش زبان طبیعی، هستی شناسی ها، اینترنت اشیا و... در برنامه آموزشی رشته؛

اجبار کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی به روزآمدسازی مداوم و پا نهادن در عرصه های جدید و مورد نیاز کاربران سلامت مانند آموزش انواع سواد به گروه های مختلف جامعه.

نتیجه گیری

امروزه استفاده از اطلاعات به امری ضروری برای انسان ها تبدیل شده است. همچنین حرکت دانشگاه ها در ایران به سمت دانشگاه های نسل سوم و چهارم نیاز به استفاده از اطلاعات را مضاعف کرده است. استفاده از توانمندی و قابلیت های کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی به ویژه در دسترس پذیرساختن اطلاعات برای متخصصان مراقبت سلامت،پژوهشگران، بیماران و دست اندرکاران سلامت فرصت مناسبی را می‌تواند در این زمینه برای ارائه خدمات و پاسخ به نیازهای اطلاعاتی جدید فراهم‌نمايد. اما کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی نیازمند آموزش‌های لازم و ویژه هستند تا بتوانند یک گام جلوتر از کاربران سلامت حرکت نمایند. این آموزش ها از طریق افزایش کیفیت برنامه های آموزشی و پژوهشی غنی، شیوه های نوین تدریس، توسعه عرصه های آموزشی، انجام پژوهش های اثربخش، بهره گیری از جدیدترین منابع اطلاعاتی، افزایش کیفیت خدمات اطلاع رسانی، حرکت به سوی توسعه روش های نوین ارزیابی نظام های علمی و نیز روش های ارزیابی پژوهشگران سلامت اتفاق می افتد. باید توجه داشت که در مراحل زیست رشته های دانشگاهی بعد از مرحله تکامل، گاهی افول نیز اتفاق می افتند. وارد شدن یا نشدن به مرحله افول بستگی به عملکرد حرفه مندان آن رشته در اینجا یعنی کتابداران و اطلاع رسانان پزشکی خواهد داشت. در صورتی که تلاش های مجدانه و همراهی و همگامی با تحولات جدید از طرف صاحبان این رشته صورت گیرد؛ همچنان این رشته ادامه داشته و پر رونق خواهد بود. اطلاعات، «طلای سیاه» است، لذا صاحبان آن باید از این پتانسیل در ارائه خدمات با کیفیت به کاربران سلامت استفاده نمایند.

اشرفی ریزی، حسن. « کتابداری و اطلاع رسانی پزشکی در ایران». سخن هفته لیزنا، شماره 606،  21 شهریور ۱۴۰۱

 --------------------------------------------------

منابع

1.جورلند[3]، بیرگر (1398). علم اطلاعات و مفاهیم اصلی: سطوح اختلاف. در: ایبکوه، فیدلیا؛ خوان، سان؛ دوسا، توماس مارک. نظریه های اطلاعات، ارتباطات و دانش. ترجمه مسعود رزمی شندی، رودابه ترابیان و سیما اسماعیل زاده. تهران: چاپار و اساطیر پارسی.

2.حری، عباس (1382). اکولوژی اطلاعات. اطلاع شناسی. 1(2): 5-30.

----------------------------------------------------

[1] Nardi and Oday

[2] Health Information Ecology (HIE)