داخلی
»گاهی دور، گاهی نزدیک
(لیزنا: گاهی دور/گاهی نزدیک 278): زهره نیکخواه، کتابدار دانشگاه خوارزمی: چند وقتی از شیوع جهانی ویروس کوید19 میگذرد، در این دوران زندگی همه ی ما دستخوش تغییرات زیادی شده است و این ویروس بر بیشتر مناسبات اجتماعی و شخصی ما تاثیر گذاشته است. در این میان بخش‌های آموزشی و علمی در سرتاسر دنیا به تعطیلی کشانده شده است و به تبع آن حضور فیزیکی در کتابخانه ها و چرخیدن در میان قفسه های کتابها نیز با مخاطرات بسیاری همراه است، هرچند که می دانیم که آموختن هیچگاه تعطیلی نمی پذیرد.
در این دوران حفظ جان و سلامتی دانش پژوهان و شهروندان در اولویت هر کشور و نهادی است به طوری که انجمن کتابخانه های آمریکا ALA توصیه می کند که کتابخانه ها برای کاهش شیوع کوید19 درهایشان را ببندند. کتابخانه کنگره آمریکا نیز همین روند را در پیش گرفته است و در حال حاضر 3000 کتابخانه در سراسر کشور آمریکا از کتابخانه کنگره پیروی کرده اند.
حال در این شرایط نقش کتابخانه ها و کتابداران چیست؟ كتابخانه ها در سراسر دنيا با انتخاب هاي سختي روبرو هستند و بسته شدن کتابخانه ها افراد زیادی را با مشکل روبرو می کند هرچند که این تنها راه برای حفظ سلامتی باشد.
ایفلا (فدراسیون بین المللی انجمن ها و موسسات کتابداری) بنا به میزان شیوع ویروس کرونا و رویکرد دولت ها برای مقابله با این ویروس توصیه های ویژه ای دارد ، برای کشورهایی مثل ایران که شرایط تعطیلی کامل و گاها نیمه تعطیل می باشد این موارد را پیشنهاد می دهد :
سرویس دهی حداقلی :
در بسیاری از کشورها اقدامات سختگیرانه تربا محدودیت های سخت تر در اجتماعات عمومی وجود دارد، هشدارهای خاص برای افراد در معرض خطر و تعطیلی در مناطق آسیب دیده. در این شرایط ، کتابخانه ها می توانند اقدامت ذیل را در راس برنامه هایشان قرار دهند:
اطمینان از اینکه کارکنان دورکاری می کنند و در موارد حضور؛ اطمینان از اینکه کارکنان به قوانین فاصله گذاری اجتماعی آشنا هستند.
كتابداران به ساير ادارات در شهرداري هاي خود واگذار مي شوند ، براي مثال با استفاده از مهارت هاي مديريت اطلاعات براي حمايت از خدمات بهداشتي و اجتماعي
فراهم آوری ارتباط مداوم با کاربران در مورد فرصت های استفاده از منابع یا خدمات کتابخانه
برنامه ریزی برای داستانخوانی دیجیتال زمانی ، تا زمانی که قوانین حق مولف اجازه می دهد.
ترویج استفاده از كتابخانه های دیجیتالی و سایر ابزارها - از جمله سرمایه گذاری بالقوه در محتوای / مجوزهای بیشتر
تهیه صفحات دارای پیوندهای مفید برای ارائه اطلاعات مطمئن برای کاربران در وب سایت های خود و ارتقاء سواد رسانه ای برای مقابله با اطلاعات غلط که کاربران به صورت بالقوه به صورت آنلاین با آنها مواجه می شوند.
بخشش دیرکرد کتابهای فیزیکی امانت گرفته شده و افزایش تعداد کتابهای الکترونیکی که کاربران می توانند امانت بگیرند.
اختصاص فضا و امکانات کتابخانه برای فعالیت هایی از قبیل چاپ و ساخت وسایل محافظتی شخصی
افزایش آگاهی از طریق پیشنهادات دیجیتال ، هم در صفحات اول وب سایت کتابخانه ، و هم از طریق قرار دادن پوستر در ساختمان های کتابخانه
برنامه ریزی برای بازگشایی تدریجی، تا هنگامی که قوانین و مجوزها اجازه بازگشایی دادند، این امر به صورت صحیح اتفاق بیافتد
جابجایی مواد
یک سوال مهم برای بسیاری از افراد در زمینه کتابخانه درمورد خطر ابتلا به عفونت از طریق تماس با مواد حامل ویروس بوده است. واضح است که درک ما از ویروس هنوز در مرحله اولیه است و بنابراین ارائه توصیه های قطعی غیر از توصیه های جهانی در مورد تمیز نگه داشتن دست و لمس نکردن صورت امکان پذیر نیست.
برخی تحقیقات جدید (در مجله پزشکی نیوانگلند و ژورنال عفونت بیمارستانی) در مورد زنده ماندن ویروس ، در هوا و سطوح مختلف وجود دارد. به نظر می رسد ویروس روی پلاستیک و استیل مدت زمان بیشتر و روی مقوا یا مس مدت زمان کمتری زنده می ماند ، اگرچه این آزمایشات در شرایط آزمایشگاهی انجام شده و خطر ویروس به مرور زمان کاهش می یابد.
وبیناری که توسط انستیتوی موزه و خدمات کتابخانه ای در ایالات متحده برگزار شد نشان می داد که خطر کاغذ نسبت به سطوح سخت دیگر کمتر است. دولت هلند همچنین پیشنهاد کرده است که احتمال ابتلا به ویروس از سطوح کاغذی، در خارج از بحث کتابخانه - به عنوان مثال در خدمات پستی - از قبیل نامه پستی ، کم است. به نظر می رسد خطر سطوحی مانند دستگیره درها ، صفحه کلیدها ، موس ، سی دی و دی وی دی ها و... بیشتر است ، بنابراین باید به طور مرتب تمیز یا از گردش خارج شوند.
با این وجود ، در شرایطی که احتمال تماس کتابی با شخصی بیمار وجود دارد ، می توان صبر کرد تا مدت زمان زنده ماندن ویروس به پایان برسد یا از روشهای تمیز کردن بی خطر استفاده کرد.
با توجه به این موضوع ، ما می دانیم که برخی از کتابخانه ها قبل از دست زدن به کتاب های برگشتی ، مدت انتظار را تعیین کرده اند، در حالی که برخی کتابخانه ها اعلام کرده اند که تا زمانی که ویروس وجود دارد انتظار نمی رود کسی کتابهای امانتی را به کتابخانه برگرداند. اما بهداشت عمومی انگلیس اعلام کرده که خطر ایجاد شده توسط منابع کاغذی بعد از 24 ساعت ناچیز است. اتحادیه کتابخانه های آلمانی این توصیه را تائید کرده است ، در حالی که اتحادی کتابخانه های اتریش خاطرنشان کرده است که خوانندگان نباید قبل از تورق صفحات ، انگشتان خود را مرطوب کنند همچنین پیشنهاد می کند از یک پاک کننده کمی قلیایی برای جلد کتاب استفاده شود.
در مواردی که استفاده از ژل های الکلی یا مواد تمیز کننده به منابع کتابخانه آسیب می رساند ، اقدامات بهداشتی مانند شستشوی کامل دستها با آب و صابون ، جلوگیری از لمس صورت ضروری است. هرچند کتابخانه کنگره تاکید کرده است که زمان خود ضد عفونی کننده ی خوبی است.
خدمات از راه دور
كتابخانه ها در سرتاسردنیا تلاش زيادي كرده اند تا از راه دور دسترسي به مجموعه ها و خدمات خود را فراهم كنند. همه ی کتابخانه ها در تلاش برای ارتقای خدمات دیجیتالی خود هستند. - برای مثال ، کتابخانه ملی فرانسه اقدام به برپایی نمایشگاه های مجازی می کند، کتابخانه ملی اسپانیا محتوای دیجیتالی خود را تبلیغ می کند که می تواند برای پشتیبانی از آموزش استفاده شود، کتابخانه ملی مراکش کتابهای الکترونیکی را به طور رایگان ارائه می دهد. کتابخانه های عمومی در دانمارک ، منابع دیجیتالی خود را در صفحه اول وب سایت خود قرار داده است، در حالی که کتابخانه گرانبی در کبک کانادا ، بر یادگیری مهارت های جدید تاکید می کند. کتابخانه عمومی نیویورک کلوپ های کتاب آنلاین را اجرا می کند. در سراسر مالزی، در تدارک روز جهانی کتاب و کپی رایت در 23 آوریل ، کمپین #LetsReadTogether مردم را تشویق می کند تا به صورت آنلاین مطالعه کنند.
در کشورمان کتابخانه ملی خدمات مرجع مجازی را ازطریق پست الكترونیكی، گفتگوی همزمان (چت آنلاین )، پرسش و پاسخ در شبکه های اجتماعی و ارسال پیامك افزایش داده همچنین دسترسی به منابع دیجیتال را برای اعضا و پژوهشگران خود رایگان اعلام کرده است و محدودیت تمدید امانت کتاب های امانتی را برداشته شده است.
از سوی دیگر كتابخانه های مدارس در تلاش هستند تا مطالب را با فرمتی فراهم كنند كه والدین بتوانند از آموزش فرزندان خود در خانه پشتیبانی كنند .
در کتابخانه های دانشگاهی تلاش های بیشتری برای ارائه خدمات از راه دور انجام شده است. به عنوان مثال از طریق درخواست‌های آنلاین کتاب در دانشگاهی در بنگلادش یا از طریق تماس تلفنی در دانشگاهی در آفریقای جنوبی. کتابخانه دانشگاه مالایا در مالزی در حال توسعه ابزاری برای تسهیل جستجوی آنلاین و تهیه پوستر برای شرح خدماتشان است، در حالی که کتابخانه دانشگاهی در ارمنستان فرصت هایی را برای ارتباط از راه دور با کتابداران فراهم کرده است.
در نهایت به اذعان بیشتر اندیشمندان این ویروس دیر یا زود از بین خواهد رفت ولی چه بسا تغییراتی که در مناسبات انسانی برجای خواهد گذاشت سالیان سال ماندگار باشد و شاید تلنگری باشد برای سرعت بخشیدن به گسترش فناوری و منابع دیجیتال در حوزه ی علم اطلاعات و دانش شناسی.
-----------------------------------------------------------
منابع :
https://www.ifla.org/covid-19-and-libraries
https://www.webjunction.org/news/webjunction/libraries-and-the-coronavirus.html
https://www.wired.com/story/covid-19-libraries-impact-goes-beyond-books/
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.