چرا دولت ها باید از کتابخانه ها حمایت کنند؟

(لیزنا، گاهی دور/گاهی نزدیک ۳70): نصرت اله امیری خواه کتابدار کتابخانه های عمومی استان لرستان: به نظر می رسد ظهور و گسترش اینترنت و بالتبع آن توسعه انواع شبکه های مجازی (اینستاگرام، یوتیوب، ایکس (توئیتر)و...) و دسترسی آسان افراد به انواع محتوای صوتی، تصویری و متنی، "نیاز" افراد به مطالعه، که رکن حرکت به سمت کتاب و کتابخانه است را با چالش روبه رو ساخته است! در حالی که پیش از این غالب نیازهای اطلاعاتی و علمی افراد از طریق دسترسی به کتاب و حضور فیزیکی در یک فضای مانند کتابخانه و کتابفروشی و... بر طرف می شد. اما امروزه بواسطۀ توسعه اینترنت و ایجاد "دنیای شبکه ای" افراد می توانند بدون صرف انرژی خاصی در منزل خود نشسته و فلان مطلب علمی، آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و... را در فرمت های مختلف با کیفیت بالا و استاندارد شده دانلود و تماشا (مطالعه) نمایند. برهمین اساس انحصار دسترسی به منابع اطلاعاتی، با توسعه اینترنت و شبکه های اجتماعی از کتاب و کتابخانه ها گرفته شده است، و کتاب و کتابخانه در بهترین حالت به یکی از چندین منبع دسترسی به اطلاعات(دانش) تبدیل شده اند.

هر چند ابهامات مختلفی در مورد صحت، تاثیر و تعمیق اطلاعات منتشر شده در فضای مجازی وجود دارد(که مجال بحث ما نیست) اما کاهش تیراژ کتاب، تعطیلی برخی کتابفروشی ها، کاهش اعضای کتاب خوان کتابخانه ها و... می تواند تایید کننده کاهش اقبال عمومی به کتاب باشد. این در حالی است که با افزایش جمعیت، افزایش تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، پیچیده شدن شرایط اقتصادی، رشد و توسعه کسب و کارهای نوین و... نیازهای اطلاعاتی جامعه افزایش چشمگیری داشته است.

ضریب روز افزون کاربرد شبکه های اجتماعی چه بعنوان تسهیلگر در معرفی ظرفیت های مختلف کاری(شغلی) و چه بعنوان محملی برای کسب اخبار و به اشتراک گذاری دیدگاه ها و نظرات؛ و چه بعنوان محلی سرگرم کننده برای گذران اوقات و اقبال عمومی به آن، با شتاب و سرعت فراوان در حال ایجاد تغییرات بنیادین در سبک زندگی، زیبایی شناختی، ذائقه و ذهن افراد است. تغییراتی چنان شتابان و گسترده، که می تواند انسجام اجتماعی و همگرائی حول ارزش‌های جمعی را که محصول تعمق، تفکر، دوراندیشی، گفت و گو، خرد جمعی و قبول روایت های کلان تاریخی جامعه است را کم اعتبار، متزلزل و مخدوش نماید.

از همین رو ست که یکی از اندیشمندان حوزه اجتماعی در تعبیری بیان می دارد شبکه های اجتماعی در حال "رسانه زدایی" از جامعه هستند. تعبیری که بیانگر کاهش اهمیت و جایگاه رسانه های سنتی از جمله کتاب در زندگی روز مره و مرجعیت یابی شبکه های مجازی است. رسانه های مختلف از جمله کتاب، روزنامه، مجلات و... بعنوان یک میانجی اجتماعی، رسالت عظیم اطلاع رسانی و آگاهی بخشی را بر عهده دارند و بخشی از نظام گفت و گوی جمعی هستند. کتاب عصاره دانایی و ظرفیت معنایی هر جامعه برای همگرائی، انسجام و حرکت است که نماد متجسم آن نهاد کتابخانه است. کتاب بر خلاف شبکه های اجتماعی که دارای ویژگی های مانند زودگذر بودن، هیجانی بودن، اغواگری و... است، در ذات خود دارای عقلانیت، شکیبایی و تامل است.

تجربه خواندن عمیق آثار نویسندگان و اندیشمندان حوزهای مختلف موضوعی که باعث دوام، قوام و بقای ارزش های جمعی می شوند بواسطه همین شتاب و تغییر ذائقه مخاطبان که ناشی از توسعه و گسترش روز افزون شبکه های اجتماعی ست در حال از بین رفتن است‌.

وقتی ارزش‌های جمعی در جامعه کاهش می یابد، فرد گرایی در جامعه توسعه می یابد و جامعه به تعبیر هانا آرنت ذره ای می گردد، به شبکه های اجتماعی که نوعی پناهگاه عاطفی و محل کنش گری افراد است روی می آورند، که در میان مدت و نه بلند مدت، باعث گسترش روایت های مخالف، متضاد و گاها متعارض با فهم عمومی جامعه از "خیر عمومی" می گردد.

سلیقه های مینی مال و فست فودی، نمی تواند باعث ایجاد معنا در زندگی جمعی جامعه گردد و بقا و دوام فرهنگی جامعه را با اختلال مواجه می نمایند. در اینجاست که ضرورت حمایت بیش از پیش دولت ها از کتابخانه مطرح می گردد. البته کتابخانه های عمومی با توجه به شرایط پیچیده اجتماعی و تکنولوژیکی باید درهای خود را بیش از پیش به سوی گروه‌های و اقشار مختلف اجتماعی از جمله آسیب دیدگان اجتماعی، بانوان، گروه‌های حاشیه ای، گروه‌های طرد شده، هنرمندان و نویسندگان باز نماید، تا امکان گفت و گو، مفاهمه، دیده شدن و شنیده شدن را برای جامعه متکثر ایرانی فراهم سازد. کتابخانه های عمومی باید بتوانند با فهم دقیق از جایگاه تاریخی و نقش بی بدیل خود، بعنوان یک پاتوق فرهنگی و یک پاتوق اجتماعی بستر ساز حضور افراد و گروههای مختلف اجتماعی شوند، حضوری که باعث توانمندسازی افراد، تنومند سازی جامعه مدنی و وفاق حول ارزش‌های ملی می گردد.