داخلی
»اخبار کتاب
صداوسیما در پاسداشت زبان فارسی ضعیف عمل می‌کند
به گزارش لیزنا، سلسله نشست‌های سامانه کارشناسی کتاب مجمع ناشران انقلاب اسلامی با عنوان «وضعیت‌شناسی زبان فارسی در نشر کشور» با حضور سیدمحسن ملاباشی، صبح روز جمعه سیزدهم اردیبشهت برگزار شد. ملاباشی با اشاره به خلأهای موجود در ویراستاری زبان فارسی گفت: مهم‌ترین نکته در زبان فارسی ارتقای درست‌نویسی فارسی در سال‌های اخیر است. نکته مثبت دوم ارتقای نقش ویراستار در حوزه نشر بوده است. فضای نشر رقابتی شده و این باعث پیشی گرفتن کنشگران آن از یکدیگر شده است. بعد از نویسنده و مترجم مهم‌ترین عامل ارتقای متن، ویراستار است. بسیاری از ناشران جوان به ویرایش اهمیت ویژه‌ای داده و متون شسته‌ورفته و بدون غلط به مخاطب تحویل می‌دهند. سومین نکته درخور توجه، آموزش و فراگیری درست‌نویسی در سطح کشور است.
وی گفت: اما در خصوص ضعف‌های این حوزه اگر بخواهیم صحبت کنیم، باید گفت متاسفانه به این پرسش که زبان فارسی در فضای نشر چه وضعیتی دارد، نمی‌توان پاسخ درست و امیدوارکننده‌ای داد. چون این فضا چندان امیدوارکننده نیست و در حوزه کتاب این آسیب به شکل‌های مختلفی خود را نشان می‌دهد. ما در کتب پژوهشگاهی با معضل دشوارنویسی و دشوارگویی مواجه هستیم. برخی دشوارگویی و دشوارنویسی را به‌عنوان یک فضیلت تصور می‌کنند. تا زمانی که این دیدگاه در فضای دانشگاهی حاکم است، شاهد دشوارنویسی در فضای کلی نشر خواهیم بود. این موضوع در ناشران علمی و دانشگاهی پررنگ‌تر است.
او افزود: ما در حوزه ادبیات با مشکلات مختلفی مواجه هستیم. انواع کتب داستان و رمان، اعم از ترجمه و تالیف، مملو از غلط‌های زبانی و ویرایشی هستند. برای مثال ترجمه‌های واردشده در حوزه ادبیات و داستان مملو از گرته‌برداری، به معنای رونوشت سطحی و غیرعالمانه مترجم از زبان مبدا به زبان مقصد است. این آسیب و مشکل، پیامدهای ویران‌کننده‌ای برای ذائقه ذهنی و زبانی مخاطب زبان فارسی به همراه دارد.
ملاباشی با آسیب‌شناسی مشکلات پیش روی زبان فارسی گفت: از دیگر غلط‌های پربسامد به نوشتن متون محاوره‌ای و شکسته برمی‌گردد. ما با بحران شکسته‌نویسی به معنای محاوره‌نویسی در نوشتار مواجهیم. یکی از مشکلات اساسی، فقدان معیارسازی در حوزه محاوره‌نویسی است. این فقدان باعث آشفتگی عجیبی در کتب می‌شود. وقتی هر ناشر و نویسنده‌ای به هر شیوه‌ای که خودش صلاح می‌داند به شکسته‌نویسی روی می‌آورد، این اقدام باعث ضربه زدن به زبان فارسی و دستور خط آن می‌شود. زمانی متوجه این قضیه خواهیم شد که بیشتر کتاب‌های چاپ‌شده رمان و داستان با تیراژ بالا هستند. این شکسته‌نویسی و هرج و مرج در نوشتار، وارد گفتار و نوشتار فارسی‌زبانان هم می‌شود. از دیگر آسیب‌های مهم و جدی در حوزه نشر می‌توان به فقدان هرگونه نظارت در این حوزه اشاره کرد. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هیچ نظارتی بر متن و زبان کتاب‌ها ندارد. یعنی هر متنی با هر کیفیت و تعداد غلطی چاپ شود، اهمیتی ندارد و نظارت فقط بر محتوای متون انجام می‌شود. برای حل این مشکل به ساختار قانونی برای بهبود کیفیت نوشتار نیاز است. برخی نویسندگان هم بعد از نوشتن چند کتاب به صاحب‌سبک تبدیل می‌شوند و نمی‌توان هیچ خرده‌ای از آنان گرفت.
این ویراستار به نقش تاثیرگذار فرهنگستان زبان و ادب فارسی اشاره کرد و افزود: سومین بحران به فرهنگستان زبان و ادب فارسی برمی‌گردد که به‌عنوان مرجع رسمی و قانونی زبان فارسی در ایران به نوشتار رسمی نظارتی ندارد. این فرهنگستان دو رسالت مهم دارد؛ معادل‌سازی درست و دقیق برای واژگان و تنظیم دستور خط فارسی برای اهالی زبان. اما متاسفانه فرهنگستان با رسانه بیگانه است و در معادل‌سازی خسته است و در ترویج ناتوان عمل کرده است. فرهنگستان پس از ماه‌ها برای معادل‌سازی واژگان دخیل وارد عمل می‌شود؛ اما توانایی ترویج آن واژه را ندارد. همچنین در تنطیم دستور خط که وظیفه اصلی فرهنگستان است، کوتاهی صورت گرفته است. وقتی فرهنگستان در واژه‌سازی ضعیف عمل می‌کند، نباید انتظار زیادی از ناشران، نویسندگان و مترجمان داشته باشیم. برای نقد زبان و نوشتار زبان فارسی باید به مرجع قانونی آن مراجعه شود.
وی تصریح کرد: از دیگر مشکلات اساسی ضعف زبان فارسی، صدا و سیما است. زبان محیط بسته و غیرقابل نفوذی ندارد و محیط به شدت سرایت‌کننده‌ای دارد. وقتی در فضای مجازی و رسانه، نوشتار معیار نداریم، این بدقلمی به حوزه نشر هم سرایت می‌کند. رسانه ملی ما به آن اندازه‌ای که لازم است از زبان فارسی پاسداری نمی‌کند. وقتی رسانه ملی غلط‌های ویرایشی، نوشتاری و گرته‌برداری دارد، از مخاطب و بیننده چه انتظاری می‌توان داشت؟ صدا و سیما در پاسداشت زبان فارسی ضعیف عمل می‌کند. متناسب با انتظارات و اختیاراتش تاثیرگذاری ندارد و از آن کوتاهی می‌بینیم.
سیدمحسن ملاباشی آموزش پرورش را از موانع اصلاح زبان فارسی نام برد و بیان کرد: از دیگر نکات مهم، وضعیت آموزش زبان فارسی در مدارس است. برخلاف افزایش کیفیت کتاب‌های درسی، کیفیت زبانی و متن کتاب‌های درسی کاهش پیدا کرده است. معلمان اعتراض دارند که از طرفی دستور خط فرهنگستان تبلیغ می‌شود و از طرف دیگر کتب آموزشی با آن مغایرت دارد. آموزش و پرورش از دستور خط فرهنگستان پیروی نمی‌کند. افزون بر این از هیچ دستور خط معینی نیز پیروی نمی‌کند. یکی از دردسرهای معلمان و دانش‌آموزان شیوه‌های نوشتاری و املایی دانش‌آموزان است. وقتی وارد حوزه نشر کودک و نوجوان می‌شویم، این آشفتگی بیشتر نمود پیدا می‌کند.
وی اشاره کرد: یکی از اقدامات مثبت مجموعه‌های فرهنگی ارزش‌گذاری برای زبان فارسی است. طبیعتاً در فضای مجازی سلبریتی‌ها به دلیل بی‌سوادی و دلایل دیگر تاثیر زیادی در تشدید این آشفتگی دارند. حضورنداشتن یک مرجع قانونی و معتبر برای نویسندگان، مترجمان و ویراستاران از بزرگ‌ترین مشکلات حوزه نشر است. هرکسی با هر حد دانش و اطلاعات به خلق رمان و داستان و ترجمه دست می‌زند. در حوزه نشر هرکسی که هر زبانی به جز فارسی بلد باشد، به خودش اجازه می‌دهد که وارد فضای ترجمه شود و از آن بدتر به خود اجازه ویراستاری می‌دهد؛ ویراستار‌های دروغینی که فقط به عنوان یک اسم در کتاب ثبت می‌شوند.
ملاباشی در پایان افزود: از دیگر مشکلات اساسی در حوزه نشر پیروی نکردن ناشران از دستور خط رسمی و قوانین فرهنگستان است. با وجود اینکه فرهنگستان کم‌کاری دارد، یک مرجع قانونی است که برای یکدست شدن نوشتار باید به آن مراجعه کرد. بسیاری از ناشران و مراکز فرهنگی از دستور خط فرهنگستان پیروی نمی‌کنند. البته می‌دانیم که فرهنگستان دستور خط خود را به‌طور رایگان یا مجازی در اختیار مردم قرار نمی‌دهد؛ اما مجموعه‌های دیگری این کار را انجام داده‌اند که با یک جست‌وجوی ساده می‌توان به نتایج دلخواه رسید. در مجموع با وجود ضعف‌هایی که وجود دارد، این وضعیت در سال‌های گذشته رو به پیشرفت بوده است؛ اما بدون آسیب‌شناسی و بررسی موانع نمی‌توان رو به جلو حرکت کرد.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.