نشست روز جهانی آرشیو با عنوان «آرشیو؛ حاکمیت، حافظه و میراث»

به گزارش لیزنا براساس اعلام روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در ابتدای این نشست، «غلامرضا عزیزی»؛ رئیس پژوهشکده اسناد، از برگزاری نخستین کنگره مطالعات آرشیوی در 19 خرداد 1398 خبر داد.

 سپس سیروس پرهام، بنیانگذار آرشیو ملی ایران برای حاضران سخن گفت. او به سال 1343 گریزی زد و از جرقه تاسیس سازمان اسناد ملی ایران صحبت کرد: در آن زمان، من سردبیر روزنامه تهران ژورنال وابسته به موسسه اطلاعات بودم. در این اثنا، تصادفا بازدیدی از بایگانی راکد وزارت دارایی داشتم و بعد، مطلبی در روزنامه نوشتم. از قضای روزگار در همان زمان به پیشنهاد کمیسیون ملی یونسکو، هیاتی از آرشیو ملی انگلیس به ایران آمدند تا مقدمات ایجاد آرشیو ملی ایران را فراهم کنند. یکی از اعضای آن هیات که پیرمرد کارکشته ای بود، آن مطلب مرا که دیده بود، پیشنهاد کرد تا ایجاد آرشیو ملی را برعهده بگیرم اما چون تجربه ای نداشتم، 6 ماه در آمریکا و 8 ماه در انگلیس آموزش دیدم. وقتی طرح تدوین قانون تاسیس سازمان را آماده کردیم، حدود یک سال و نیم در جلسات فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین و کمیسیون های مختلف مجلس شورای ملی و سنا رفت و آمد داشتیم تا آن را به تصویب برسانیم اما اصلا کار ساده ای نبود. البته قبلا هم تلاش هایی شده بود اما چون ضرورت آن تفهیم نشده بودند، بی نتیجه مانده بود. این سازمان زمانی در ایران ایجاد شد که در همه جهان نسبت به اهمیت آرشیو آگاهی وجود داشت.

او سپس به پیشینه نگهداری اسناد تاریخی در ایران اشاره کرد: کشور ما به لحاظ بررسی اسناد تاریخی دارای سابقه است که به ویژه در شهرستان‌هاو روستاها  بسیار به چشم می‌خورد. به همین سبب راه اندازی مرکز بایگانی راکد از اهم واجبات است. قرار بود این اتفاق پیش از انقلاب و در زمان نخست وزیری امیرعباس هویدا بیفتد اما مدام پشت گوش انداخته شد تا آنکه خانم بروجردی، اهمیت آن را درک کرد و امیدوارم آرشیو ملی ایران صاحب آن چیزی شود که لازم است وجود داشته باشد.

پرهام همچنین برخی خاطرات خود طی سال های پیش از انقلاب، در دشواریِ مواجهه با نهادهای حکومتی و به خصوص نظامی درخصوص در اختیار قرار دادن اسنادشان طبق قانون را هم برای حاضران شرح داد.

در ادامه، فریبرز خسروی، سرپرست معاونت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از عدم اقبال به آرشیو گفت. واقعیت این است که در جامعه ما، گرسنگی اطلاعات وجود ندارد و دسترسی به اطلاعات محلی از اعراب ندارد. اما آنچه به ما مربوط می‌شود این است که تا چه میزان توانسته ایم با سرعت و دقت پاسخگوی نیازهای مراجعان باشیم. زیرا هرگاه دو عنصر راحت تر و بهینه تر در اختیار قرار گیرد، اقبال بیشتری قرار خواهد گرفت. باید اعتراف کرد که ازسوی ما اهمال شده است.

او با اشاره به اهمیت بایگانی راکد، افزود: نمی‌شود بایگانی راکد در آرشیو ملی وجود داشته باشد و چنانچه این تفکیک صورت نپذیرد، با بحران روبرو خواهیم شد. جنبه میراثی یکی از کارکردهای این موضوع است. باید ایجاد فراداده‌هاطوری باشد که در کمترین زمان، بیشترین اطلاعات را برساند و هرقدر پویاتر باشیم، به حافظه مندی کمک کرده ایم. عدم رعایت تولید فراداده‌هاسبب می‌شود تا در آینده، مجموعه دچار ریزش اطلاعات نشود. دلیل دیگر آن، این است که فهرست‌‎نویسیِ فهرست‌نویسان به نحوی باشد که وقتی به اطلاعاتی ارجاع می‌شود، نتیجه بخش نباشد.

خسروی همچنین با تاکید بر تدوین برنامه جامع اسناد ابراز امیدواری کرد: با اجرای این برنامه، مجموعه به روز و مستند فراهم آید. پس از این است که مدیریت عملکرد را به اجرا درآوریم که بخش جدایی ناپذیر آن، فناوری است که دیکته خود را خواهد گفت و باید که آگاهانه با آن مانوس شویم تا کار راحت تر شود و در نتیجه، سازمانی چابک و یادگیرنده داشته باشیم و احساس کنیم در آن رشد می‌کنیم و گام های موثری برمی‌داریم.