برای الزویر داوری نکنید، مقاله به الزویر ندهید: اعتراض استادان كمبريج و ام آي تي (4189 امضا)

سید ابراهیم عمرانی، سردبیر لیزنا: این شعار با فریاد یکی از اساتید ریاضی دانشگاه کمبریج آغاز شده و به سرعت در بین همه اساتید همه رشته ها در حال گسترش است. این بار با برخوردی سیاسی و از سوی کشوری سیاسی شده روبرو نیستیم. می گویم سیاسی شده، چون ایران در مراودات بین المللی خود دچار پدیده ای شده که حرفهای غیر سیاسیش هم سیاسی تلقی می شود، نه تنها از سوی آنان که بیرون مرزها هستند، حتی از سوی نزدیکان خودمان.

این بار آغاز کننده بحث "تیموتی گاور" استاد ریاضی دانشگاه کمبریج است، کسی که جایزه فیلدز را به پاس تحقيقات ارزشمند در کارنامه خود دارد. تيموتي گاور جمع‌آوري امضا براي تحريم الزوير را از يك وبلاگ شروع كرده، و تقاضاي تحريم خود را روز 21 ژانويه 2012 در وب سايت "The Cost of Knowledge" به اعتراض منتشر كرده و همگان را دعوت به اين تحريم مي كند. وي معتقد است مدل قيمت گذاري و سياستهاي الزوير دسترسي به آثاري كه بايد به سادگي در اختيار همه باشد را محدود كرده است. تنها از تاريخ 21 تا 30 ژانويه بيش از 1900 دانشمند و استاد به اين تحريم پيوسته و در سايت بالا اعتراض را امضا و تعهد كرده اند كه ديگر نه مقاله براي انتشار به الزوير بدهند، نه براي مجلات الزوير داوري كنند و نه ديگر سردبيري و عضويت در هيات تحريريه هيچيك از مجلات الزوير را بپذيرند. اين تعداد در تاريخ 8 فوريه معادل 19 بهمن اين تعداد به 4189 امضاء افزايش يافته است.

به گفته تحريم كنندگان شركت الزوير در سه حوزه مرتكب خطا شده است:1- قيمت بسيار بالا براي مجلاتش؛ 2- درست كردن بسته هايي از مجلات بي ارزش در كنار مجلات مهم و با ارزش واجبار به كتابخانه ها براي بيرون ريختن پولهايشان براي خريد چيزي كه اصلا مورد تقاضايشان (تقاضاي استادان و دانشمندان) نيست؛ و 3- اخيرا و به تازگي ( و احتمالا با لابي كردن) قانوني به تصويب رسيده است با عنوان "قانون آثار علمي" Research Works Act كه ناشران چند مليتي مي خواهند به وسيله آن با جنبش دسترسي آزاد نيز به مقابله برخواسته و موسسات دسترسي آزاد مانند "موسسه ملي بهداشت" آمريكا را زير فشار اين قانون مجبور كنند كه دسترسي رايگان به مقالاتي كه از محل بودجه و پژ‍وهانه هاي دولتي تحقيق و منتشر شده اند ، ندهند.

هال ابلسون، پروفسور علوم كامپيوتر از انستيتو فناوري ماساچوست MIT ، و يك مدافع دسترسي آزاد به نشر علمي، با امضاي اين اعتراضيه مي نويسد:" با حركت اين غولناشران Megapublishers داريم به چشم خودمان انحصاري شدن و در انحصار گرفتن سوابق علمي جهان را رويت مي كنيم"؛ و بنجامين آر سيفارس استاد بزرگ علوم كامپيوتر از دانشگاه مي سي سي پي مي تويسد:" قريب به همه تحقيقات دانشگاهي از محل بودجه هاي دولتي انجام مي شوند و بايد به رايگان در دسترس همه باشند." پروفسور اسكات آرونسون استاد ديگر MIT نيز در اعتراضيه خود نوشته: "با توجه به اينكه مدل كلي آنها (الزوير) وابسته به اين است كه ما (كماكان) كارگران مجاني آنها باشيم، همه كاري كه بايد براي به زير كشيدن آنها انجام دهيم اين است: تعداد كافي از ما تصميم بگيريم كه ديگر نمي خواهيم در خدمت باشيم" .

استادان محترم، كتابداران عزيز، پژوهشگران گرامي ايران:

این بار ابراهیم عمرانی دبیر قبلی شورای سیاستگزاری تامین منابع علمی وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و پشت میز مذاکره برای خرید مجلات الزویر نیست، که غرض ورزانه !!!! می گوید قيمتهاي شما (الزوير ) ظالمانه، و شیوه قیمت گذاریتان كاملا غير عادلانه است، و (الزوير) به او بگویند، که ما تازه داریم به شما لطف می کنیم و قیمتهای ما و ارزش ما بسیار بیشتر از اینها است. این بار نمایندگان جنبش دسترسی آزاد نیستند که بگویند در پر هزینه ترین رشته ها مانند فیزیک، قیمت تمام شده یک مقاله حد اکثر 1900 دلار می شود و در برخی حوزه ها مثل تاریخ این رقم به 300 تا 350 دلار می رسد، و الزویر در پاسخ بگوید الا و بالله همان 6000 دلار به ازای هرمقاله ، فیزیک و تاریخ هم فرق نمی کند ، چون ما خیلی بزرگیم و هزینه های بالا سریمان زیاد است.

 ما نیستیم که می پرسیم جناب جلالت مآب الزویر ممکن است مدل قیمت گذاری خودتان را برای ما توضيح بفرمائید ، و بگویند روشن است و در سایت هست، می پرسم مدل پرینت بیس سابق را می فرمائید که حالا شده هولدینگ بیس ، همان که روی پایه قیمت مجله ، 11.3 درصد برای دسترسیهای اضافی و 3.5 درصد برای محیط ساینس دایرکت و 2.5 درصد برای .... فرموده اید، خوب ما هرکار می کنیم جور در نمي آيد، اصلا این رقمهایی که شما می گوئید نمی شود؟ امکان دارد به ما بفرمائید آن ضریبی که به یکباره دانشگاه تازه تاسیس ما در بجنورد باید به ازای دانشجوی نداشته دکتریش خدا تومان بپردازد چگونه بدست آمده؟ می توانم بپرسم آيا به علت وجود درختان پسته در رفسنجان است كه دانشگاه ولیعصر اين شهر باید معادل فلان دانشگاه مرکز استان بپردازد؟ دوست بزرگوار من می فرمایند این دیگر از اسرار داخلی ناشر است و به اینکه دانشگاه رفسنجان دانشگاه ثروتمندی هست يا نيست ربطی ندارد و ما خودمان هم که نماینده ناشر هستیم، چیزی نمی دانیم.

حدود هفت سال است که کتابداران آمریکایی و اروپایی هم صدا با پایه گذاران و طرفداران جنبش دسترسی آزاد با قیمتهای غیر منطقی الزویر در حال مبارزه هستند. در ابران خودمان بارها و بارها به قیمتها اعتراض کردیم و تا پای قطع خریدها پیش می رفتیم ، ليكن شركت و کارگزارانش در اينجا و در همه دنيا بلافاصله همه را به قطع دسترسي و بلند شدن اعتراض اساتید تهديد كردند و ترساندند و با دور زدن نمایندگان دانشگاهها با استفاده از روابط خاص شکایت نمایندگان دانشگاهها را به روسای دانشگاهها بردند، و خبر به اساتید بردند که وا مصيبتا، چه نشسته اید عده ای دارند تلاش می کنند الزویر را قطع کنند. من اين شيوه را از طريق اتحاديه هاي مختلف كتابخانه اي و از زبان كتابداران بيش از 40 كشور خوانده و شنيده ام. و شيوه دور زدن را در قانون اخيري كه در امريكا به تصويب رسانده و مورد اعتراض مجامع علمي واقع شده Research Works Act ، مي بينيم.

ليكن اين بار کتابداران (و روسای کتابخانه های مرکزی) ايراني نیستند، این بار سیاستمداران ایرانی نیستند ، این بار مغرضانی که می خواهند مجلات الزویر را به دلایل فردی به خاطر دشمنی با کارگزاران داخلي و براي خیانت به پیشرفت علمی ایران قطع کنند نیستند که فریاد می زنند برای الزویر داوری نکنید، مقاله هایتان را برای انتشار به مجلات الزویر ندهید. مشكل الزوير قيمتهاي بسيار غير منطقي و بالاي آن است. قيمتهايي كه در ايران ما سالانه 12 تا 14% افزايش داشته و خواهد داشت. اين افزايش منطقي نيست. اين افزايش ما را از دسترسي به بسياري از كتابها و مجلات محروم كرده است.

 اين بار دكتر رضا داوري و استاد احمد سميعي گيلاني و استادان صاحب نام علوم انساني دانشگاههاي ايران كه طبيعتا به مكانيسم پيچيده خريدهاي الكترونيكي ادواريها آشنا نيستند كه با تعجب از كم شدن دسترسيهاي علوم انساني فرياد مي زنند. اين بار دانشمندان همان رشته هايي كه الزوير از آنها آيه و مستندات مي آورد سخن به اعتراض گشوده اند. همه كتابداران كتابخانه هاي دانشگاهي و تخصصي فرياد مي زنند كه مجبور به حفظ الزويري هستيم كه به گفته استادان صاحب نام و صاحب عنوان كمبريج و MIT پول خود را براي چند عنوان مجله خوب با مجموعه اي از مجلات متوسط و ضعيف كه در بسته بندي زيبايي به نام ساينس دايركت پيچيده شده دور مي ريزيم و هرچه فرياد مي زنيم به ما مي گويند "در هم " است و نمي توانيد جدا كنيد. ياد ميوه فروشيهاي سر كوچه تان نمي افتيد، به ياد بقالهاي دندان گرد روزهاي جنگ تحميلي كه به اين شرط روغن سهميه اي و كوپني شما را به شما مي فروخت كه پفك نمكي و كيسه زباله هم خريداري كنيد؟

از اساتيد بزرگ ايران دعوت مي كنم كه به سايت The Cost of Knowledge بروند و اعتراضيه را امضا كنند تا در كنار صاحب نامان دنياي علم، بتوان با آرايي قويتر با اين زياده خواهي بي حد و حصر به مقابله برخواست. از كتابداران كتابخانه هاي دانشگاهي و تخصصي تقاضا دارم كه اين يادداشت را براي همه اساتيد و دانشجويان تحصيلات تكميلي موسسه خود ارسال فرمايند تا همه در جريان اين حركت دانشمندان در مبارزه با زياده خواهي ناشران قرار گيرند.

عمرانی، ابراهیم. «برای الزویر داوری نکنید، مقاله به الزویر ندهید: اعتراض استادان كمبريج و ام آي تي (4189 امضا)». پایگاه تحلیلی خبری لیزنا. سخن هفته شماره 66.  24 بهمن 1390.