سامانه مدیریت اطلاعات و فرآیندهای پژوهش ایرانداک راه اندازی می‌شود

به گزارش لیزنا، اولین گفتگو با مدیران ایرانداک، گفتگو با دکتر محمد حسن زاده، رئیس ایرانداک بود که در سخن هفته اول بهمن ماه با عنوان «ایرانداک جایگاه ستادی کتابخانه‌های دانشگاهی»  و دومین گفتگو با دکتر فریبرز درودی معاون اطلاعات علم و فناوری و  دکتر بهروز رسولی عضو هیات علمی و مدیر سامانه‌هاهی ارزیابی و علم سنجی ایرانداک  منتشر شد. همچنین قسمت سوم گفتگو با مدیران ایرانداک با دکتر نصرالله پاک‌نیت رئیس مرکز فناوری اطلاعات و امنیت فضای مجازی و دکتر بیرامی مدیر دفتر اشتراک منابع و مسئول سامانه آمار کتابخانه‌‌ها بود. قسمت چهارم این گفتگو با دکتر رضا رجبعلی بگلو، دانشیار پژوهشکده علوم اطلاعات، گروه پژوهشی علم‌سنجی و تحلیل اطلاعات بود. قسمت پنجم گفتگو با دکتر محمد جواد ارشادی، معاون پژوهشی ایرانداک است.

در ادامه گفتگو را می خوانید:

قسمت پنجم.

عمرانی. آقای دکتر ارشادی در خدمت باشیم، معاون پژوهشی پژوهشگاه آقای دکتر محمد جواد ارشادی

ارشادی. سلامت باشید خب بسم الله الرحمن الرحیم من هم به جنابعالی و همکارانتان سلام عرض می‌کنم. به همه همکاران خودم سلام و خدا قوت می‌گویم. اگر بخواهم مقدمه‌ای در مورد آنچه که در حوزه پژوهش و آموزش در پژوهشگاه اتفاق می‌افتد، بگویم، از اینجا شروع کنم که از نظر ساختاری، ما سه پژوهشکده داریم در پژوهشگاه که فعالیت های پژوهشی که در حوزه های مختلف علوم و فناوری اطلاعات، چنانکه عرض خواهم کرد انجام می‌شود، در این سه پژوهشکده اتفاق می‌افتد. سه پژوهشکده عبارتند از، پژوهشکده فناوری اطلاعات، پژوهشکده علوم اطلاعات و پژوهشکده جامعه و اطلاعات؛ و نُه گروه پژوهشی داریم، هرکدام از این سه پژوهشکده سه گروه پژوهشی دارند که در مجموع می‌شود نه گروه پژوهشی . اعضای هیئت علمی ما در واقع پژوهش‌هایشان را به اصطلاح ذیل این گروه های پژوهشی انجام می‌دهند و در حال حاضر بیست و شش عضو هیئت علمی هستند که  فعالیت های پژوهشی را در قالب طرح‌های پژوهشی انجام می‌دهند. خدمت شما عرض کنم که اگر بخواهم یک مقدار دقیق تر بگویم پژوهشکده فناوری اطلاعات در حوزه های مختلف هوش مصنوعی، ابزارهای فناوری اطلاعات، کسب و کار، فناوری اطلاعات و مدیریت فناوری اطلاعات، پژوهشکده علوم اطلاعات جنبه های مختلف مدیریت دانش، اصطلاح نامه ها، زبانشناسی حوزه هایی هستند که پژوهش های آنها انجام می‌شود و پژوهشکده جامعه و اطلاعات هم در حوزه های تحلیل شبکه‌های اجتماعی، در حوزه های مربوط به سیاست گذاری علم و فناوری در حقیقت دارند پژوهش انجام می‌دهند. بحث‌های در واقع ارتباطات علمی و آموزش را اگر اجازه بدهید در این مرحله جدا کنیم و در مورد به اصطلاح پژوهش هایی که دارد در سه پژوهشکده ما انجام می‌شود توضیح بدهیم. مواردی که حالا می‌‌خواهم اسم ببرم در حقیقت عناوینی که اخیراً به آن پرداخته شده است. از پژوهشهایی که داشتیم طراحی پلتفرم هوش مصنوعی پژوهشگاه را می‌توانیم اسم ببریم یا در حوزه ی سخت افزار طرح‌های پژوهشی که انجام شده، که اصطلاحاً به آن می‌گویند GPU farm در واقع تحلیلی را یکی از اعضای تیم ما دارد انجام می‌دهد که یا در پژوهشکده جامع اطلاعاتمان سیاست‌گذاری بر پایه‌ی هوش مصنوعی را در واقع دوستان دارند پژوهششان را مرتبط با آن انجام می‌دهند و می‌شود روی عناوین آنها بیشتر تمرکز کرد ولی هرکدام از اعضای هیئت علمی ما در سال یک طرح موظف دارند که در حوزه های به روز فناوری اطلاعات مثلاً در پژوهشکده علوم اطلاعات الان هر پژوهشی داریم که راجع به علوم انسانی دیجیتال دارند کار می‌کنند و پژوهش هایی را انجام می‌دهند. این‌ها در حقیقت در راستای مأموریت های پژوهشگاه در رفع نیازهای مربوط به سامانه‌های پژوهشگاه است، کاری که اخیراً دارد انجام می‌شود طراحی به اصطلاح بات (Bot) برای سامانه گنج ما است که مبتنی بر هوش مصنوعی است تا بتواند در واقع نزدیک بکند چیزی که در سامانه گنج ما است به ابزارهای به روز مثل chatGPT که دیالوگ محور باشد، گفتگو محور باشد و در حقیقت بتواند برای کاربرانی که در مورد پایان نامه‌ها و رساله ها سوال دارند، پاسخ نیازهای اطلاعاتی‌شان را دریافت بکنند به شکل گفتگو محور باشد. آزمایشگاه ها را فکر می‌کنم صحبت شده.

ع. بله خیلی کوتاه اشاره شد، شما توضیح بیشتر بفرمائید.

ارشادی. ما شش آزمایشگاه در حال حاضر داریم. آزمایشگاه هوش مصنوعی و تحلیل دادگان است ، آزمایشگاه سیاست گذاری‌مان است، آزمایشگاه کودکان و فضای مجازی‌مان که هر کدام به اصطلاح ایده‌هایی که در کوتاه مدت می‌تواند به محصولات حوزه فناوری اطلاعات برسد بعضاً هر کدام محصولاتی دارند که دارند روی آن کار می‌کنند و خوشبختانه در یک سال گذشته مرکز رشد و کارآفرینی ما است که بتوانند این ایده هایی که در آزمایشگاه ها پخته می‌شوند بیاید در مرکز رشدمان و در مرکز کارآفرینی‌مان تبدیل بشود به کسب و کارهای کوچک، و تبدیل بشود به استارت آپ ها و توسعه پیدا بکند. سعی کردیم این چرخه را از خود پژوهش تا به اصطلاح ایده‌هایی که در آزمایشگاه پخته تر می‌شود تا آن چیزی که مربوط به بیزینس و کسب و کار نزدیک می‌شود این به اصطلاح زنجیره را کامل داشته باشیم. مرکز رشد کارآفرینی ما تقریباً الان یک سال است که مجوزهای خود را دریافت کرده و شرکت‌ها در حقیقت دارند آرام آرام وصل می‌شوند و فعالیتشان را انجام می‌دهند. اگر بخواهم وارد بحث ارتباطات علمی‌مان بشوم، رخدادهای علمی که داریم برگزار می‌کنیم یک اشاره ای بکنم، ما دو ایونت (رویداد) خیلی به قول معروف شناخته شده‌ی مرتبط با فناوری اطلاعات را داریم به امید خدا برگزار می‌کنیم. یکی آن که همایش شهر هوشمند است که دبیرخانه ی دائمی شهر هوشمند را داریم که به اصطلاح ارتباطات علمی ما آنجا برنامه ریزی می‌کند حوزه‌ی هم مقالات آن، هم سخنرانی های آن و پنل‌های خود را دارد. و همایشی که سال‌ها در پژوهشگاه برگزار می‌شود، همایش مدیران فناوری اطلاعات است که هشتمین دوره‌ی آن باز با تم هوش مصنوعی مولد که همکاران خودمان در پژوهشگاه اعضای کمیته علمی آن هستند به اضافه‌ی متخصصین حوزه‌ی فناوری اطلاعات.

ع. که برگزاری امسال آن نزدیک است.

ارشادی. بله. در کمیته ها و پنل‌های آن هم از صنعت، و هم اعضای هیئت علمی سایر مراکز آموزش عالی مشارکت دارند. به امید خدا امسال هشتمین دوره را برگزار می‌کنیم که خب مفصل به نظرم خود آقای دکتر بگلو می‌توانند در مورد اینکه ساختار آن به چه شکل است، بخش های مختلفی که این همایش دارد، به اصطلاح اجزای آن چطور است اینها را صحبت خواهند کرد.

ع. از فعالیتهای دیگرتان هم بفرمائید.

ارشادی. ما یک کاری که یک سال است تقریباً شروع کردیم کرسی های علمی ترویجی است که طبق هماهنگی و تفاهم نامه‌ای که با شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتیم سخنرانی هایمان را در قالب کرسی‌های علمی ترویجی و نظریه پردازی برگزار می‌کنیم. دوازده کرسی برگزار کردیم در یک سال گذشته. در کنار سایر پنل‌هایی که در حوزه‌های لبه‌ی علم حالا هوش مصنوعی بوده، بحث‌های در حوزه علم اطلاعات بوده، برنامه های مختلفی که حالا سخنرانی هایی که داشتیم در قالب کرسی ها برگزار کردیم.

به علاوه حدوداً تقریباً دو سال است که بر پایه‌ی حالا سیاست رویکرد جدیدی که داشتیم درپژوهشگاه، کتاب های علمی که اعضای هیئت علمی سایر دانشگاهها و پژوهشگاه ها ایده‌هایی داشتند برونداد‌های علمی‌شان در قالب کتاب را در شورای پژوهشمان ارزیابی می‌کنیم و در یک سال گذشته ده کتاب را درخواست داشتیم چاپ کردیم. مراحل داوری و مراحل مختلف ویراستاری و چاپ آن را در پژوهشگاه داشتیم. پژوهشنامه شناخته شده ای داریم  که با آن آشنا هستید.

ع. کاملا. به نظر من موفق‌ترین مجله در رشته ما است.

ارشادی. بله پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات که از سال دو هزار و دوازده به این سمت در scopus ایندکس شده و رتبه‌ی بین المللی دارد. نکته‌ی قابل توجهی که در این یک سال اخیر در واقع در پژوهشنامه داشتیم هم در حوزه های به روز فناوری اطلاعات special issue داریم.

 تقریباً سالی دو تا ویژه‌نامه داشتیم. درخواستی داریم از همایش‌های بین المللی فناوری اطلاعات که مقالاتشان را در قالب ویژه‌ نامه به ما بدهند. در همین چند ماه اخیر بعد از سال‌ها تغییر رویکردی که داشتیم و بهبودی که اتفاق افتاد ، که الان سه درخواست داریم از همایش های بین المللی در حوزه های هوش مصنوعی که جاهای مختلف دارند برگزار می‌کنند که مقالاتشان را در قالب ویژه نامه ما داشته باشیم که داریم برنامه ریزی می‌کنیم به اصطلاح در کنار فرآیند داوری‌مان این مقالات را به اصطلاح در ویژه‌نامه داشته باشیم که کمک کند به رویت‌پذیری بیشتر مقاله‌ها.

عمرانی. با نویسندگان ایرانی یا نویسندگان خارجی؟

ارشادی. نویسندگان خارجی. این سه کنفرانسی که دارم می‌گویم اصلاً جزء به قول معروف ترکیب نویسندگانشان نویسندگان ایرانی ندارند. کامل دارند به صورت بین المللی برگزار می‌شوند.

ع. روی سامانه های فعلی و سامانه های جدید هم پژوهش می کنید؟

ارشادی. در حوزه‌ی خدمتتان عرض کنم خود پژوهشِ پژوهشگاه، و بهتر است بگویم ستاد پژوهش پژوهشگاه،  شاید بتوانم دو کارِ ویژه را ذکر بکنم. یکی اساساً سامانه مدیریت اطلاعات و فرآیندهای پژوهش است که برای اولین بار در پژوهشگاه دارد اتفاق می‌افتد و این سامانه طوری نوشته شده و به زودی هم در واقع راه اندازی می‌شود، الان آماده‌ی به اصطلاح زیر بار رفتن است، طوری نوشته شده که این سامانه قابلیت این را دارد که به سازمان های مختلفی که کار پژوهشی انجام می‌دهند یعنی فرآیند پژوهش دارند، پرپوزالی دارند و طرح‌های پژوهشی‌شان مراحل نظارت دارد و حتی دانشگاه‌هایی که این مراحل را طی می‌کند قابل عرضه است. حتی به صورت یک پارچه با یک دسترسی این اتفاق می‌تواند بیفتد. این سامانه به زودی در حقیقت در خود پژوهشگاه راه اندازی می‌شود و در جاهای مختلف هم قابل عرضه است.

یک کار نویی هم که اتفاق افتاده grant بالندگی است که ما به هسته های پژوهشی که مبتنی بر محصول باشند، نوآورانه باشند، نوآورانه و فناورانه باشند، grant اعطا کردیم که کمک بکنیم به فعالیت‌های همکارانه (مشترک)، فعالیت های گروهی و در حقیقت "محصول محور" به پژوهشگاه.

ع. در حوزه آموزش چه کارهایی در دست انجام دارید؟

ارشادی.  بله. چند نکته هم در حوزه آموزش عرض می‌کنم. آموزش پژوهشگاه که خب الان از سال 1362 دارد کار می‌کند، الان نزدیک چهل و یک سال است از عمر آن می‌گذرد، سال ها بوده که دوره های آموزشی مثلاً کوتاه مدت برگزار می‌کرده، کارگاه برگزار می‌کرده، الان تقریباً نزدیک دو سال است در قالب دوره‌هایی برای کسب و کارها، دوره‌های فناورانه در قالب school (مدرسه‌های تابستانی پائیزی و ... ) بهتر است عرض کنم در موضوعات به روز مثل هوش مصنوعی دارد school برگزار می‌شود که طرفداران و به اصطلاح مخاطبان خاص خود را دارد. ما تقاضاهایی داریم از سازمان‌های مختلف که به ویژه مدرسه هوش مصنوعی‌مان را برای آن‌ها برگزار بکنیم و برای به اصطلاح برآورده کردن نیازهای خاص آن سازمان.

ع. اعتبار مدارکی که به شرکت کنندگان داده می‌شود جقدر است؟

ارشادی. دو سال است که سیستم مدیریت کیفیت آموزش را ISO211001 را دریافت کردیم. این سیستم برای سازمان هایی است که بیزینس آن‌ها آموزش است و در واقع برای کور بیزینس‌هایی (فعالیت هسته) که کار آموزش دارند انجام می‌دهند مثل مرکز آموزش ما. یک استاندارد به روزی است، ممیزی شده، و گواهی‌ نامه‌های معتبر بین المللی دارد .

به علاوه  ما از سال 1403 برای اولین بار دانشجوی تحصیلات تکمیلی داشتیم در رشته ی زبانشناسی و در برخی رشته ها مثل مدیریت فناوری اطلاعات و مهندسی صنایع، گرایش کلان داده ها از سال 1404 به امید خدا دانشجو خواهیم داشت.

ع. اگر لطف بفرمائید در مورد ارتباطات علمی پژوهشگاه نیز توضیحاتی بفرمائید.

ارشادی.  در خصوص ارتباطات بین المللی هم اگر بخواهم دقیق عرض بکنم ما با برخی از نهادهای جهانی مثل مجمع جهانی سازمان‌های تحقیقاتی صنعتی و فناوری تحت عنوان WAITRO، فدراسیون بین المللی انجمن‎ها و موسسه‌های کتابداری IFLA، شبکه‌ی بین المللی اصطلاح شناسی TermNet همکاری داریم و در داخل کشور هم عضو بیست کمیته، کارگروه، کمیسیون و شورای ملی هستیم و با شصت نهاد ایرانی هم در حال حاضر تفاهم نامه همکاری داریم. من سعی کردم خیلی خلاصه پژوهش را در پژوهشگاه پژوهش آموزش را معرفی بکنم.

ع. در همین رابطه، از کارهای پژوهشی مشترک با سازمانهای دیگر هم اگر دارید بفرمائید.

ارشادی.  کارهای پژوهشی هم اگر بخواهم دقیق تر بگویم فهرست آن هست حالا می‌شود آن را یک مقدار آن را دقیقش کرد ولی فکر می‌کنم در جلسه امروزمان یک معرفی کوتاه خوب باشد. حالا باز اگر شما سوال خاصی مد نظرتان است یا در زمینه‌ی خاصی می‌خواهید من توضیح بدهم. در اینجا فقط این موضوع را عرض کنم، ما اعضای هیئت علمی‌مان علاوه بر طرح‌های پژوهشی که برای توسعه سامانه‌های خودمان و برای کمک به پژوهشگاه در راستای آن اساسنامه و مأموریت‌های ما انجام می‌دهند با سازمان‌های مختلف از وزارتخانه‌های مختلف طرح پژوهشی تقاضا محور متناسب با نیاز آن‌ها اجرا می‌کنیم. و در این دو سال اخیر نزدیک به بیست قرارداد پژوهشی داریم با سازمان های مختلف که می‌توانم بگویم از وزارت صنعت، از شهرداری تهران، وزارت ورزش و جوانان و صدا و سیما در سازمان های مختلف. مراکز پژوهشی را زیرنظر وزارت علوم و بانک‌ها قرارداد داریم با آن‌ها و در زمینه‌های مختلف علوم و فناوری اطلاعات این توانایی و توانمندی را داریم که در واقع نیاز‌های آن‌ها را پاسخ بدهیم کما این که در این دو سال روند خیلی خوبی داشتیم.

رسولی. اگر ممکن است یک اشاره دکتر به این open access (دسترسی آزاد) بودن طرحهای‌مان، و کتابهایمان بکنید.

ارشادی. من فراموش کردم، طرح های پژوهشی‌مان و کتاب‌هایمان، همه در دسترس هستند. طرح‌های پژوهشی بعد از دو سال از پایان آن طرح full text (تمام متن) آن در سایت پژوهشگاه در دسترس است. کتاب های ما هم در حقیقت بعد از اینکه مراحل انتشار را طی کرد تمام متن آن در سایت پژوهشگاه قابل دانلود است.

رسولی.  ما کتاب نمی‌فروشیم در واقع

رزمی. اتفاقاً آقای عمرانی شما که در این حوزه کار می‎کنید، خوب می‌دانید ما جز معدود سازمان‌هایی که هستیم که طرح پژوهشی‌شان را دارند منتشر می‌کنند. واقعا خیلی ارزشمند بوده یعنی این طرح پژوهشی به اضافه...

عمرانی. در اغلب سازمانها  اصلا نمی‌گذارند طرح را ببینید و ورق بزنید.

رزمی.  اصلا ببینید! فقط عنوان طرحهایشان را اعلام می‌کنند.

رسولی. به نظرم بحث شفافیت پژوهشگاه است که ما همه‌ی گزارش‌هایمان نمی‌دانم قراردادهایی که می‌بندیم، هزینه‌هایی که داریم اینها را هم در واقع از طریق وب سایتمان اطلاع رسانی می‌کنیم.

بگلو. چون اگر احیاناً ما دسترسی آزاد پایان‌نامه ها را به عنوان یک شعار ببینیم و خودمان آن شعار را اجرایی نکنیم خُب در واقع حرفمان دو تا شده. واقعاً این یک تحول است به نظر من در همه سازمان‌ها باید اتفاق بیفتد.

عمرانی. همه جاهایی که به طرح‌های پژوهشی‌شان دسترسی آزاد نمی‌دهند بهانه اصلی آن‌ها یا استراتژیک است یا امنیتی. یعنی می‌روید وزارت کشاورزی مثلاً بعضی از چیزها را که صحبت می‌کنید عملاً برمی‌گردند می‌گویند که این استراتژیک است و اصلاً هم نباید منتشر شود در صورتی که خیلی وقت‌ها اینطور نیست. ما هم معنی طرح استراتژیک را می‌دانیم. 

رسولی. با توجه به این مشکلاتی که بر حوزه آب و این‌ها داریم شاید جدی باشد و امنیتی باشد.

رزمی. یه چیزی هم که خیلی من فکر می‌کنم جزو اصول ایرانداک است بحث هم دسترسی آزاد است و  هم این که دسترسی راحت و ساده. ما روزی نزدیک به سی هزار نفر داریم سرویس می‌دهیم بدون اینکه کوچکترین مراجعه حضوری داشته باشیم. و اینکه الان ما فیلترینگ داریم و خیلی هم مصیبت داریم برای آن باز هم  خیلی از کارهای ما خیلی راحت شده.

عمرانی. ایرانداک را خیلی سال است که می‌شناسیم دیگر، از زمان کپی کردن قسمتی از پایان نامه‌ها و رونویسی در محل یادمان است تا امروز.

رزمی. یک بخشی از هفته پژوهش سه خانم آمدن لوح گرفتند، راستش می‌دیدم که برایشان جذاب بود، یعنی خیلی جذاب بود، خیلی خوشحال شده بودند، من به ده نفرشان زنگ زدم خیلی خوشحال شدند بعد دیروز خوشحالی ما مضاعف شد که دانشگاه شیراز خودش زنگ زد که خب آقا برای ما خیلی باعث افتخار است که پایان نامه دانشجوی ما در ایرانداک از طریق کاربران شما دیده شده و شما به آن تقدیرنامه دادید و چون از طریق ERP که رفته بود با کیفیت پایین رفته بود گفتند اگر امکان دارد با کیفیت آن را به ما بدهید که ما می‌خواهیم در سایت دانشگاهمان جزو افتخارات پژوهشی ثبت بکنیم. الان می‌گویم که این نقش جایگاه ایرانداک است.

رسولی. برنامه‌ای هم که حالا داریم انشالله با کمک دکتر انشالله پیش خواهیم رفت این است که محدود به چارچوب ایران نشویم؛ محدود به مرز‌های ایران نشویم. یک فهرستگان بین المللی داریم ما با همان اصطلاحاً عنوان global ETD search که خب همان NDLTD (Networked Digital Library of Theses and Dissertations )  https://ndltd.org / در واقع توسعه داده این است که اگر ما بتوانیم انشالله مشکلاتی که وجود دارد را کنار بزنیم و وصل بشویم به آن پایگاه بین المللی، خب طبیعتاً visibility رویت‌پذیری کارهای ایرانیان، همین پژوهش‌هایی که در قالب پارسا انجام می‌شود طبعاً صد برابر خواهد شد. حالا اگر بتوانیم انشالله این کار هم انجام بدهیم بهتر خواهد شد.

نکته‌های پایانی

ع. آقای دکتر حسن زاده، سایر عزیزان اگر نکته‌ای هست که لازم می‌دانید گفته شود، ‌در خدمت هستیم، بفرمائید.

حسن زاده. چندتا جمله آخر؛ پژوهشگاه را اگر یک نقطه در نظر بگیریم و دور آن ذینفعانش را ترسیم کنیم در واقع اولین ذی نفع ما پژوهشگران هستند، چه اعضای هیئت علمی و چه دانشجویان در مقاطع مختلف. خب به هر حال اعضای هیئت علمی و دانشجویان جستجو می‌کنند، منابع اطلاعاتی را به دست می‌آورند و تحصیلات تکمیلی‌ها پایان‌نامه‌های خود را و پیشنهادهایشان را این جا مشابهت یابی و همانندجویی می‌کنند و منتشر می‌کنند. نویسندگان و کسایی که به دنبال انتخاب دانشگاه خوب، دانشگاه معتبر و آگاهی از دانشگاه‌های مختلف هستند از طریق وب سایت ایراندک و سامانه‌های ایرانداک می‌توانند وضعیت دانشگاه ها را نگاه کنند، مقایسه بکنند، ببینند چه دانشگاه‌هایی از چه منظری قوی است، در انتخاب رشته به آن توجه بکنند. کتابداران و کتابخانه ها برای آگاهی از استانداردها، وضعیت کتابخانه‌ها و منابع مختلف، امکان آگاهی یافتن از موجودی کتابخانه‌ها و آمار کتابخانه‌ی خودشان و دیگران و مقایسه آنها و همچنین آموزش و توانمند سازی با ایرانداک درواقع یک ارتباط وسیعی دارد. سیاستگذاران علم و فناوری اگر بخواهند در حوزه علم، فناوری و نوآوری سیاست گذاری بکنند ایرانداک با فراهم آوردن هم خوراک علمی و هم تحلیل های مختلف که به صورت ادواری به تمامی مقامات و دست اندرکاران ارسال می شود در جریان وضعیت، سیر تحول و چالش ها  و شاید تنگاها و تسهیلگرهای علم، فناوری، نوآوری می‌توانند قرار بگیرند و درسیاست گذاری از آنها استفاده بکنند. نهادهای نظارتی برای اینکه ببینند روند علم کشور، نوآوری و فناوری کشور به کدام سمت می‌رود، در کجاها ممکن است مشکل پیش آمده باشد؛ باز می‌توانند از داده‌های ایرانداک و تحلیل‌های ایرانداک استفاده بکنند. دانشگاه‌ها برای اینکه به منابع اطلاعاتی داخلی و خارج از کشور دسترسی داشته باشند و جایگاه خودشان را از منظر کوه یخ ببینند که چقد مشاهده پذیر هستند، چقدر مشاهده پذیر نیستند، در مقایسه با همتایان خودشان در چه وضعیتی قرار دارند و همچنین چگونه می‌توانند به منابع اطلاعاتی دسترسی داشته باشند؛ باز به ایرانداک مراجعه می‌کنند. حتی در مقاطعی از زمان واحدهای مختلف وزارتخانه علاقه‌مند بودند و هستند که در واقع ما به آنها کمک بکنیم که اسناد مدارک به خودشان را سازماندهی بکنند. دیجتال سازی بکنند و آنها را در دسترس قرار بدهند و سازمان‌های مختلف از شهرداری ها بگیرید تا سازمان برنامه بودجه بگیرید تا جاهای مختلف در واقع اینها برای سازماندهی، دیجیتال سازی و الکترونیکی کردن منابعشان و به صورت ویژه تحول دیجیتال با ایراندک در ارتباط هستند. کسانی که در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های نوظهور فعالیت می‌کنند و علاقه‌مند به این هستند که محصولات و خدمات خودشان را از منظر الگوریتمی و داده‌های بزرگ زبانی آموزش بدهند، نیازمند این هستند که با ایراندک در ارتباط باشند. کما اینکه تفاهم نامه‌های ما با سازمان‌های ملی در حوزه هوش مصنوعی، در حوزه فناوری‌های نوظهور و موارد دیگر نشان می‌دهد که آنها نیازمند هستند که از خدمات ایراندک بهره برداری کنند.

این جهان ایرانداک است. جهان ایرانداک از کودکان سه تا پنج ساله شروع می‌شود تا پژوهشگران و سیاست‌گذاران و دست اندرکاران ارشد کشور که در حوزه فناوری و نوآوری دارند فعالیت می‌کنند و این بازه از خدمات بی سابقه است. من هرچقدر فکر می‌کنم سازمانی را پیدا نمی‌کنم که انقدر بازه داشته باشد که شما از بچه‌های نونهال در قالب آزمایشگاه کودکان و فضای مجازی یا digital kids با شما همکاری بکنند، شما با آنها کار بکنید، تا کسانی که در دانشگاه هستند دارند موضوع پژوهش انتخاب می‌کنند، تا کسی که فارغ‌التحصیل می‌شود و دانش‌آموخته می‌شود، تا کسی که به عنوان پژوهشگر ایده‌ای دارد می‌خواهد که ایده خود را سازماندهی بکند و تا کسی که در یک نهاد است مثل ریاست جمهوری، مثل معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری، وزارتخانه و جاهای دیگر دارند سیاست گذاری می‌کنند. خب اینها نشان دهنده‌ی این است که پژوهشگاه نقطه مرکزی است برای ارائه خدمات به کسانی که در حوزه علم و فناوری و نوآوری فعالیت می‌کنند. پژوهشگاه در طول یکی دو سال گذشته تلاش کرده علاوه بر اینکه محتوای منابع اطلاعاتی را سازماندهی بکند و سامانه های سخت افزاری و نرم افزاری را طراحی و تدوین بکند که بتواند این ها را مدیریت بکند، تلاش کرده که از منظر حمایت و پشتیبانی از پژوهشگرانی که در سبیل علم هستند، در راه مانده هستند هم چاره جویی بکند و آنها را وصل بکند به کسانی که تمکن مالی دارند، می‌توانند حمایت بکنند برای تامین مواد آزمایشگاهی‌شان برای انجام کارهایشان که در حوزه تحقیقات میدانی دارند فعالیت می‌ کنند که بتوانند کار خودشان را دقیق انجام بدهند، تحت تاثیر مشکلاتی که ممکن است در راه برایشان پیش آمده است قرار نگیرند و ما حتی پیشنهاد داده‌ایم که اینجا یکی از مهم ترین ارزیابی کنندگان محصولات و خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی باشد که اگر کسی ادعا می‌کند که ما محصولی ارائه کرده‌ایم که مبتنی بر هوش مصنوعی است تاییدیه را از آزمایشگاه هوش مصنوعی ما بگیرد که آیا این واقعا مبتنی بر هوش مصنوعی هست یا خیر و در کنار آن ما خدماتی را بسته بندی کردیم برای کسانی که در حوزه تجاری سازی نیاز به مشاوره دارند، در حوزه توسعه محصولِ خود نیاز به مشاوره دارند و خدمات مشاوره ایرانداک روی وب سایت در قالب یک سامانه در اختیار عموم است هر کسی می‌تواند با مراجعه به آن، درباره مسئله ای که دارد با تخصص فردی که درآنجا هست ارتباط برقرار بکند و این خدمات مشاوره‌ای را دریافت بکند. علی ایحال این مجموعه تمام رضایت خود را در طبق اخلاص گذاشته که بتواند برای جامعه علمی فناوری و نوآوری کشور مفید واقع بشود. مسیر ایرانداک مسیری است همگام با پیشرفت فناوری و این همگامی یک وجه مهمی از این ساختار هست که شما با این طیف بزرگ از مخاطبان این سطح از همگامی با فناوری را نشان بدهید. در دو سال گذشته که هوش مصنوعی مولد به عنوان یک روند جهانی مطرح شده است پژوهشگاه به عنوان یکی از پیشگامان خودش را قرار داده، چه در مقام زیرساخت چه در مقام محتوا و چه در مقام آموزش و ارائه محصول. حالا محصولات را شاید شما در جریان نیستید در آزمایشگاه هوش مصنوعی ما خدمات و قابلیت تبدیل متن به گفتار، گفتار به متن فراهم شده است بعد ارزیابی و شناسایی تصاویر پزشکی فعال شده، chatGPT فعال شده و اینها به عنوان یک محصول با قابلیت ارائه خدمات زیرساختی به پژوهشگران دیگر در اینجا دارد فعالیت می‌کند و ما آیینه هوشمندمان را خب به هر حال بعضی از دانشگاه ها خریداری کردند به عنوان این که در آزمایشگاهشان استفاده کنند و سایر خدماتمان، الگوریتم هایمان و کارهایی که اینجا انجام شده. ما از فناوری استفاده بهینه می‌کنیم. من در طول دو سال گذشته متوجه شدم که در طول این شصت سال ما یک چیزی حدود چهل و چهار درصد از هرآنچه که در مجموعه‌مان داشتیم سازماندهی نشده بودند، این را با استفاده از فناوری ما در عرض کمتر از یک سال سازماندهی کرده‌ایم و الان در مراحل پایانی است که دیگر وارد ساحل بشوند و مورد استقبال همکارانمان هم قرار گرفته و خدمات مختلفی را به دانشگاه‌ها و به کتابخانه‌ها ارائه کرده‌ایم که این مسیر را انشالله با همکاری همه عزیزان ادامه خواهیم داد. از شما هم تشکر و قدردانی می‌کنم.

رزمی. ببخشید آقای دکتر بحث هوشمند سازی در سازمان هم باید اشاره بفرمائید.

حسن زاده. همین بود که اشاره کردم. متادیتا هم همینطور است ولی می‌گویم واقعا اصلا ایرانداک با این گفتگوی دو سه ساعته واقعا قابل جمع کردن نیست. وقتی تنظیم بکنید که درباره جزئیات صحبت شود. واقعا اینجا شناخته نمی‌شود .

چندی‌پیش مسئولی (نام نمیبرند) آمده بود پنج ساعت و نیم اینجا بودند. بعد از پنج ساعت و نیم بازدید که برای ایشان خیلی جالب بود گفتند که شما research to work، R&W را دارید کار می‌کنید R&D نیستید از R&D عبورکردید research to work یعنی پژوهش می‌کنید، عملیاتی می‌کنید و این برای ما افتخار است به هر حال این افتخار به دست نمی‌آمد مگر همکاری و همدلی درجه اول همکارانمان در پژوهشگاه و پشتیبانی جمعی.

وقتی می‌گوییم مثلا شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی را راه می اندازیم، هفتاد و پنج تا کتابخانه داده‌های خود را فرستاده‌اند. ما الان شرمنده‌ی آنها هستیم که چرا یکی دو ماه گذشته و اینها را، همه هفتاد و پنج تا را کامل convert (تبدیل) نکردیم. خب ببینید شما یعنی در واقع یک دست بلند می‌کنید عزیزان می‌آیند یا مثلا فرض کنید که آمدیم گفتیم که مثلا پایان نامه‌هایتان را به ما به صورت نرم افزاری بدهید باز همین است، باز نمیدانم مثلا دوره آموزشی بگذاریم همینطور است و این نشان می‌دهد که جامعه دانشگاهی هم قدردان دانشگاه هستند یعنی هم قدردان هم حامی و هم پشتیبان هستند که در واقع ما هم بیشترین تلاش خود را می‌کنیم که این قدردانی متقابل باشد و انشالله خداوند هم توفیق بدهد ما بتوانیم این مسیر را با موفقیت طی بکنیم خب به هر حال بخشی از این موفقیت‌ها به روابط عمومی‌مان هم برمی‌گردد، زحمت می‌کشند، معاونت پژوهشی زحمت می‌کشند و آموزشی‌مان، معاونت اطلاعات فناوری، آزمایشگاه‌هامان، مشاورمان و در واقع همه این ها زحمت می‌کشند و در نهایت انشاالله خوب پیش می رویم.

ع. آقای دکتر من که می‌گویم تیم جوان است.

حسن زاده. اره جوان، پرکار، پویا و اهل کار بله

ع.  خیلی

حسن زاده. خیلی نکته مهمی است .بعضی مواقع بله جوان است ولی برای چالش با هم دیگر دعوا کنند .

ع. در بسیاری سازمانها مدیران جوان نیستند و به بازی گرفته نمی‌شوند انگیزه‌هایشان کشته می‌شود. اینجا خوشبختانه بدنه جوان است و خود شما هم هستید. واقعا زمان دو مدیر قبلی هم من نمی گویم بد بود، کارهای خوبی شد و ایده‌های خوبی آمد، ولی خب به هر حال الان کل یک جوان گرایی در مدیریتهای پژوهشگاه اتفاق افتاده که این خیلی کمک می‌کند که همه با انگیزه کار کنند.

رزمی. یه سوالی کردید راجع به بحث اهمیت امنیت. آقای عمرانی من یک پاسخ این شکلی هم میدهم. سابقه ایرانداک که خودش بالاترین امنیت است. ببینید الان از نود و پنج ما همانندجویی را داریم اجرا می‌کنیم نگاه نکنید نقطه‌ای که الان ما ایستاده‌ایم الآن نقطه ثابت و مطمئنی است.  روز اول التماس می‌کردیم همه بیایند داخل سامانه همانندجو کرشمه می‌آیییمنمنقل‌آمدند و ناز می‌کردند. یک نفر تا الان نگفته که آقا ایرانداک درصدهای من را لو داده، چه دانشگاه چه دانشجو چه استاد، خب این بالاترین به نظر من اطمینان خاطر را دارد.

عمرانی. با رئیس انجمن ناشران دانشگاهی که صحبت می‌کردم، دیدم به ایرانداک و به خود آقای دکتر حسن زاده به نوعی اعتماد پیدا کرده‌اند، می گفتند می‌شود با ایشان صحبت کرد. احتمالاً ولی این نکته نکته‎‌ی فنی آن است ببینید که من حتی با آقای دکتر حسن زاده درباره آن صحبت می‌کردم چند وقت پیش. گفتم آقای دکتر خیلی خوب است که دانشگاه‌های تهران و تربیت مدرس آمدند جلو، دو تا ناشر دانشگاهی هستند که سرمایه آنها دولتی است. هر اتفاقی بیفتد از جیب دولت مقداری کسر می‌شود، دولت می‌گذارد پای خسارت های فراوانی که دارد ولی یک ناشر دانشگاهی که کل انتشاراتش ظرف ده سال شده صد کتاب، او سرمایه‌اش به باد می‌رود، او از آن می‌ترسد که می‌پرسد امنیت شما چطور است.

رسولی. البته آقای دکتر ما معتقدیم که عذرخواهی می‌کنم آقای دکتر واقعیت این است که اینها باید open access باشد. از یک دانشگاهی به من زنگ زدند راجع به همین بحث اینکه آقا این کتاب ها را ما داریم و چه کار کنیم؟ واقعیت این است که نشستیم حساب کتاب کردیم نه تنها در واقع برای آنها سودی نداشت بلکه ضرر هم داشتند می‌دادند.

ع. خود دانشگاه را عرض می‌کنم

رسولی بله دانشگاه را دارم می‌گویم.

ع.  می‌گویم من هم همین را خدمت آقای دکتر گفتم. آن ناشر دانشگاهی شروع کرده ناشر دانشگاهی دولتی این خیلی خوب است، آزمون و خطا جایی دولتی دارد انجام می‌شود که اگر چیزی لو رفت دانشگاه تهران دو تا کتابش را هم لو دهد اتفاق سنگین مالی برای دولت نمی‌افتد. می‌دانید ولی ناشر بخش خصوصی که یک عنوان کتابش لو برود یعنی یک سرمایه‌ی حداقل سی میلیون چهل میلیون تومان و بیشتر او به باد می‎‌رود. چقدر سرمایه دارند اینها؟ می‌دانید آنها می‌ترسند و آنها هربار می‌پرسند هرکسی را می‌بینند. بنده را هم یک جایی می‌بینند می‌پرسند. زنگ می‌زنند بیا کارت داریم، روی آشنایی من می‌روم می‌گویند آقا چه جور است ایرانداک واقعا چگونه است؟ ما باید توضیح بدهیم، باید شفاف کنیم.

حسن زاده.  بله باید توضیح دهیم، اطمینان خاطر بدهیم. دقیقاً همین طور است.

ع.  داستان آنها این است وگرنه موسسه مورد اعتماد است. یعنی واقعاً آرم ایرانداک خودش اعتماد شده، جایی تقلبی از طرف ایرانداک انجام نگرفته که بخواهند بگویند بابا ایرانداک است ولش کن. یک زمانی تهمت این بود که ایرانداک پایان‌نامه‌های ما را می‌فروشد، الان دیگر با این دسترسی آزاد پایان‌نامه ها که قانون شده، واقعا خنده‌دار است.

بگلو. همین را می‌خواستم بگویم در یکی از کنگره ها آقای عمرانی احتمالاً یادشان است. یکی از اساتید آمد گفت ایرانداک پایان نامه ها را می‌فروشد و خیلی هم بد رفتار کردند ایشان.

ع. در کنگره سوم یا چهارم بود که رئیس پژوهشگاه آقای دکتر علیدوستی حضور داشتند و پاسخ دادند.

رسولی. البته خب همین الان هم هست. هفته‌ی پیش یک آقای نصیری نامی از مرکز پژوهش های مجلس به من زنگ زده بود که آقا این قضیه ای که می‌گویند ایرانداک پایان نامه می‌فروشد چیست؟ بعد حالا گفتم این را چه کسی گفته؟ گفتند که ما یک جلسه‌ای داشتیم با دانشگاه آزاد بعد آنها خب پایان نامه به ما نمی‌دهند دیگر آنجا در واقع به ما گفتند که بله ما پایان نامه به ایرانداک نمی‌دهیم چون ایرانداک می‌آید پایان نامه‌های ما را می‌فروشد که من برای ایشان توضیح دادم  این مسئله را همین هفته‌ی پیش.

ع. ببینید تا سال هشتاد و شش یا هشتاد و هفت آمار ایرانداک که آقای محمودیان می‌تواند نشان بدهد که همه کتابخانه های دانشگاه تهران پایان نامه می‌دادند به ایرانداک هر کاری کردیم، رئیس جدید کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران گفتند نه خودمان می‌خواهیم بفروشیم. ما پایان نامه‌های دانشکده علوم را که من مسئول بودم، داشتیم می‌دادیم به ایرانداک، با باور به اینکه مخزن، مخزن ملی است و ما نیاییم به خاطر سه ریال و دو قران و پنج هزار و ده شی یک مخزن ملی را از بین ببریم و ایشان گفتند ما خودمان باید درآمد داشته باشیم برای چه اینکار را بکنیم؟ آخر چه درآمدی؟ مگر دانشگاه تهران به آن درآمد نیاز داشت؟ دکتر زواران در دانشگاه تربیت مدرس قضیه را برد به شورای دانشگاه یک راه حل بینابینی بدهد گفت آقا ما ورد را به شما می‌دهیم شما همانندجوییتان را بکنید، کارهایتان را بکنید، مخزن ما را تخلیه نکردند ولی خودمان آنجا می‌خواهیم بفروشیم، گفتند بفروشید.

رسولی. اصلا فروشش را هم حساب کرده بودند و تا سال نود و خرده‌ای که می‌دانیم رقمی نبوده.

ع. ببینید اصلا هشتاد و هفت که من دارم می‌گویم رئیس کتابخانه مرکزی رفتند یک نامه از آقای دکتر فرهاد رهبر که رئیس وقت دانشگاه تهران بودند و الآن در مدیریتهای دانشگاه آزاد هستند، یک نامه از ایشان گرفتند مشخصاً به اسم ما در دانشکده علوم که شما حق ندارید پایان نامه‌تان را بدهید به ایرانداک. من داستان از بین رفتن مخزن ملی را نوشتم و با امضای معاون پژوهشی دادیم به رئیس دانشگاه، آقا چشم ما این کار را می‌کنیم ولی مخزنی ملی ناقص می‌شود، و افزون بر آن ممکن است بفرمایید کل درآمد دانشگاه تهران از فروش پایان نامه چند درصد بودجه دانشگاه تهران است؟

رزمی. اصلا درصد نیست آقای عمرانی

ع. ببینید یعنی بهانه جویی است. یک مخزن ملی را ناقص کردند. بعد از آن همه آمدند شروع کردند دانشگاه تهران به شما پایان‌نامه نمی‌دهد به همه جا هم رفته بودند گفته بودند ندهید ایرانداک و سعی کردند واقعاً دانشگاه‌های دیگر را منصرف بکنند از این کار. دیگر من نمی‌دانم اسمش را من چه بگذارم و واقعاً خیلی....

رزمی. الان خدا را شکر آقای عمرانی هم با کمک سیستم نظارتی هم با تلاش خود همکاران ایرانداک، هم ارتباطی که از دکتر حسن زاده دارند با وزارتخانه این مشکل را ما دیگر واقعاً نداریم. در وزارتخانه هم.

رسولی. تنها امیرکبیر بود که آنها هم شروع کردند.

رزمی. و الان در وزارتخانه آن مشکل را ما نداریم و از آن طرف هم خود دانشگاه ها به این نتیجه رسیدند هرکسی به ایرانداک ندهد خودش دارد ضرر می‌کند چرا چون من خودم دیدم اینها را. آقا دانشگاه فلان پایان نامه اش در ایرانداک نیست در همانندجویی دیده نمی‌شود، بروید همان را بردارید بروید دفاع کنید.

رسولی. البته همین آقای نصیری که به من زنگ زده بود می‌گفت که ما می‌خواهیم ببریم کمیسیون مجلس که وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد و در واقع ملزم بکنیم که قانون را اجرا کنند یعنی راجع به همین زنگ زده بود که آقا این چه جوری است قضیه اش من برایش توضیح دادم.

 عمرانی. شما که دیگر داستان پایان نامه های جهانی را کاملاً درگیر هستید، می‌دانید. به من بگوئید چه کسی می‌آید یک مخزن ملی خود را از بین ببرد؟ خیلی متفاوت است. نگاه، ملی نیست اصلاً نمی‌دانند نگاه ملی چیست که این کار را می‌کنند.

رسولی. می‌گویم آن بحث همین در واقع تغییر رویکردی است که باید دانشگاه ها داشته باشند. یک زمانی رویکرد روی مالکیت بود که آقا من یک چیزی که مالکیت فکری که دارم از آن پول در می‌‌آورم، الان رویکرد تاثیر است من کجا هستم؟ الان خود ما دنبال یک جاهایی می‌گردیم که آثارمان را طرح پژوهشی‌مان نه تنها از طریق وب سایت خودمان بلکه از طریق هر جایی که می‌توانیم دسترس پذیر کنیم چون دنبال این هستیم که یک تاثیری بگذاریم. یک در واقع آن اثرگذاری اجتماعی و نمی‌دانم آن Broader Impact که مطرح است آن را داشته باشیم. الان رویکرد واقعاً همین است. دانشگاه‌های ما هم حالا کم‌کم انشاالله به این سمت و سو می‌روند ولی مجبور هستند. ناگزیر باید به این سمت و سو حرکت کنند

عمرانی. از همه عزیزان بزرگوار که در این گفتگو شرکت کردند سپاسگزاری می‌کنم و امیدوارم بتوانیم در سال آینده مصاحبه های بهتر و تخصصی‌تری داشته باشیم.