نقش نظام ایده‌ها و نیازها در تکمیل زنجیره ارزش علم و اقتصاد دانش‌بنیان

به گزارش لیزنا، دکتر سید احمد فاضل زاده رئیس مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) و دبیر شورای سیاست‌گذاری نظام ایده‌ها و نیازها (نان)، ضمن تبریک هفته پژوهش و فناوری به کلیه پژوهشگران و محققان کشور در رابطه با نقش نظام ایده ها و نیازها (نان) در تکمیل زنجیره ارزش علم، فناوری و اقتصاد دانش بنیان گفت: با توجه به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر هدفدار کردن تحقیق در کشور و قرار دادن پژوهش‌ها در مسیر نیازهای کشور و برنامه تقدیمی دکتر محمدعلی زلفی گل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) به مجلس شورای اسلامی، راه اندازی سامانه نظام ایده ها و نیازها "نان" با همکاری معاونت فناوری و نوآوری وزارت عتف در آبان ماه سال 1400 به مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) محول شد.

دکتر فاضل زاده گفت: این سامانه یکی از ابزارهای قدرتمند جهت ایجاد نظام ملی نوآوری مبتنی بر ایجاد ارتباط مستقیم بین نیازهای جامعه، صنایع خصوصی-دولتی، دانشگاه ها، شرکت های دانش بنیان و خلاق،  پارک های علم و فناوری و مراکز رشد است.

وی ادامه داد: از اهداف اصلی اجرای این طرح علاوه بر کاربردی نمودن تحقیقات مراکز علمی، برانگیختن احساس مشارکت تمام آحاد کشور و ایجاد طوفان فکری ملی در ساختن ایرانی آباد و توسعه یافته است.

وی افزود: یکی از مسیرهایی که برای تحقق این اهداف باید طی شود، سوق دادن تحقیق و پژوهش در دانشگاه ها به سمت نیازهای کشور از طریق حمایت از پایان نامه ها و رساله های (پارساها) تقاضا محور است. در همین راستا، سامانه نان بستری برای تعریف و انجام این نوع پارساها را فراهم می نماید. همچنین، بر اساس مصوبات وزارت عتف، مشوق هایی در آیین نامه های ارتقاء پایه تشویقی برای اعضای هیات علمی در نظر گرفته شده است.

رئیس ISC گفت: تکلیف اجرای این سامانه مطابق مصوبات بالادستی بر عهده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) می باشد. بر اساس مصوبه "سیاست های ایجاد و ارتقاء سکوهای ملی تربیتی، آموزشی، پژوهشی، فناوری و نوآوری" شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت عتف لازم است در راستای انجام تحقیقات نیازمحور نسبت به احصاء و تعیین نیازها، ایده ها و توانمندی های کشور و   یکپارچه سازی سامانه های موجود پژوهش، فناوری و نوآوری در حوزه مرتبط با نیازهای کشور، نظام ایده ها و نیازها (نان) را برنامه ریزی و پیاده سازی کند. در تبصره 9 قانون بودجه ۱۴۰۱ مصوبه مجلس شورای اسلامی الزامی آورده شده که براساس آن دستگاه‌های اجرایی برای هزینه ‌کرد یک درصد بودجه پژوهشی، لازم است که نیازهای پژوهشی خود را در سامانه نان ثبت کنند. این اقدام یک شفافیت و اطلاع‌رسانی یکسانی را بین مجموعه‌های مختلف ایجاد خواهد کرد.

وی ادامه داد: در ماده 18 آیین نامه حمایت از تولید، دانش بنیان و اشتغال آفرین در حوزه علوم، تحقیقات و فناوری مورخ 05/06/1401 به طراحی و راه اندازی نظام ایده ها و نیازها (نان) توسط مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) اشاره شده است. همچنین بر اساس ماده 7 آیین نامه اجرایی (ماده 5 قانون جهش تولید دانش بنیان) مصوب 06/09/1401 هیئت وزیران کلیه دستگاه‌ها موظف به ثبت اطلاعات دستاوردهای پژوهشی موضوع این آیین نامه در سامانه نظام ایده ها و نیازها (نان) شدند.

دبیر شورای سیاست‌گذاری نظام ایده‌ها و نیازها گفت: به طور کلی، سامانه «نان» از سه بخش ارایه ایده و نیاز، محصول و اشتغال دانش بنیان تشکیل شده است. به دلیل تعدد سامانه های موجود و ساختارهای متفاوت در زمینه اطلاع رسانی طرح های پژوهشی و فناوری و نیازهای کشور و لزوم ایجاد ساختاری ساده، یکپارچه، سهل الوصول و تعاملی سامانه نان به عنوان پنجره واحد نیاز و ایده شکل گرفته است.

 با توجه به اهمیت موضوع، در دنیا نیز سامانه هایی مانند سامانه نان وجود دارد که به اطلاع رسانی نیازها و دریافت ایده ها می پردازد که از جمله این سامانه ها می توان به  Innocentive و   Incogneato  اشاره کرد.

دکتر فاضل زاده گفت: ایده ها و نیازهای ثبت شده در سامانه نان،  طیف وسیعی از موضوعات پژوهشی و فناوری را در بر می گیرد که در 7 حوزه موضوعی دامپزشکی، علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، هنر، کشاورزی و منابع طبیعی و علوم بهداشت دسته بندی شده اند و یکی از اقدامات دبیرخانه نان دسته بندی این ایده ها و نیازها در حوزه های موضوعی مربوطه است.

وی افزود: امکان پالایش ایده ها ونیازهای ثبت شده به تفکیک حوزه موضوعی، رشته، استان یا شهر مورد نظر، کارگزار مربوطه، فعال یا غیر فعال بودن نیازها و ... در سامانه وجود دارد تا دسترسی به ایده یا نیاز مورد نظر را برای کاربران آسان کند.

رئیس ISC تصریح کرد: نهادها، سازمان ها و دستگاه ها می توانند در این سامانه درخواست همکاری خود را تحت عنوان کارگزار ثبت کنند و در زمینه های دسته بندی، ارزیابی اولیه، ثبت ایده و نیاز در سامانه، برقراری ارتباط بین ایده ها و نیازهای متناظر، غربالگری و ارزیابی نهایی ایده های متناظر با یک نیاز و انتخاب ایده های مناسب، انتخاب داوران مناسب جهت ارزیابی ایده و نیاز، کمک به عقد قرارداد همکاری مابین نیازپرداز و ایده پرداز، نظارت و ارزیابی بر اجرای قرارداد همکاری میان نیازپرداز و ایده پرداز و مستندسازی و ارائه گزارش پایانی همکاری نمایند.

وی ادامه داد: از جمله کارگزارانی که در حال حاضر با سامانه نان همکاری می کنند می توان به دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، پارک های علم و فناوری سراسر کشور، سازمان های مدیریت و برنامه ریزی در استان ها،            سامانه های مرتبط از جمله سامانه مدیرت اطلاعات تحقیقاتی (سمات)، سامانه اجرایی تقاضا و عرضه پژوهش و فناوری (ساتع)، سامانه ارتباط جامعه و صنعت با دانشگاه (ساجد)، سامانه توانمندی ها و اعلام نیازهای ایران (توانیران) و برخی وزارتخانه ها از جمله وزارت نفت و وزارت نیرو اشاره کرد. در حال حاضر نخستین درگاه ویژه برای وزارت نفت در سامانه نان با آدرس https://mop.nan.ac در دسترس قرار گرفته است. لازم به ذکر است ارائه بستر یکپارچه برای سایر وزارتخانه ها نیز در دست اجرا  می باشد.

دکتر فاضل زاده گفت: در راستای ترویج نظام ایده ها و نیازها (نان)، علاوه بر ارائه کلیپ های معرفی، پوسترها و راهنماها تاکنون سه کارگاه مجازی آشنایی با نظام ایده ها و نیازها در آبان 1401 برای مخاطبین دانشگاه ها و پژوهشگاه ها، پارک های علم و فناوری و دستگاه های اجرایی بصورت جداگانه برگزار شده است. هر یک از این کارگاه ها به ترتیب مورد استقبال 200، 60 و 140 نفر قرار گرفته است.

دکتر فاضل زاده در پایان افزود: طبق آخرین اطلاعات از سامانه نان تا نیمه آذر ماه 1401، تعداد ایده های دریافتی 580 ایده در قالب های طرح پژوهشی، توانمندی فناورانه، محصول دانش بنیان و پارسا (پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری) و تعداد نیازهای دریافتی توسط سامانه، 6321 نیاز به تفکیک نیازهای ثبت شده در دبیرخانه، سامانه، توسط وزارت نفت و کارگزاری ها می باشد که در نمودارهای زیر قابل مشاهده هستند. همانطور که در نمودار 1 مشخص است بیشترین تعداد ایده ها در قالب طرح پژوهشی بوده و پس از آن توانمندی فناورانه، تعداد بیشتری از ایده های ثبت شده را به خود اختصاص داده است.

با توجه به نمودارهای تعداد نیازها (نمودار 2 و 3)، هم­اکنون یکی از اهداف نظام ایده­ها و نیازها که یکپارچه سازی سامانه­های مشابه است با اتصال آن­ها به این سامانه در قالب کارگزاری همکار برآورده شده است. 

دانشگاه ها و دستگاه های اجرایی کارگزاران با ثبت بیشینه تعداد نیاز در سامانه نان هستند.

در نمودارهای 4 و 5 تعداد ایده ها و نیازهای ثبت شده به صورت تجمعی برای چند ماه اخیر آورده شده است.

ایده ها و نیازهای ثبت شده به تفکیک حوزه های موضوعی در نمودارهای 6 و 7 قابل مشاهده است که نشان می دهد بیشترین ثبت ایده و نیاز در حوزه علوم فنی و مهندسی و علوم پایه صورت گرفته است. لازم به ذکر است که برخی ایده­ها و نیازها مربوط به بیش از یک حوزه موضوعی هستند.