کرسی ترویجی «بومی‌سازی استاندارد بیبفریم برای بافت ایرانی-اسلامی»

به گزارش لیزنا، کرسی ترویجی «بومی‌سازی استاندارد بیبفریم برای بافت ایرانی-اسلامی» با تدریس دکتر سید مهدی طاهری، دانشیار گروه علم اطلاعات دانشگاه علامه طباطبایی، روز شنبه 24 آذر ماه 1403 ساعت 13 به صورت آنلاین در سامانه وبینار پلاس به نشانیhttp://rda.iranlms.org/join/26sim برگزار می شود.

این نشست با حضور دکتر عصمت مومنی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر سیامک محبوب، عضو هیات علمی کتابخانه ملی و دکتر مهدی علیپور حافظی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار خواهد شد.

با پیدایش نسل جدید وب، یعنی وبِ داده‌ها که بر بعد معناشناختی وب تاکید دارد و اصطلاحا وب معنایی نامیده می‌شود، و توصیه روش داده‌های پیوندی از سوی مخترع وب «تیم برنرز-لی» برای ایجاد پیوند میان داده‌های دسترس‌پذیر از طریق شبکه وب و فراهم نمودن بافت‌های داده‌ای که به تولید معنا می‌انجامد و ابزار ایجاد وب معنایی است، بسیاری از توسعه‌دهندگان استانداردها و ابزارهای پردازش و سازماندهی داده‌ها، به ارایه نسخه‌ای مبتنی بر روش داده‌های پیوندی و یا مهاجرت به استانداردی جدید با قابلیت کشف و ثبت روابط و پیوند میان داده‌ها اقبال ویژه‌ای نشان داده‌اند. در همین راستا، دفتر استانداردهای مارک و توسعه شبکه‌ کتابخانه کنگره، به منزله یکی از مهمترین طراحان استانداردهای بین‌المللی مدیریت داده‌ به ویژه در بافت میراث فرهنگی، همخوان با کمیته توسعه استاندارد محتوایی آردی‌اِي، اقدام به طراحی و تدوین استانداردی فراداده‌ای مبتنی بر روش داده‌های پیوندی و هستی‌شناسی بافت کتابشناختی، به نام مدل داده‌ای «چارچوب کتابشناختی (بیبفریم)» با امکان ماشین-فهم نمودن داده‌های هدف کرده است، و این استاندارد در آینده بسیار نزدیک جایگزین قالب فراداده‌ای مارک ۲۱ خواهد شد. استاندارد مارک ۲۱، مولود دهه ۱۹۵۰ میلادی و متناسب با فناوری‌های اطلاعات آن دوره، برای ماشین‌خوان نمودن داده‌های بافت کتابشناختی گسترش یافت. این استاندارد فراداده‌ای، کاملا بر اساس استاندارد محتوایی «قواعد فهرستنویسی انگلو-امریکن» تدوین شد و هدف آن توصیف انواع منابع داده‌ای در بافت انگلو-ساکسون بود. مارک، اگر چه به دلیل قابلیت‌ها و کیفیت توسعه در سطح بین‌المللی مورد استفاده قرار گرفت، اما همواره مورد نقد متخصصان بوده و برای توصیف منابع دیگر بافت‌های داده‌ای دارای کاستی‌های متعددی بود.

زیرا منابع اطلاعاتی (موجودیت‌های داده‌ای) هر منطقه جغرافیایی (قاره، کشور، و...) یا بافت خاص (موضوعی، فرهنگی، و ...) دارای ویژگی­های بومی خاصی هستند که ریشه در مسائل اجتماعی، اعتقادی، مذهبی، و فرهنگی آن منطقه یا بافت دارد. این ویژگی­ها از آن حیث در جهان کتابشناختی و حوزه پردازش داده و سازماندهی دانش حائز اهمیت است که باعث به وجود آمدن انواع و اشکال خاصی از منابع اطلاعاتی و روابط میان آنها می­شوند. منابع اطلاعاتی (موجودیت‌های داده‌ای) بافت ایرانی-اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. انواع خاصی از موجودیت‌های داده‌ای از جمله اجازات، مقاتل، تقریرات، تحریرات و نظیر آنها، همچنین شبکه رابطه‌ای خاص مانند مدل منظومه‌ای میان آنها برقرار است که منحصربفرد بوده و در دیگر بافت‌های داده‌ای وجود ندارد. بدیهی است بهره‌گیری از هر استاندارد، روش و ابزاری در این بافت،‌ مستلزم بومی‌سازی (محلی‌سازی) متناسب با ویژگی‌های این بافت است.

در توسعه مدل داده‌های بیبفریم، تلاش شده تا رویکرد بین‌المللی مد نظر قرار گیرد،‌ و ساختار و اجزای استاندارد فرابافتی عمل نموده، و در هر بافت داده‌ای کاربردپذیر باشد. رویکرد قطعه-محور در طراحی کلاس‌ها (موجودیت‌ها)، صفات و منابع صفات در بیبفریم،‌ گسترش‌پذیری و تمرکز بر مدل طراحی پروفایل‌های کاربردی فراداده‌ای،‌ زمینه را برای همخوان‌سازی بیبفریم با انواع بافت‌های داده‌ای و پاسخگویی به نیازهای بومی هر بافت با نگرش بین‌المللی فراهم نموده است.

این کرسی ترویجی، با هدف بررسی و ارایه پیشنهادهایی برای استفاده از قابلیت‌های اشاره شده بالا برای مدل داده‌ای بیبفریم در بافت داده‌ای ایرانی-اسلامی و بومی‌سازی آن متناسب با بافت هدف طرح‌ریزی شده است.