بررسی نسخه خطی سیره نبوی ابن هشام

به گزارش لیزنا، در این نشست تخصصی که با همکاری سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه های خطی ایران برگزارشد؛ زهیر طیّب مدیر انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه های خطی ایران، علی بهرامیان معاون علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی، سید محمد منصور طباطبایی دانشیار زبان و ادب فارسی دانشگاه تهران درباره جایگاه و اهمیت تصحیح متون و دست نوشته های خطی صحبت کردند.

در ابتدای این نشستِ تخصصی محمد صادق ابراهیمیان شرح مختصری از نسخه خطی سیره نبوی رسول الله ابن هشام که در مخازن کتابخانه ملی ایران موجود است؛ را ارائه کرد و درباره کاتب اثر، چند خط بون و غیره توضیح داد.

ایده برپایی نشست هایی مربوط به نسخ خطی در کتابخانه ملی ایران ارزشمند است

زهیر طیّب مدیر انجمن علمی تحقیق و تصحیح نسخه های خطی ایران در ادامه به سیره نبوی نوشته ابن اسحاق و ابن هشام و تبویب، به سی جزء نسخ خطی اشاره کرد و گفت: برگزاری نشست هایی از این دست در انجمن علمی نسخه های خطی برگزار می شد، اما ایده برپایی نشست هایی مربوط به نسخ خطی در کتابخانه ملی ایران به عنوان یک نهاد مرجع امری مهم و ارزشمند است.

نگارش سیره پیامبر (ص) تاثیر بسیاری بر شناخت و آگاهی مسلمانان از حضرت داشته است

علی بهرامیان معاون علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به این مطلب که سیره نبوی رسول الله ابن هشام و ابن اسحاق نقش مهمی در روند تمدن اسلامی در جهان داشته است؛ گفت: افرادی که با زندگی پیامبر اسلام آشنایی دارند می دانند که کتاب سیره نبوی یکی از مهمترین مکتوبات در حوزه اسلام شناسی و تمدن اسلامی است. زیرا در این کتاب، کاتب مطالبی را از دیدگاه مردم و شناخت آنها نسبت به زندگی پیامبر (ص) گرد آوری کرده است. این کتاب روایت مردم مدینه بعد از هجرت پیامبر از مکه به مدینه را شامل می شود و نکته قابل تامل این است که حتی مسائل مربوط به قبل از هجرت نیز از دیدگاه مردم مدینه بیان شده است. یکی از مهمترین نکات در این نسخه خطی چگونگی تنظیم و تدوین روایت ها کنار یکیدگر است به گونه ای که تصویرارائه شده از پیامبر (ص) در این کتاب، تصویری کماکان ثابت است.

وی ادامه داد: شیوه نگاه ابن اسحاق به سیره پیامبر (ص) تاثیر بسیاری بر شناخت و آگاهی مسلمانان از حضرت و شیوه زندگی بزرگوار ایشان داشته است.

زهیر طیّب در تکمیل صحبت های بهرامیان متذکر شد: از نظر نسخه شناسی، موضوعی که درباره این کتاب مطرح است، این است که در برخی مقاطع بخش هایی از آن مربوط به یک زمان نیست. بنابراین توجه به این موضوع که این کتاب در چه زمان هایی نوشته شده و یا اینکه آیا مورد بازنویسی قرار گرفته است؟ باید در مطالعات نسخه شناسی مورد توجه قرار گیرد و علت یابی شود.

بهرامیان معاون علمی دائره المعارف بزرگ اسلامی تصریح کرد: از سیره ابن اسحاق اثری برجای نمانده است و ظاهرا فقط بخشی از آن در آفریقا یافت شده است و ابن هشام سیره را از ابن اسحاق تهذیب و بسیاری را حذف کرد و بخش هایی را هم به آن افزوده است که به اعتقاد من مقدمه اصغر مهدوی بر خلاصه سیره ابن اسحاق بهترین اطلاعات را درباره سیره و سیره نویسی به دست می دهد. ضمن اینکه سیره ابن هشام نیاز به تصحیح دارد.

باید وزارتخانه ای با داشتن ردیف بودجه مشخص برای مخطوطات ایران تاسیس شود

سید محمد منصور طباطبایی دانشیار زبان و ادب فارسی دانشگاه تهران گفت: یکی از مهمترین سیره ها «المنتقی» از سعید الدین محمد کازرونی است و در مسجد جامع عتیق شیراز هر جمعه سیره خوانی رواج داشته است. مرحوم حائری رییس فقید کتابخانه مجلس شورای اسلامی در صحبت های خود بیان می کرد که تاریخ ادبیات و اسلام را باید بر مبنای نسخه های خطی از نو نگارش کرد. زیرا با هم پوشانی ترجمه های متعدد و فهرست نسخه های ناشناس می توان شناسایی نسخ بدون عنوان و مولف را انجام داد.

وی ادامه داد: در شرایط حاضر کتابخانه های متعددی با منابع خطی ارزشمندی در ایران وجود دارد که به عنوان مراکز مرجع فعالیت می کنند و هریک بر اساس دستور العمل خود پیش می روند. اما آنچه مسلم است برای برنامه ریزی درباره نسخ خطی، باید وزارتخانه ای با داشتن ردیف بودجه مشخص و سالیانه، متولی مخطوطات ایران باشد که بر اساس دستور العمل واحد و جامعی عمل کنند.

سید محمد منصور طباطبایی تصریح کرد: در ذیل فعالیت های مربوط به نسخه شناسی باید مخزن جامعی از فهارس مخطوطات جهان اسلام به صورت الکترونیکی ایجاد کرد تا بتوان بانک غنی اطلاعاتی در این زمینه داشته باشیم. برای رسیدن به این مقصود باید یک نظارت عالیه بر رَف خوانی کل کشور ایجاد شود.