تجربه قحطی بزرگ ایرلند و ایران به روایت اسناد و ظرفیت‌های همکاری طرفین بررسی شد

به گزارش لیزنا، پژوهشکده اسناد معاونت پژوهش و منابع دیجیتال سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با همکاری سفارت جمهوری اسلامی ایران در دوبلین ایرلند، وبینارِ «تجربه قحطی بزرگ ایرلند» را برگزار کرد.

در این وبینار که با هدف آشنایی و هماهنگی براي انتقال تجربه روایتگري تاریخ معاصر و بررسی ظرفیت‌هاي همکاري علمی میان مراکز موزه‌اي، آرشیوي و پژوهشی ایران و ایرلند برگزار شد درباره میزان تلفات انسانی، نحوه حضور و نقش کشورهای استعمارگر و سلطه‌گر در گسترش قحطی و نقش موزه‌ها و مراکز آرشیوی در تبیین فجایع انسانی و نسلی در این دوران صحبت شد.

در ابتدا علی کالیراد، رئیس پژوهشکده سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ضمن خوش‌آمدگویی به حاضران در این وبینار، توضیحاتی درباره ساختار و وظایف اسنادی این سازمان ارائه کرد.

قدیری‌نیا، از بخش بین الملل اداره کل موزه های کشور  نیز به آثار موزه‌ای به عنوان سرمایه های فرهنگی اشاره کرد و گفت: در ایران، موزه های متنوعی وجود دارد که عدد آن به 800 موزه در موضوعات مختلف می رسد.

در ادامه، الهام ملک زاده، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با اشاره به قحطی بزرگ و مهاجرت تحصیلی ایرانیان در جنگ جهانی اول به روایت اسنادِ موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: قحطی و خشکسالی در ایران با توجه به شرایط جغرافیایی و عوامل دیگر سابقه داشته است، اما آخرین قحطی گسترده در دوران قاجار و مقارن با جنگ جهانی اول و توسط انگلستان رخ داد. اثرات عمیق این فاجعه، دقیقا از همان سال 1914 میلادی که جنگ شروع شد با نقض اعلام بی‌طرفی ایران از سوی بریتانیا، روسیه و عثمانی، تبعات و نتایجی فراتر از شیوع قحطی طبیعی برای ایرانیان در پی داشت و به مهاجرت‌های دسته جمعی به خارج از ایران انجامید. این در حالی است که اساسا ایران در جنگ دخالت نداشت.

وی ادامه داد: مطالعه دقیق این وقایع، با جستجو و بررسی اسناد آرشیوی بر جای مانده از آن واقعه می‌تواند آگاهی‌های دقیق‌تری از آنچه بر مردم ایران گذشته است را نشان دهد. روزنامه های چاپ شده در ایران نیز گزارش هایی تکان دهنده از آن روزگار به تصویر کشیده است. هزاران برگه سند منتشر نشده آرشیوی در مراکز اسنادی ایران، اعم از سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه وجود دارد که بیانگر فجایعی است که در آن دوره بر مردم ایران رفته است.

ملک زاده تاکید کرد: بخشی از این اسناد در چارچوب تحولات سیاسی دوران جنگ جهانی اول و مسائل مختلف داخلی و بین‌المللی از منظر سیاسی مورد بررسی قرار گفته‌اند. این اسناد بهترین منابع شناخت از سال‌های جنگ جهانی اول و تبعات آن در ایران و حضور نیروهای بریتانیایی، روسی و عثمانی است. استفاده از این اسناد، باعث می شود به روایت‌هایی که تاکنون از این واقعه به اشتباه رواج یافته‌‌است، پایان داده شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار داشت: در سال های جنگ جهانی اول، شرایط نابسامان زندگی مردم ناشی از بروز قحطی، شیوع بیماری‌های واگیردار که منجر به مرگ و میر مردم شد و نیز، ناامن شدن فضای شهرها و مناطق مختلف که به خطر افتادن زندگی مردم را در پی داشت، موجب شد جمعیتی بالغ بر 200 هزار نفر ایرانی مهاجرت کنند.

در ادامه وبينار «تجربه قحطی بزرگ ايرلند» کاترین هیلی، پژوهشگر تاریخ در وزارت امور خارجه جمهوری ایرلند و محقق موزه مهاجرت ایرلند با اشاره به قحطی در این کشور گفت: قحطی بزرگ ایرلند در 1840 م. در تعیین سرنوشت این کشور تاثیر بسزایی داشت و در حافظه تاریخی این سرزمین باقی مانده است. از همین رو برای بزرگداشت این واقعه تاریخی و جانباختگان دوران قحطی، یادبودها، گنجینه‌ها و نمادهای متعددی در جمهوری ایرلند ساخته شد و در همین راستا موزه مهاجرت ایرلند با هدف حفظ میراث مهاجرت ایرلندی‌ها به کشورهای بیگانه در سال 2016 میلادی در شهر دوبلین افتتاح شد.

وی تصریح کرد: با توجه به آنچه در جلسه امروز از قحطی ایران به روایت اسناد ارائه شد به شباهت‌های بسیاری که بین قحطی ایران و ایرلند وجود دارد پی بردم. با این توضیح که کشور ایرلند در قحطی بزرگ در وضعیت استعماری به سر می برد و با کمبود غلات و گندم مواجه بود و از این رو تلفات انسانی بسیاری داشت و به سبب آن یک میلیون نفر هم از ایرلند مهاجرت کردند. ایران هم چنین تجربه‌ای را در دوران استعمار انگلیس پشت سر گذاشته است.

علاوه بر سخنرانان فوق در این وبینار علمی و بین‌المللی، کاظم شریف‌کاظمی، سرپرست سفارت جمهوری اسلامی ایران در دوبلین، علیرضا مختارپور، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، فاطمه صدر، معاون پژوهش و منابع دیجیتال سازمان، نیتن منیون، معاون و مدیر ارتباطات موزه مهاجرت ایرلند و علی کالیراد، رئیس پژوهشکده اسناد در این وبینار حضور داشتند.