تشریح مهمترین دستاوردهای کتابخانه های بزرگ کشور

به گزارش لیزنا، نخستین نشست رسانه ای مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور (مکتب(، صبح روزِ  16 بهمن ماه، با حضور معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش، دبیرکل نهاد کتابخانه های عمومی کشور، مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در محل اندیشگاه فرهنگی این سازمان برگزار شد.

سرانه 9 جلدی کتاب به ازای هر دانش آموز در کتابخانه‌های مدارس

 اصغر باقرزاده معاون پرورشی وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه سرانه کتاب به ازای هر دانش آموز ۹ جلد کتاب است؛ گفت: از بین ۱۰۰ هزار مدرسه در کشور، ۳۶ هزار مدرسه دارای کتابخانه است که در این کتابخانه‌ها ۱۱۶ میلیون جلد کتاب وجود دارد و سرانه کتاب به ازای هر دانش آموز، ۹ جلد تخمین زده می شود.

وی ادامه داد: بر اساس آیه ۴۸ سوره مائده، کتاب و آنچه در کتاب آمده است سطح نویسنده را نشان می‌دهد و از این رو قرآن کریم را بزرگترین معجزه پیامبر اسلام(ص) برمی شمارند.

باقرزاده گفت: ازجمله اهداف گسترش فرهنگ کتاب و کتابخوانی و توسعه کتابخانه‌های مدارس می‌توان به گسترش فرهنگ مطالعه، دسترسی به کتاب و تازه‌های نشر، حمایت از دانش آموزان مؤلف، آموزش نقد و نقادی، انس و الفت دادن دانش آموزان با کتاب اشاره کرد.

باقرزاده بیان کرد: وزارت آموزش و پرورش کارگروهی برای انتخاب کتاب تشکیل داده و این کارگروه نسبت به ارزیابی کتاب های منتشر شده به ویژه در حوزه کتاب کودک و نوجوان اقدام می کند تا خرید و یا عرضه کتاب های مناسب این حوزه به دانش آموزان، مورد شناسایی قرار گیرد. به همین منظور هر ساله فراخوانی برای داوری و انتخاب کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان منتشر می‌شود و آثار مرتبط مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، همچنین نمایشگاه‌های مدرسه‌ای عرضه کتاب نیز در مدارس برپا می‌شود که در این نمایشگاه، آثار ارزیابی شده با تخفیف به دانش آموزان عرضه می شود.

معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش تصریح کرد: برگزاری مسابقات متنوع و متعدد کتابخوانی در سطح مدارس در راستای توسعه کتابخوانی و ترویج کتاب توسط وزارت آموزش و پرورش اجرا می‌شود؛ راه‌اندازی کتابخانه مدارس عشایری از دیگر برنامه‌های وزارت آموزش و پرورش در حوزه ترویج کتاب و کتابخوانی است.

باقرزاده اعلام کرد: طرح پس‌انداز کتاب در مدارس اجرا خواهد شد که ازطریق آن ۳۵ درصد مبلغ خرید کتاب در کیف پول دانش آموزان شارژ شده و در نوبت های بعد می‌توانند از مبالغ پس انداز شده در خریدهای بعدی کتاب استفاده کنند؛ پویش هیستوری یا خوانش کتابِ سرگذشت استعمار در کشور، از دیگر طرح های ترویج فرهنگ کتابخوانی در کشور است که تاکنون ۴۱ هزار دانش آموز مقطع متوسطه مشارکت داشته اند و برگزیدگان نیز از جوایز ارزنده‌ای بهره‌مند خواهند شد.

وی تاکید کرد: استفاده از کتاب برای اهداف محوری تعلیم و تربیت، هدف وزارت آموزش و پروش برای استفاده و ترویج کتاب است؛ اهداف محوری تعلیم و تربیت نیز شامل تقویت هویت و امید در بین دانش آموزان است.

معاون پرورشی و فرهنگی وزیر آموزش و پرورش همچنین اعلام کرد: از بین یکصد هزار مدرسه در کشور، ۳۶ هزار مدرسه دارای کتابخانه است که از بین ۸۰۰ هزار کلاس درس، تعداد ۲۳۶ هزار کلاس درس دارای کتابخانه هستند. در این کتابخانه‌ها ۱۱۶ میلیون جلد کتاب وجود دارد که سرانه کتاب به ازای هر دانش آموز، ۹ جلد است.

رشد 130 درصدی کتابخانه‌ها و 200 درصدی کتاب‌های کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران

فاطمه ثقفی رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با بیان اینکه کتاب های کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در بعد از انقلاب رشد 200 درصدی داشته است؛ گفت: کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در سال ۱۳۲۸ با کتاب‌های اهدایی آیت‌الله مشکات ازجمله نسخ خطّی راه‌اندازی شد. این کتابخانه علاوه بر نسخ خطّی، اسناد دانشگاه تهران و برخی دانشگاه‌های کشور را نیز در اختیار دارد؛ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران در کنار منابع کتاب، منابع غیرکتابی ازجمله نقشه‌ها، عکس‌های قدیمی و منابع را نیز در خود جای داده است.

وی افزود: کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران فراتر از دانشجویان این دانشگاه، به تمامی دانشجویان کشور خدمات ارائه می‌دهد. تعداد مراجعان به این کتابخانه در سال 1357، تعداد ۴۰۰ مراجعه کننده بوده و این شاخص در سال 1401 به مراجعه ۳ هزار پژوهشگر و دانشجو رسیده است.

رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با اشاره به تفکیک دانشگاه علوم پزشکی از دانشگاه تهران گفت: پس از پیروزی انقلاب اسلامی با وجود تفکیک دانشگاه علوم پزشکی از دانشگاه تهران، شاهد رشد کمّی و کیفی منابع، کتاب ها و کتابخانه های دانشگاه تهران بوده ایم؛ تعداد نسخ خطّی در دانشگاه تهران از ۱۳ هزار نسخه به ۱۷ هزار نسخه افزایش یافته است.

ثقفی با بیان این مطلب که تعداد کتابخانه‌های زیرمجموعه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران از ۲۲ کتابخانه به ۵۲ کتابخانه دانشگاهی رسیده است؛ افزود: تعداد اعضای کتابخانه‌های زیرمجموعه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، از ۴ هزار عضو در قبل از انقلاب اسلامی به بیش از ۴۲ هزار عضو در دوران پس از انقلاب اسلامی افزایش پیدا کرده است. همچنین تعداد کتاب‌های این مجموعه نیز از ۱۸۶ هزار عنوان کتاب به ۶۰۰ هزار عنوان رسیده است.

رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران افزود: اضافه شدن منابع دیجیتال، ایجاد دسترسی به منابع بین‌المللی، فراهم کردن دسترسی آسان به منابع کتابخانه های دانشگاه تهران، ازجمله اقداماتی است که در سال‌های گذشته توسط کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران صورت گرفته است.

تعداد ۸ میلیون دانش آموز در طرح کانون- مدرسه تحت پوشش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان قرار گرفته اند

حامد علامتی مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ضمن تشریح فعالیت های این نهاد فرهنگی، به طرح کانون- مدرسه اشاره کرد و گفت: با همکاری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش طرح کانون- مدرسه اجرا شده است که در راستای این طرح، ۸ میلیون دانش آموز تحت پوشش خدمات کانون قرار دارند.

وی ادامه داد: از برکات و دستاوردهای پیروزی انقلاب اسلامی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان می‌توان به تولید 2 هزار و 700 عنوان کتاب، ۳۵۴ فیلم بلند و ۲۱۶ انیمیشن توسط این کانون اشاره کرد. همچنین یک هزار مرکز شامل مراکز ثابت و سیار در اختیار داریم که مساحت مراکز ثابت ۴۰ هکتار و از این میزان، ۴۳ مرکز ویژه مربوط به کودکان با نیازهای خاص می‌باشد.

مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در ادامه عنوان کرد: ۲۷ هزار کتاب غیرفارسی در کتابخانه‌های کانون وجود دارد که اشتراک ۹۴۰ نشریه شامل ۲۶۲ نشریه غیرفارسی از این جمله است و اعضای کانون می توانند از این ظرفیت استفاده کنند.

وی ادامه داد: فعالیت‌های پیرامون کتاب ازجمله خوانش کتاب، قصه گویی، نقاشی، تئاتر و برنامه‌های دیگری نیز توسط کانون با هدف ترویج کتاب و کتابخوانی برگزار می‌شود.

علامتی همچنین ضمن اشاره به طرح کانون- مدرسه در آموزش و پرورش، بیان کرد: با همکاری معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش، طرح کانون- مدرسه اجرا شده است که طبق این طرح ۸ میلیون دانش آموز تحت پوشش خدمات کانون قرار دارند.

وی اضافه کرد: طرح تجهیز کتاب برای تجهیز مراکز و دانش آموزان روستایی و عشایری نیز در دست اجرا است که در راستای این طرح  ۳ میلیون کتاب در مناطق مورد نظر تجهیز خواهد شد.

مدیرعامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ادامه داد: ۵۰۰ عنوان از پرمخاطب‌ترین کتبی که به چاپ دوم یا بیشتر  رسیده‌اند نیز توسط کانون چاپ و توزیع خواهد شد که این کتاب‌ها نشان مرغک را نیز از کانون دریافت کرده‌اند.

وی افزود: پانصد هزار جلد از ۴۰ ناشر کتاب کودک و نوجوان توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خریداری خواهد شد.

رشد 20 برابری کتاب ‌در کتابخانه های عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در مقایسه آماری تعداد کتابخانه های عمومی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: تا سال 1357 موجودی کتابخانه های عمومی از منظر کتاب، تعداد ۲ میلیون و ۴۲۴ هزار و ۵۰۰ نسخه بوده، اما اکنون بیش از ۴۸ میلیون نسخه کتاب در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد که رشد 20 برابری را در این شاخص داشته ایم.

مهدی رمضانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور ادامه داد: تأسیس کتابخانه‌های عمومی از اواسط دهه ۴۰ در کشور شروع شده است و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ۳۷۳ کتابخانه عمومی در کشور تاسیس شده است که این عدد اکنون به بیش از سه هزار و 700 کتابخانه رسیده است. بر همین اساس تعداد 2 هزار و 700 کتابخانه زیرنظر نهاد کتابخانه‌های عمومی و یک هزار کتابخانه به صورت مشارکتی فعالیت می کنند.

وی افزود: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ۲۳۸ هزار مترمربع فضای کتابخانه های عمومی کشور بوده و اکنون این رقم به بیش از یک میلیون متر مربع رسیده که شاهد رشد چندین برابری در حوزه ساخت کتابخانه های عمومی هستیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور تصریح کرد: موجودی کتابخانه های عمومی از منظر کتاب تا سال 1357، تعداد ۲ میلیون و ۴۲۴ هزار و ۵۰۰ نسخه بوده، اما اکنون بیش از ۴۸ میلیون نسخه کتاب در کتابخانه‌های عمومی وجود دارد، که رشد 20 برابری را در این شاخص داشته ایم.

رمضانی تصریح کرد: از منظر تعداد اعضای کتابخانه های عمومی کشور نیز تعداد ۱۲۳ هزار ۲۷۰ نفر عضو کتابخانه های عمومی در سال 1357 به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در سال 1401 رسیده است که می‌توانند از خدمات کتابخانه‌های عمومی بهره‌مند شوند. از منظر تعداد اعضا به دلیل فراگیری کرونا در کشور تعداد اعضا طی سال های پاندمی کرونا کاهش داشته که پس از پشت سر گذاشتن این بیماری همه گیر، شاهد رشد اعضای کتابخانه ها هستیم.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور اشاره کرد: تمامی کتابخانه‌های عمومی کشور دارای بخش کودک هستند؛ همچنین ۸۰۰ کتابخانه روستایی و ۴۰ کتابخانه سیار نیز در کشور وجود دارد که نشان از توجه جدی انقلاب اسلامی به مسئله کتاب و کتابخوانی دارد.

وی عنوان کرد: خدمات ارائه شده در کتابخانه‌ها دچار تغییر شده و از عضویت و دسترسی به مخزن کتاب‌ها فراتر رفته و اکنون برخی از کتابخانه‌های مرکزی کشور بیش از ۶۰ خدمت ارائه می‌دهند که بخش‌های دیداری و شنیداری، آموزش و بخش نابینایان ازجمله بخش‌ها و خدمات اضافه شده به کتابخانه‌های عمومی پس از پیروزی انقلاب اسلامی است.

رمضانی یادآور شد: سال آینده اجلاسی در حوزه کسب و کار و کتابخانه‌های عمومی برگزار خواهد شد تا ایفاگر نقش اجتماعی خود نیز باشیم؛ با وجود برخی کم لطفی ها ازسوی مدیران سابق وزارت آموزش و پرورش در ارتباط با کتابخانه های عمومی و عدم مشارکت در جشنواره های سراسری کتابخوانی، ازجمله برنامه های آتی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، ارتباط با آموزش و پرورش و تحقق منویات مقام معظم رهبری درخصوص کتابخوانی دانش آموزان خواهد بود.

انقلاب اسلامی انقلابی فرهنگی بود/ رشد چشمگیر شاخص‌های کتابخانه‌های کشور

علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بارزترین ویژگی انقلاب اسلامی ایران را فرهنگی بودن آن عنوان کرد و گفت: یکی از ویژگی‌های انقلاب اسلامی که در آن تردیدی نیست، فرهنگی بودن آن است و اهداف و آرمان‌های فرهنگی در انقلاب اسلامی پررنگ بود. به گونه ای که رهبری انقلاب و افراد شاخص انقلاب از چهرهای مهم و تاثیرگذار فرهنگی بودند و در این راستا اولین اقدامات انقلاب تأسیس نهادهایی چون نهضت سوادآموزی بوده است که اقدام شاخص فرهنگی قلمداد می شود. از منظر آمار و بررسی شاخص های حوزه کتاب می توان این آمار را به 3 دسته تقسیم کرد؛ آمار چاپ و نشر کتاب، آمار کتابخوانی و آمار مربوط به کتابخانه ها که در این نشست خبری برتبیین پیشرفت‌های حوزه کتابخانه تمرکز خواهد شد.

وی ادامه داد: در سال ۹۳ مجمعی با حضور کتابخانه‌های بزرگ کشور تشکیل شد که به اختصار مکتب (مجمع کتابخانه‌های بزرگ) نام گرفت. مکتب شامل ۱۷ سازمان و نهاد عضو است و در سال‌های ۹۳ تا ۹۵ فعال بود، اما متأسفانه در سال‌های گذشته از فعالیت‌های آن کاسته شد و اخیراً با روی کار آمدن دولت سیزدهم فعالیت این مجمع از سرگرفته شد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه تصریح کرد: در سال‌های ۹۳ تا ۹۵ سامانه‌ای راه‌اندازی شد که ازطریق آن علاقه‌مندان می‌توانند کتابی که به دنبال آن هستند را در کتابخانه‌های تمام دستگاه‌های عضو پیدا کنند.

وی تصریح کرد: کتابخانه ملی ایران در بدو تأسیس در ساختمان سی تیر قرار داشت که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به ساختمان جدید خود منتقل شد. ساختمان اول کتابخانه ملی از منظر مساحت ۴ هزار مترمربع  بود که اکنون به 97 هزار مترمربع رسیده است؛ همچنین طی چند سال اخیر بخش اسناد نیز به کتابخانه ملی ملحق شده است.

مختارپور با اشاره به افزایش چشمگیر منابع کتابخانه ملی پس از پیروزی انقلاب اسلامی یادآور شد: از لحاظ آماری منابع کتاب کتابخانه ملی از ۲۴۰ هزار جلد کتاب پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، به ۴ میلیون جلد در سال ۱۴۰۱ رسیده است؛ از جهت منابع نشریه نیز با افزایش ۳۶۰ هزار جلدی نسبت به سال 1357 روبه رو بوده ایم و هم اکنون پس از گذشت ۴۴ سال از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، تعداد ۳۷۳ هزار مجلد نشریه در کتابخانه ملی وجود دارد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اضافه کرد: منابع نسخه‌های خطّی، مرقع، سنگی و سربی از ۱۲ هزار جلد در سال 1357 به ۷۷ هزار جلد در سال ۱۴۰۱ رسیده است که ظرفیت منابع مخزن کتابخانه ملی نیز از ۴۰ هزار جلد در سال 1357 به ۷ میلیون جلد در سال ۱۴۰۱ ارتقا یافته است.

وی عنوان کرد: تمامی شاخص‌ها در حوزه توسعه کتابخانه‌ها پس از پیروزی انقلاب اسلامی توسعه یافته است و این امر هم به دلیل ماهیت فرهنگی انقلاب اسلامی طبیعی است، ازطرفی شاخص‌های جمعیتی و توسعه‌ای نیز در کشور گسترش یافته است.

مختارپور تشریح کرد: با توجه به اهمیت حوزه کتاب و فرهنگ، هرچقدر در این بخش فعالیت شود کم بوده و جا برای فعالیت بیشتر نیز وجود دارد.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پاسخ به پرسش خبرنگاران پیرامون انتشارات کتابخانه ملی بیان کرد: به دلیل هزینه‌های سنگین انتشار کتاب‌های فاخر، میزان انتشار این کتاب‌ها توسط انتشارات کتابخانه ملی کاهش یافته بود که در سال اخیر کتاب‌هایی در حوزه علم کتاب و دانش شناسی و تاریخ شفاهی به چاپ رسیده است.

وی افزود: درخصوص توسعه دفاتر منطقه‌ای کتابخانه ملی هم مصوبه‌ای توسط هیئت امنای کتابخانه ملی در سال‌های گذشته داشته‌ایم و اکنون ۱۲ دفتر منطقه‌ای وجود دارد، اما برای گسترش این دفاتر نیاز به حمایت بیشتر سازمان برنامه و بودجه و سازمان اداری و استخدامی است.