داخلی
»گزارش
«فهرست آیین‌نامه‌ها، اساس‌نامه‌ها و مرام‌نامه‌های کتابخانه آیتالله بروجردی» رونمایی شد
به گزارش لیزنا، در این نشست که با حضور اساتید، پژوهشگران و پیشکسوتان فهرستنگاری منابع کهن و جمعی از مدیران کتابخانه های عضو مکتا، کتابداران و کتابدوستان برگزار شد، در ابتدا طیبه حاج‌باقریان به ارائه گزارش جامعی از این کتاب پرداخت و گفت: در واقع این فهرست شامل مجموعه‌ای از کتابچه‌های قانون، قوانین و مقررات، مرام‌نامه‌ها، دستورالعملها، اساس‌نامه‌ها و تصویب‌نامه‌هایی است که حجم زیادی از آن جزئی از مجموعه عظیم مرحوم محمد رمضانی است که وقف این کتابخانه شده است.
وی افزود: بعد از اینکه مجموعه مرحوم رمضانی وارد فرایند سازماندهی کتابخانه شد، ما را بر این فکر واداشت که این منابع در واقع خود یک مرجع و منبع پژوهشی است و جا دارد که مجموعه اساس‌نامه‌ها و مرام‌نامه‌ها، یک معرفی توصیفی تحلیلی داشته باشد تا در دسترس پژوهشگران قرار بگیرد. بنده برای توصیف این منابع هیچ نمونه و الگویی نداشتم و شیوه‌ای که در حال حاضر در این کتاب به کار رفته، شیوه‌ای ابداعی بوده که با مشورت اساتید و همکاران به تصویب رسید و بنده به کار بردم.
حاج‌باقریان در معرفی این اثر افزود: در اثر پیش رو حدود 1300 مدخل معرفی شده که هر مدخل شامل سه بخش می‌شود:
بخش اول: مشخصات ظاهری است که شامل مشخصات فیزیکی و شکل ظاهری کتابچه در دست است.
بخش دوم: توضیحات که شامل محتوای اثراست و به صورت تفصیلی معرفی شده است، شامل مندرجات و محتوای کامل است. در واقع این بخش به پژوهشگر اطلاعات کاملی در مورد محتوا ارائه می‌دهد.
بخش سوم: افزوده‌هاست که در واقع شامل قسمتی از منابع می‌شود که بعد از چاپ کتابچه چه به صورت ضمیمه چاپی، چه به صورت دستنویس در اختیار استفاده کننده یا مالک کتابچه قرار می‌گیرد. این ضمیمه‌ها در این بند معرفی شده است. از میان این 1300 عنوان، تقریباً حدود 80 عنوان آن شامل این افزوده‌هاست که اطلاعات ارزشمندی را در اختیار قرار می‌دهد. در واقع ما در میان این اوراق، دستنویس برخی از وزرای وقت، نمایندگان مجلس و مهرها را داریم. همچنین یادداشتهایی از افرادی که در زمان خود این کتابچه‌ها را مطالعه کرده‌اند و به آنها چیزی افزوده یا یادداشتی نوشته‌اند که تحت عنوان افزوده‌ها برای هر مدخل معرفی شده‌اند.
مولف در ادامه عنوان کرد: از کل 1300 عنوان، تقریباً 5 نسخه آن، نسخه خطی است؛ حدود 50 عنوان، چاپ سنگی و الباقی کتابچه‌های چاپی است.
وی همچنین خاطر بیان کرد: پس از اینکه فهرست اولیه برای این مجموعه تعریف شد، برای تنظیم آن بهترین شیوه که به نظر می‌رسید، شیوه موضوعی بود؛ لذا با 17 موضوع، ذیل 17 فصل جداگانه تنظیم شدند. بعضی از فصل‌ها خود شامل بخش‌های جداگانه‌ای بود.
به عنوان نمونه فصل سوم که به وزارت فرهنگ و معارف پرداخته است؛ بخشی شامل آیین‌نامه‌ها، اساس‌نامه‌های مدارس و دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌هاست؛ بخشی مربوط به آیین‌نامه‌های حوزه تألیف و چاپ و نشر می‌شود و بخشی دیگر مربوط به حوزه ادب و هنر که در ذیل فصل سوم آورده شده است.
وی یادآور شد: از لحاظ بازه تاریخی این منابع به دوره‌های قاجار، پهلوی اول و دوم تعلق دارند؛ از لحاظ حجم، آیین‌نامه‌های دوره پهلوی اول تعداد بیشتری را به خود اختصاص داده است، دوره قاجار در مرتبه دوم قرار دارد و دوره پهلوی دوم حجم کمتری دارد.
قدیمی ترین منبعی که در این مجموعه معرفی شده، مربوط به سال1239 شمسی است که مربوط به قانون قشون و امور نظامی است. بعد از آن آیین‌نامه‌ای در حوزه کشاورزی است مربوط به کشت چای و زراعت است.
برای تنظیم این آیین‌نامه‌ها، در ذیل تنظیم موضوعی، بهترین شیوه براساس تاریخ چاپ بود. این به آن دلیل بود که وضع یک قانون با تاریخ چاپ آیین‌نامه آن ارتباط نزدیکی داشت و از طرفی چاپ و انتشار هر قانون، قانون قبل از خود را نقض می‌کرد. بنابراین قوانین هر موضوع را براساس تاریخ نشر مرتب کردیم.
وی در پایان تصریح کرد: برای این کتاب هفت نمایه در نظر گرفته شده: نمایه‌های عنوان، اشخاص، اعلام، اماکن، ناشر، مطبعه و سالشمار شمسی. همچنین در این فهرست سعی شده که همه مندرجات داخل این آیین‌نامه‌ها گنجانده شود و چیزی از قلم نیافتد. در واقع هر کدام از این آیین‌نامه‌ها در موضوعات خودشان می‌توانند منبع اصلی پژوهش و تاریخچه آن حرفه یا رشته باشند.
در بخش دیگری از این نشست حجت الاسلام و المسلمین سید صادق حسینی اشکوری به ارائه نکاتی درباره این اثر پرداخت و در مورد اهمیت این فهرست گفت: همانطور که در مقدمه هم تصریح شده است، پژوهش در این نوع کارها تاریخ تحولات سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران را به خوبی در یکصد سال مورد پژوهش مطرح می‌کند و خلأهایی که در تاریخ علم و پژوهش وجود دارد را برای پژوهشگران هموار می‌کند. نکته دیگر که باید به آن توجه کرد اینکه عموم این آیین‌نامه‌ها و اساس‌نامه‌ها چون در قالب کتابچه‌های کوچک یا جزوات کم حجم منتشر شدند، در کتابخانه ها و مراکز علمی وقعی بر آنها نهاده نمی‌شود. حتی خیلی از آنها از بین می‌روند و فهرست نمی‌شوند. معرفی یکجا و برجسته سازی آنها خیلی برای پژوهشگران می تواند مهم و حائز اهمیت باشد.
حسینی اشکوری به نگته دیگری اشاره کرد و گفت: از میان 1295 عنوان که در دو بخش معرفی توصیفی و مشخصات معرفی شدند، بیش از 950 عنوان از مجموعه وقفی حاج محمد رمضانی (صاحب نشر کلاله خاور) است که اهل فرهنگ با تأثیرگذاری ایشان بر فرهنگ بسیار آشنا هستند که سهم بزرگی در گردآوری منابع مکتوب داشتند و خوشبختانه این مجموعه ارزشمند در کتابخانه مسجد اعظم محافظت می‌شود.
وی تصریح کرد: جا دارد یادی کنیم از مرحوم حاج محمد رمضانی که در آستانه پنجاهمین سال درگذشته ایشان هستیم و امروز پس از سالها زحمات ایشان برجسته و منتشر شده است.
در ادامه وی ضمن برشماری محسنات اثر، تاکید کرد: وجود تصویر مرحوم حاج محمد رمضانی در ابتدای کتاب از محسنات دیگر کتاب است که نشان از ارج گذاری به خادمان علم و فرهنگ است، از دیگر ویژگی‌های این کتاب، اطلاعات حروفچینی و نرم‌افزار و کاغذ مورد استفاده در چاپ این کتاب کار زیبایی است که در ابتدای این کتاب آورده شده، همچنین وجود سربرگ افزوده‌ها، در خیلی از آثار حتی در معرفی چاپهای سنگی به آن توجه نمی‌شود که در این فهرست به آن توجه ویژه شده و یکی از محسنات کار به شمار می‌رود. یک دست بودن معرفی‌ها از دیگر محاسن این فهرست است که خالی از افراط و تفریط و در حد متوسط و قابل قبولی است و جان مطلب ادا شده است. همچنین تنوع نمایه‌ها که برخی از آنها به صورت دستی تدوین شده و تنظیم قابل قبولی است و کار را برای محققان آسان کرده است.
سید صادق اشکوری در پایان ضمن تبریک به کتابخانه مسجد اعظم بابت چاپ این اثر ارزشمند افزود: این کتابخانه در پویایی از مهمترین کتابخانه های قم در عصر حاضر پیشی گرفته است.
در بخش دیگری از این جلسه جناب حجت الاسلام و المسلمین شیخ حسین واثقی مطالبی را بیان کرد و گفت: باید به حاج محمد رمضانی، مدیریت مسجد اعظم، سرکار خانم حاج‌باقریان و همکاران‌شان آفرین گفت که به این موضوعات اهمیت می‌دهند، چنانچه ما بخواهیم در فضای امروز جهان و حتی کشور حرفی برای گفتن داشته باشیم، باید فضاهای حوزوی ما به این گونه موضوعات وارد شوند و اهمیت دهند و فهرست کردن این گونه کتابها و مطبوعات و مخطوطات بسیار سطح کتابخانه را بالا می‌برد و فضای حوزه قم را در میان دانشگاهیان اعتبار می‌بخشد و این موضوعی است که در این کتابخانه به آن پرداخته می‌شود. در پایان آرزو می کنم که در آینده آثار اعلی تر، فاخرتر و کشوری و بلکه جهانی از ایشان به منصه ظهور برسد.
در بخش دیگری از این نشست حجت الاسلام و المسلمین علی اکبر مهدی پور به ایراد سخن پرداخت و گفت: جا دارد ابتدا یادی کنیم از مرجع عالیقدر آیتالله العظمی بروجردی که یکی از آثار ایشان این کتابخانه در کنار مسجد ایشان است و همچنین یادی کنیم از کسانی که این راه را برای ما هموار کردند، اشخاص بزرگی مثل علامه حاج آقا بزرگ طهرانی، علامه محقق طباطبایی که هر لحظه از عمر ایشان با تمام عمر ما برابری می‌کند و هر سطری که ایشان نوشته‌اند، امروز برای ما یک کار باارزش است و ما باید مثل ایشان از لحظه لحظه عمرمان استفاده کنیم؛ لذا نفس ایشان به هر کس رسیده در این زمینه کاربلد شده است، هم آیتالله استاد اشکوری و دیگران که این کارها را انجام می‌دهند. این فهارس برای ما بسیار باارزش است و اساس کار را برای ما روشن می‌کند. مخصوصاً این نوع فهرستها که فنی هستند و هرآنچه در صدسال، گذشته است برای ما نمایان می‌کنند که کار بسیار ارزشمندی است. خدا انشاالله طول عمر باعزت به آیتالله علوی بروجردی بدهد که این کتابخانه ارزشمند را به خوبی اداره می‌کنند.
در پایان این جلسه دکتر علی حیدری یساولی، یکی از افراد فعال در حوزه نسخه‌های خطی و فهرستنگاری، صحبت کرد و گفت: از خانم حاج‌باقریان که شمع محفل فهرستنویسی تخصصی را روشن نگه داشتند سپاسگزاری می کنم، و ضمناز متولیان و مدیران این مجموعه گرانسنگ قدردانی می کنم، و همچنین از اساتید بزرگ این عرصه از جمله حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری، استاد علامه سید احمد اشکوری، استاد محقق آقا عزیز طباطبایی و اساتید دیگر در این عرصه متشکرم.
۱. از توهین به افراد، قومیت‌ها و نژاد‌ها خودداری کرده و از تمسخر دیگران بپرهیزید و از اتهام‌زنی به دیگران خودداری نمائید.
۲.از آنجا که پیام‌ها با نام شما منتشر خواهد شد، بهتر است با ارسال نام واقعی و ایمیل خود لیزنا را در شکل دهی بهتر بحث یاری نمایید.
۳. از به کار بردن نام افراد (حقیقی یا حقوقی)، سازمان‌ها، نهادهای عمومی و خصوصی خودداری فرمائید.
۴. از ارسال پیام های تکراری که دیگر مخاطبان آن را ارسال کرده اند خودداری نمائید.
۵. حتی الامکان از ارسال مطالب با زبانی غیر از فارسی خودداری نمائید.