از سامانه‌های ایرانداک و علم‌سنجی تا تحلیل اطلاعات و رتبه‌بندی موسسات پژهشی

به گزارش لیزنا، اولین گفتگو با مدیران ایرانداک، گفتگو با دکتر محمد حسن زاده، رئیس ایرانداک بود که در سخن هفته اول بهمن ماه با عنوان «ایرانداک جایگاه ستادی کتابخانه‌های دانشگاهی» منتشر شد و این مطلب گفتگو با  دکتر فریبرز درودی معاون اطلاعات علم و فناوری و  دکتر بهروز رسولی عضو هیات علمی و مدیر سامانه‌هاهی ارزیابی و علم سنجی ایرانداک است.

در ادامه گفتگو را می خوانید:

عمرانی: از جناب آقای دکتر حسن زاده خیلی ممنونم، تشکر می‌کنم صحبت جامعی بود حالا با اجازه با آقای دکتر درودی شروع کنیم، معاون اطلاعات علم و فناوری پژوهشگاه. شما صحبتهایتان را در مورد معاونت اطلاعات علمی شروع بفرمائید، من هم کم کم  سوالهایم را خواهم پرسید.

درودی:  با نام و یاد خداوند متعال من تشکر می‌کنم از حضرتعالی، ریاست محترم پژوهشگاه، همکاران گرامی و خبرگزاری لیزنا که این فرصت را مهیا کردند تا درباره فعالیت‌های ایرانداک با هم گفتگو کنیم. خُب همانطور که مستحضر هستید فعالیت اصلی معاونت اطلاعات علم و فناوری، گردآوری، سازماندهی، ذخیره سازی، حفاظت و نگهداری و اشاعه اطلاعات علمی است و در حال حاضر بیشتر با تمرکز بر منابع اطلاعاتی که شامل پایان‎نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی می‎شود به فعالیت خود ادامه می‌دهد. در معاونت فناوری اطلاعات و معاونت اطلاعات علم فناوری چند فعالیت اصلی در حال حاضر انجام می‌شود که یکی عبارت است از ثبت و فراهم آوری منابع اطلاعاتی. در این مدیریت کار اصلی همکاران ما دریافت پیشنهاده‌ها و پارساها که شامل پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی است می‌شود و از طریق سامانه‌ای که در این مدیریت وجود دارد و در وبگاه پژوهشگاه موجود است دانشجویان تحصیلات تکمیلی منابع مورد نظر را بارگذاری می‌کنند.

ع: هر سند اطلاعاتی که به دستتان می‌رسد، پذیرفته و بارگزاری می‌شود؟ به یاد دارم ابتدای تحویل الکترونیکی، فایلهایی توسط افراد بی مسئولیت بارگزاری می‌شد که در آن فقط یک صفحه سلام و به نام خدا و یک عنوان بود،‌و ماشین آن را می‌پذیرفت و دردسر برای همکاران آغاز می‌شد.

د. خیر، همکاران ما در این مدیریت میزان درستی و صحت اطلاعات بارگذاری شده را مورد سنجش قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند در ارتباط با کاربران مشکلات مربوطه به این حوزه را مرتفع بکنند تا اطلاعات پیراسته‌ای در سامانه‌ی پژوهشگاه ثبت بشود.

ع. سپاسگزارم.

د. مدیریت بعدی مدیریت سازمانی و تحلیل اطلاعات است که در این مدیریت منابع اطلاعاتی دریافت شده با توجه به استانداردهای حوزه‌ی علم اطلاعات و دانش شناسی سازماندهی می‌شوند، پردازش می‌شوند و در واقع متادیتا یا فراداده‌ی مورد نظر و کلیدواژه‌های تخصصی به منابع اختصاص پیدا می‌کند و اطلاعات سازماندهی شده نهایی می‌شوند.

ع. در مورد تغییر شیوه سازماندهی نیز در صورتی که تغییراتی داده‌اید و اگر وقتی بود، جنابعالی یا سایر همکاران توضیحی بفرمائید.

د. بله، حتما در ادامه. در مدیریت بعدی که مدیریت حفظ و اشاعه اطلاعات است منابع اطلاعاتی در واقع ارائه می‌شود و یکی از کارهای اصلی این مدیریت فرایند پیشینه پژوهش است. همان طور که آگاهی دارید پیشینه‌ی پژوهش فرایندی است که در ایرانداک به انجام می‌رسد برای اینکه از پژوهش های تکراری جلوگیری بشود، کاربران، عنوان و کلیدواژه‌های پیشنهادی خودشان را برای پژوهش به سامانه اعلام می‌کنند و همکاران این مدیریت با سنجش دقیق مشخص می‌کنند که آیا این کار تکراری است یا خیر و اگر چنانچه کارهای مشابه وجود داشته باشد این را به کاربران اعلام می‌کنند تا در تصمیم گیری نهایی برای انجام فعالیت پژوهشی مورد بهره برداری قرار بگیرد.

ع. طرحهای اشتراک منابع در چه وضعی است،‌آیا آنها هم زیر مجموعه معاونت جنابعالی است؟

د. بله. یک مدیریت دیگر هم در این معاونت وجود دارد که مدیریت اشتراک منابع است که در این مدیریت، فعالیت های مربوط به آمار کتابخانه‌ها به شکل دقیق و منظم انجام می‌شود برای آن که کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعات علمی بتوانند از این آمار در مسیر بهینه سازی فعالیت خودشان بهره بگیرند. و فعالیتهای تازه‌ای هم برای این بخش پیش‌بینی شده که در صحبتهای ریاست پژوهشگاه به آن اشاره شد. این مدیریت در بخش شبکه کتابخانه‌های دانشگاهی نیز فعال خواهند شد .

ع. از فعالیتهای دیگر هم برایمان بگوئید، کارهای در دست اقدام.

د. از فعالیت‌های دیگر باید از تدوین استانداردها و شاخص‌های ارزیابی و تحلیل اطلاعات نام ببرم که در مراحل  پایانی است. این کار به منظور بالا بردن کیفیت کتابخانه‌های دانشگاهی و خدمات آنها که یکی از مدیریت‌های ارزشمند این معاونت محسوب می‌شود انجام می‌شود و جنبه پژوهشی آن برجسته است.

این استاندارد به عنوان طرح پژوهشی آغاز شد و پس از پایان طرح و گردآوری داده‌های مورد نیاز، اینک و با همکاری گروهی از متخصصان و خبرگان با توجه به ویژگی‌های بومی علم اطلاعات و دانش شناسی در ایران و موقعیت کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهشی تدوین شده است به منظور یک دست سازی و بهره‌ وری مناسب کتابخانه‌های آکادمیک کشور که به زودی به یاری خداوند مورد تایید وزارتخانه قرار خواهد گرفت و ابلاغ خواهد شد که تا حد زیادی فعالیت های تخصصی کتابخانه‌های دانشگاهی را پشتیبانی و نیز ارزیابی می‌کند.

ع. همانندجویی هم در حوزه معاونت جنابعالی است؟

د. بله. همانطور که اشاره کردید، سامانه دیگری که در این معاونت فعال است، سامانه‌ی همانندجو است که هدف آن پیشگیری از سرقت علمی است، این سامانه به شکل دقیق و منظم این توانایی را دارد برای اینکه منابع اطلاعاتی تولید شده را مورد ارزیابی قرار بدهد تا چنانچه به شکل ناخواسته احیاناً موارد مشابه بیش از حد استاندارد در متون اطلاعاتی تولید شده وجود دارد به کاربران و مخاطبان اعلام بکند به این منظور که از سرقت علمی پیشگیری بشود و فعالیت‌های اطلاعاتی و پژوهشی به شیوه‌ی منظم و بهتری به انجام برسد.

خُب فعالیت‌های متعددی در این معاونت به انجام رسیده است که همینجا جا دارد از ریاست گرامی پژوهشگاه به دلیل پشتیبانیشان از این فعالیت‌ها سپاسگزاری بکنم.

ع. در مورد شیوه‌های اجرایی تازه در سازماندهی و پردازش اطلاعات نیز قرار شد اگر وقت داشتید، توضیحاتی بفرمائید.

د. حتما. کاری که مدتی است آغاز شده، رفتن به سمت  خودکارسازی سازماندهی اطلاعات است که در حال حاضر در قالب یک طرح پژوهشی این کار به انجام رسیده است و این قابلیت وجود دارد که اصطلاح‌های تخصصی به مدارک به صورت خودکار اختصاص داده بشود و به میزان بسیار زیادی از وقت همکاران مدیریت سازماندهی و تحلیل اطلاعات ذخیره می‌شود و همکاران می‌توانند در فعالیت‌های مطالعاتی برای ارتقای کیفیت سازماندهی و پردازش اطلاعات مشارکت کنند. در تدوین و تولید منابع استاندارد و جدید از جمله دستنامه‌ها و واژگان مستند برای سازماندهی اطلاعات. و به دلیل حجم عظیم کاری که در سازماندهی منابع وجود دارد می‌توانند با تولید منابع مرجع سازماندهی و ایجاد سامانه‌های کمکی برای این کار برای ارتقا بهتر کار و کیفیت مطلوب فرآیند سازماندهی بهره بگیرند. در حال حاضر‌ این خدمت در حال نهایی شدن است و فعالیت مناسبی را در پی دارد.

ع. در بحث اشتراک منابع از شبکه کتابخانه‌های دانشگاهی صحبت فرمودید،‌آقای دکتر حسن زاده هم در مورد این شبکه و جایگاه ایرانداک به عنوان ستاد کتابخانه‌‌های دانشگاهی در وزارت عتف صحبت کردند،‌ اگر ممکن است بیشتر توضیح بدهید.

د. از دیگر فعالیت های موثر معاونت اطلاعات علمی پژوهشگاه، بحث راه اندازی شبکه‌های کتابخانه‌های دانشگاهی است که یک آرزوی دیرینه برای جامعه‌ی علم اطلاعات ایران بوده است که خوشبختانه باید این را به اطلاع برسانم که عملیاتی شده و سامانه فهرستگان این شبکه در حال حاضر راه اندازی و قابل دسترس است، و در واقع می‌شود از منابع اطلاعاتی موجود آن بهره گرفت، در حال حاضر در حدود بیست و شش کتابخانه اطلاعاتشان به شکل کامل در این سامانه وارد شده و بیش از چهل و پنج کتابخانه‌ی دیگر و کتابخانه‌های اساسی و مهم کشور در نوبت ورود اطلاعات کتابشناختی‌شان هستند که با توجه به اینکه کتابخانه‌های دانشگاهی از نرم‌افزارهای مختلف و استانداردهای گوناگون استفاده می‌کنند ورود این اطلاعات زمان‌بر است و برای پاک‌سازی اطلاعات و دقت کافی در پیشگیری از ریزش داده‌ها کار انتقال اطلاعات زمان بیشتری می‌طلبد ولی به نوبت در حال انجام است. تمامی اطلاعات کتابشناختی در این سامانه قابل دسترس خواهد بود و به زودی در سطح کشور و در سطح ملی و کتابخانه‌ها و اعضای کتابخانه‌ها می‌توانند از موجودی هم مطلع بشوند برای اینکه از این مجموعه استفاده‌ی مناسب داشته باشند. خب این کاربرد بسیار مطلوب است و به یاری خداوند قرار است که در مرحله‌ی بعد اشتراک منابع هم در این کتابخانه‌ها انجام بشود و منابع چه به صورت دیجیتال و یا فیزیکی در بین این کتابخانه‌ها به اشتراک گذاشته بشود و اعضا بتوانند از منابع هم بهره بگیرند و آن غایت نهایی این است که این شبکه کتابخانه دانشگاهی در سطح ملی با فعالیت های بین‌المللی مرتبط بشود و بتواند درگستره بین‌المللی، ارتباطات مطلوبی را برقرار بکند. برای این شبکه آئین نامه و دبیرخانه هم پیش بینی شده که به زودی به آگاهی همگان رسانده خواهد شد.

ع. از لطف شما بسیار سپاسگزارم. اکنون برویم سراغ دیگر مدیران و در فرصت بعدی باز از شما خواهیم پرسید.

د. من هم سپاسگزارم.

*****

عمرانی. خُب برویم سراغ آقای دکتر رسولی عزیز و کارهای بسیار بسیار ارزنده‌ای که منشأ آن بودند و در پژوهشگاه دارد اجرایی می‌شود. آقای دکتر شما از کارهایتان بفرمایید تا ما مطلع شویم.

رسولی. خواهش می‌کنم. عرض سلام و ادب خدمت همه‌ی بزرگواران و سپاسگزاری از مجموعه لیزنا که امروز تشریف آوردند به ایرانداک. همانطور که دکتر حسن زاده اشاره فرمودند یکی از محورهایی که ما در پژوهشگاه دنبال می‌کنیم علم‌سنجی است، آن چیزی که به عنوان bibliometrics در واقع امروزه در جوامع علمی و حرفه ای مطرح است، ما در جنبه‌های مختلف آن ورود کرده ایم و انجام می‌دهیم.

ع. ممکن است بیشتر توصیح بدهید که این جنبه ها چیست و چه خدماتی می‌دهید؟

ر. خدمات مربوط به ارزیابی و علم‌سنجی را تقریبا می‌توانیم بگوییم که در چهار پنج سطح ارائه می‌کنیم. یک سطحی از این خدمات، کاربر آن سیاست گذاران کلان کشوری هستند از جمله وزرای علوم و بهداشت و مدیران آن‌ها، معاونان آن‌ها، یک سطحی از این خدمات کاربرانش دانشگاه‎ها هستند، روسای دانشگاه‌ها، کسانی که در دانشگاه‌ها مسئول تصمیم گیری و سیاست گذاری هستند، یک بخشی از این خدمات مربوط است به پژوهشگران، دانشجویان، اساتید دانشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی که خُب می‌خواهند خودشان را ارزیابی بکنند و به خدماتی از این دست نیاز دارند و یک بخشی هم مربوط است به نشریه‌ها و کاربر بخشی از این خدماتمان در واقع نشریه‌های علمی هستند. در همین راستا ما خدماتی را ارائه کردیم، طراحی کردیم و بعضی از خدمات هم به قولی در حال آماده‌ سازی و طراحی است.

ع. این خدمات همه در راستای ارزیابی است. ارزیابی سازمانها و افراد و نشریه ها. ارزیابیها ملی است یا بیشتر در جستجوی جایگاه ایران در جهان است؟

در ارائه این خدمات ما نگاهمان بیشتر به قولی یک ارزیابی یا اصطلاحاً علم‌سنجی مسئولانه است چون از این جهت ما با موسسه‌ها و مجامع بین‌المللی هم داریم کار می‌کنیم دو تا در واقع گروهی که در سطح بین‌المللی مشغول به کار هستند و بحث مربوط ارزیابی مسئولانه یا آنresponsible evaluation metrics  را پیش می‌برند که یکی آن  CoARA – Coalition for Advancing Research Assessment کوارا است که به نوعی به دنبال پیشرفت ارزیابی در مسیر درست آن است که ما جزء امضاکنندگان این در واقع جنبش هستیم

ع. ما یعنی چه کسی؟ ایرانداک یا کلا ایران؟

ر. ایرانداک. یک گروه دیگری هم که در انگلستان مشغول به کار است به عنوان LIS bibliometrics ما با این مجامع بین‌المللی هم از نزدیک کار می‌کنیم تا مطمئن بشویم این اتفاقاتی که در پژوهشگاه می‌افتد، این خدماتی که پژوهشگاه ارائه میدهد آن مبانی مسئولانه و مبانی علمی ارزیابی درست را در واقع داریم.

ع. خدماتی که ارائه می‌دهید چیست و آیا سامانه‌ای در ایرانداک برای این کار دارید؟

ر. خب یکی از کارهایی که ما انجام می‎دهیم و بیشتر کاربر آن سیاست گذاری کلان یا سیاست گذاری در دانشگاه‌ها هستند در سامانه‌ای ارائه میشه به عنوان نما https://nema.irandoc.ac.ir/  که خب از طریق نما ما نزدیک به 90 شاخص را در زمینه‌ی ارزیابی علم، فناوری و نواوری پوشش می‌دهیم، این 90 شاخص دیتاهاشان (داده‌هایشان) را می‌توانیم بگوییم که در واقع از 55 نهاد معتبر بین‌المللی دریافت می‌کنند و از این جهت کمک می‌کنیم که در کشور یک سیاست گذاری مبتنی بر شواهد اتفاق بیافتد یعنی این را در عمل بتوانیم پیاده کنیم در کارهایی که در واقع پیشتر در ایرانداک شکل گرفته نگاه به حوزه ارزیابی به این صورت نبوده که ما در کشور یک سیاست گذاری مبتنی بر شواهد داشته باشیم ولی خب از طریق این کارها و اتفاقاتی که در پژوهشگاه رخ داده الان می‌توانیم بگوییم که زیرساخت این رویکرد سیاست گذاری وجود دارد.

ع. چه کاری شما انجام می‌دهید؟ می‌گوئید که جایگاه ایران چیست و کجاست؟ یا ارزیابی و تحلیل هم به سیاستگزار می‌دهید؟

ر. هر دو کار. از طریق نما ما مثلا جایگاه ایران را در نظام‌های ارزیابی پژوهش ارائه می‌کنیم که به سیاست گذار یک دیدی می‌دهد که من در گذشته چه جایگاهی داشتم الان چه جایگاهی دارم در آینده ممکن است چه جایگاهی داشته باشم که خب این خدمات را ما از طریق نما ارائه می‌کنیم مثلا در قالب یک افزونه پیش بینی می‌توانیم الان در واقع پیش بینی کنیم که جایگاه کشور به چه سمت و سویی حرکت می‌کند یا در گذشته افت و خیزهایی که اتفاق افتاده دلیلش چه بوده که خب این همان استفاده‌ی مسئولانه ا‌ست که ما می‌خواهیم به آن بپردازیم یعنی صرفا نمی‌آییم از طریق یک نمودار به سیاست گذار بگوییم که پارسال چه رتبه‌ای داشتیم امسال چه رتبه‌ای داریم. می‌آییم تحلیل می‌کنیم این را که اگر مثلا رتبه‌مان دو پله پایین آمده یا چهار پله بالا رفته احتمالا دلیل این اتفاق چه بوده، آن نکات سیاست گذاری را در واقع از طریق سامانه نما ارائه می‌کنیم که خوب همانطور که خدمتتان عرض کردم در حال حاضر کاربران ما می‌توانند شاید به بیش از 90 شاخص را از طریق نما دسترسی داشته باشند.

ع. در مورد این 90 شاخص و دسته بندی آن اگر ممکن است بیشتر توضیح دهید.

ر.  این 90 شاخص را در هفت محور دسته بندی کردیم، یک بخش آن مربوط به ارزیابی پژوهشگران است، یک بحث مربوط به ارزیابی نشریه‌ها است، یک محور مربوط است به ارزیابی دانشگاه‌ها که خب عموماً در قالب نظام‌های رتبه بندی جهانی این گزارش‌ها را ارائه می‌کنیم و یک بخش کلی هم داریم در مورد آن نظام‌های ارزیابی فناوری و نوآوری که خب مدام هم به روز می‌شود ما به شکل روزانه سامانه را به روز می‌کنیم علاوه بر این شاخص‌های ما هم به روز می‌شود مثلاً اخیراً ما دو شاخص را در حوزه‌ی هوش مصنوعی شناسایی کردیم و این‌ها را خب رصد می‌کنیم این گزارش‌ها را هم در واقع به شکل نامه برای سیاست گذاران می‌فرستیم هم یک بخشی از این گزارش‌ها از طریق سامانه‌ نما در دسترس کاربران عام ما است. این داده‌ها را رایگان در اختیار قرار می‌دهیم.

ع. همانطور که دکتر حسن زاده به سامانه‌ها اشاره می‌فرمودند، ایرانداک یک سامانه دیگر هم دارد که در همین راستا است، سامانه دانش ایران. اگر ممکن است در این باره هم توضیح بفرمائید. 

ر.  بله، کار دیگری که ما می‌کنیم مربوط به ارزیابی اختصاصاً انتشارات علمی ایران است همانطور که دکتر اشاره فرمودند در ایرانداک، مشارکت ایران در دانش بین المللی را در سامانه دیگری رصد می‌کنیم. در سامانه ای با عنوان "دانش ایران" https://da.irandoc.ac.ir/ ، این سامانه تقریباً می‌توانم بگویم که انتشارات علمی و تاثیر این انتشارات علمی را در قالب نزدیک به چهل سنجه‌ی کمی گزارش آن را منتشر می‌کند.

ع. این سامانه بیشتر به درد پژوهشگران می‌خورد یا سیاستگزاران؟

ر. خُب در این سامانه هم ما بیشتر دنبال آن شفاف سازی و درست کردن چشم اندازی برای سیاست گذاران و مدیران و تصمیم‌گیران آموزش عالی ایران هستیم که خُب در این سامانه ما اطلاعات انتشارات web of science و scopus را دریافت می‌کنیم، این اطلاعات را پالایش می‌کنیم؛ مثلاً ارزشی که از طریق این سامانه ارائه می‌دهیم یکی این است که این داده‌ها را یک‌دست می‌کنیم. اتفاقی که تا حالا در هیچ کجای کشور نیفتاده بود

ع.یعنی چکار می‌کنید؟ منابع مرجع را یک‌دست می‌کنید؟ یا افراد و موسسات را در این پایگاهها یک‌دست می‌کنید؟

ر. خُب ما همیشه می‌گفتیم در web of science  اینقدر انتشارات داریم با این کم و کیف در scopus اینقدر ولی ادغام این دو اتفاق نیفتاده بود. این سامانه‌ی دانش ایران این کار را در واقع انجام می‌دهد. یا مثلاً در سطح دانشگاه‌ها ما نام دانشگاه‌ها را از طریق این سامانه یک‌دست می‌کنیم؛ مثلاً دانشگاهی مثل شهید بهشتی تقریباً می‌توانیم بگوییم که شصت هفتاد جور نوشته می‌شود در انتشارات. خُب این داده‌ها را ما رصد می‌کنیم، پالایش می‌کنیم تا اطلاعات درستی استخراج بکنیم که خب این گزارش‌ها هم همه در سامانه‌ی دانش ایران در دسترس است.

ع. آیا موارد دیگری هم هست که بخواهید اضافه بفرمائید؟

ر. اخیراً با جنبشی که در فضای بین‌المللی در دو حوزه یعنی "علم آزاد" و " visibility (رویت پذیری)" شکل گرفته پژوهشگاه با توجه به آن ماموریتی که در همین حوزه‌ی ارزیابی دارد به این حوزه هم ورود کرده، علاوه بر آن آموزشهایی که ما به کاربرانمان ارائه می‌دهیم، که آقای دکتر حسن زاده هم اشاره کردند، که در قالب کارگاهها می‌تواند اتفاق بیفتد، در قالب نشستها در واقع این کار را ما انجام می‌دهیم یا در قالب همین کرسیهای ترویجی و جلساتی به این شکل، علاوه براین ما در عمل هم می‌خواهیم به دانشگاهها کمک بکنیم به موسسه‌های علمی به پارکهای علم و فناوری که میزان رویت‌پذیری خودشان  را افزایش بدهند. که ما تقریبا از دو سه سال گذشته درگیر این فرایند شدیم. به نظرمان رسید که درست کردن یک رتبه بندی می‌تواند این کار را انجام دهد که دانشگاهها به سوی رویت‌پذیری بیشتر حرکت کنند، چون معتقدیم آغاز اثر گذاری در فضای جامعه به معنای عام آن رویت‌پذیری است، چون طبیعتا تا زمانی که شما دیده نشوید، پسندیده هم نمی‌شوید.

ع. این رویت‌پذیری چه تاثیر ملموسی دارد؟ ممکن است این مساله را باز کنید و بفرمائید در مورد کارهایی که برای بهتر دیده شدن یا همانطور که خودتان فرمودید رویت‌پذیری، دارید چکار می‌کنید؟

ر. خُب این رویت پذیری می‌تواند باعث شود که تاثیرگذاری دانشگاههای ما هم افزایش پیدا کند و آن‌چه به اسم ریسرچ ایمپکت Research Impact که ما امروز در موردش صحبت می‌کنیم بهتر شود.

خُب ما دوتا کار را شروع کردیم از دو سال گذشته، یکی رتبه بندی رویت‌پذیری پارکهای علم و فناوری بوده ، که با توجه به ماموریتی که این پارکها دارند، محصولاتی که این پارکها دارند، و داده‌هایی که از این پارکها گردآوری شده، این اتفاق افتاده، ما بیش از پنجاه پارک علم و فناوری کشور را، حال ‌چه در سطح استانها و جه در سطح دانشگاهها ارزیابی و رتبه بندی کردیم که الآن گزارش آن منتشر شده و در دسترس هست.

کار دیگری که انجام دادیم اندازه‌گیری رویت پذیری موسسه ‌های آموزش عالی بوده که فکر می‌کنم ما بیش از دویست موسسه آموزش عالی را تقریبا ارزیابی کردیم بر اساس 40 سنجه مرتبط در حوزه رویت‌پذیری. مثلا اینکه اینها در پلتفرم رسانه‌های اجتماعی چگونه در دسترس هستند که خُب این داده‌ها را گردآوری کردیم، و در دسترس قرار گرفته است، البته هنوز رونمایی نشده که انشاءالله حالا با همکاری آقای دکتر حسن‌زاده در آینده‌ای نه چندان دور این اتفاق خواهد افتاد و از این پروژه‌ هم رونمایی می‌کنیم و فکر می‌کنیم که می‌تواند به دانشگاهها خط بدهد که چگونه میزان رویت‌پذیری خودشان را افزایش بدهند که خُب هم برای خود دانشگاهها خیلی خوب است و هم در یک نگاه کلان‌تر به درد کشور می‌خورد، که ما انتشاراتمان بیشتر در دسترس قرار می‌گیرد، در فضاهای بین المللی بیشتر حضور خواهیم داشت و می‌توانیم دامنه تاثیرمان را از سطح ملی به سطح بین المللی هم برسانیم.

ع. کار علم‌سنجی را هم که دارید انجام می‌دهید. سامانه را دیده ام، ‌اگر ممکن است در باره سامانه علم‌سنجی و خدماتی که می‌دهد هم توضیح بفرمائید.

ر. کار دیگری که در پژوهشگاه در واقع در یکی دو سال گذشته آغاز شده، بحث مربوط به علم‌سنجی موسسه‌های آموزش عالی هست که در قالب سامانه علم‌سنجی https://ucid.irandoc.ac.ir/ الآن در دسترس قرار گرفته است. از طریق این سامانه ما بیشتر به دنبال این هستیم که یک رقابتی ایجاد بکنیم، یک رقابت مثبت و سازنده و سالم، بین دانشگاهها که خُب وضعیت و عملکرد پژوهشی خودشان را بهبود ببخشند. الآن نزدیک به 15 سنجه را از طریق این سامانه علم‌سنجی در دسترس قرار دادیم، از جمله شمار انتشارات، شمار استنادها، اچ ایندکس H-Index  ، اچ ایندکس پنج ساله، بحث self Citations (خود استنادی ها)، بحث مربوط به مقاله‌های برترشان، حالا در نشریه های یک درصد برتر، بین اینها الآن ما داده‌هایش را از طریق سامانه‌ها یا نمایه‌نامه‌های وب آو ساینس WOS و اسکوپوس Scopus به قولی داریم داده‌ها را می‌گیریم‌، تحلیل می‌کنیم و در دسترس قرار می‌دهیم. که هم می‌تواند کمک کند به آن سیاست‌گذاری کلان که خُب ما افت و خیزهایمان چگونه‌ است، روندها دارد به چه سمت و سویی حرکت می‌کند، و هم به درد خود دانشگاه‌ها می‌خورد که عرض کردم می‌تواند تبدیل به یک رقابت سازنده و سالمی بشود که بتوانند عملکرد پژوهشی خودشان را بهبود ببخشند. 

علاوه براین ما کمک می‌کنیم به کسانی که در عمل درگیر فعالیتهای علم‌سنجی هستند. من در مورد نشریات نمی‌خواهم صحبت کنم،‌چون دکتر پاک‌نیت این سامانه ما را معرفی خواهند کرد که چگونه به نشریات هم در این زمینه کمک می‌کنیم ولی در سطح پژوهشگران هم ما خدماتی ارائه می‌دهیم، هم برای افزایش رویت پذیری آنها با توجه به مهارتها و دانش اندوخته‌ای که امروزه در پژوهشگاه  وجود دارد، می‌تـوانیم به دوستان کمک کنیم که رویت‌پذیری خودشان را بهبود ببخشند، هم داریم به خدمات جدیدی فکر می‌کنیم که در زمینه ارزیابی به پژوهشگران کمک کنیم. مثلا همین دیروز که من خدمت آقای دکتر حسن‌زاده رسیده بودم، قرار شد یک خدمت جدیدی مثلا در زمینه پژوهشگران دو درصد برتر ارائه کنیم. در واقع این پژوهشگران به ما درخواست بدهند، ما این پژوهشگران را تحلیل می‌کنیم که الآن چه جایگاهی دارند و اگر می‌خواهند در واقع در این لیستها قرار بگیرند، چه کم و کسرهایی وجود دارد. مثلا عرض می‌کنم، در مورد این شاخص‌ها خیلیها نمی‌دانند که یکی از معیارهای ارزیابی این است که شما مقاله تک پدید‌آوری داشته باشید. خُب ما این تحلیلها را در اختیار پژوهشگران قرار می‌دهیم.

ع. اگر خودتان چیزی می‌خواهید اضافه کنید، بفرمائید.

ر. علاوه بر این ما در زمینه آموزش دانشجویان علوم اطلاعات هم کار می‌کنیم. اینجا فضای بسیار خوبی برای کارورزی دانشجویان وجود دارد، با توجه به سامانه‌هایی که داریم، ابزارهایی که داریم، مهارتهایی که هست. دانشجویان  می‌توانند به پژوهشگاه بیایند، ما در خدمتشان باشیم، هم اساتید ما تخصص لازم را دارند، ‌هم مسایلی که اینجا وجود دارد مسایل واقعی است،‌ بنابراین دانشجویان می‌توانند کار بکنند. در واقع در همین یک سال گذشته، ‌از دانشگاهها 7، 8 نفر به عنوان کارورز در پژوهشگاه حضور داشتند و به این شکل ما می‌توانیم به آن فضای دانشگاهی هم کمک بکنیم که فارغ‌التحصیل‌های ما از نظر حرفه‌ای فارغ‌التحصیل‌های  با کیفیت‌تری باشند.

این‌ها کارهایی بود که ما انجام می‌دهیم، حالا اگر لازم شد باز خدمتتان هستم.

ع. فقط یک سوال بپرسم. اشاره کردید موسسه‌های آموزش عالی،

ر. بله

ع. خدمات ایرانداک کشوری هستند یا فقط وزارت علوم.

ر. ما بعضی خدماتمان در واقع مربوط است به کل موسسه‌های آموزش عالی. مثلا کارهایی که در حوزه رتبه‌بندی انجام می‌دهیم، مخصوصا تحلیل جایگاه،‌ افزایش رویت پذیری، این کل موسسات آموزش عالی می‌توانند کاربر ما باشند. اما بعضی از کارهایی که داریم، مثلا همین سامانه علم‌سنجی که خدمتتان عرض کردم، یک ماموریتی است که از طرف وزارت علوم به ایرانداک سپرده شده، بنابراین طبیعی است که بعضی از خدماتمان محدود باشد به موسسه‌های وزارت علوم ولی نگاه ما یک نگاه جامعی است. اگر از جای معینی، درواقع به ما ماموریتی سپرده نشده باشد، ‌نگاهمان نگاه جامعی است که به همه موسسه‌های آموزش عالی کمک کنیم فارغ از این که چه وابستگی سازمانی – وزارتی  دارند.

ع. بسیار تشکر می‌کنم و اگر اجازه بدهید برویم سراغ آقای دکتر پاک نیت و معاونت فناوری اطلاعات پژوهشگاه.      

... ادامه دارد...