ایرانداک جایگاه ستادی کتابخانه‌های دانشگاهی

لیزنا، سید ابراهیم عمرانی، سردبیر: ایرانداک جایگاه سازمانی کتابخانه‌های دانشگاهی در ستاد وزارت علوم است. این را بارها و بارها یادآوری کرده‌ام. به سال تاسیس گروه کتابداری برگردید، به سال تاسیس انجمن کتابداران ایران برگردید، و به سال تاسیس وزارت علوم و آموزش عالی و جدا شدن آن از وزارت فرهنگ، آموزش و پرورش امروز، برگردید. در همان سالها که کتابداری ایران جنب و جوش فراوانی را طی می‌کردکه در مقاله مشترک علی سینایی و پروفسور جان هاروی این شور و نشاط را به روشنی می‌بینید. و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که از یک کتابخانه کودک که در سال 1342 در پارک لاله فعلی شروع به ساخت کرده بود در سالهای 1345 و 1346 تبدیل به کانونی شد که در توسعه فرهنگی کشوری نقشی جدی را آغاز کرد. اینهمه نشاط در میانه دهه 1340 شگفت‌انگیز  است.

ایرانداک پس از جدایی وزارت علوم از وزارت فرهنگ، در سال 1347 در دو طبقه از 8 طبقه ساختمان رستم گیو که بعدها ساختمان بنیاد فجر نام گرفت و بار دیگر به ساختمان شماره 8 وزارت علوم و آموزش عالی تغییر نام داد افتتاح شد تا امروز که همه آن 8 طبقه (7 طبقه در بالا و یک طبقه در زیرزمین) در مالکیت پژوهشگاه علوم و فناوری اطاعات ایران است.

وظیفه ایرانداک فراهم آوری و اشاعه بود و تبراک هم در طبقه سوم افتتاح شد که با رهبری پوری سلطانی سازماندهی را با تاکید بر موجودی کتابخانه های دانشگاهی آغاز کرد.

ایرانداک کتابخانه بسیار خوبی در طبقه هم کف ساخت که در کنار کتابها، وظیفة دیگرش گردآوری همه مجلات فارسی و ایرانی بود و چکیده همه مجلات ایران را در دو سری علوم و علوم اجتماعی منتشر می‌کرد.

ایرانداک وظیفه حمایتی دیگرش برای کتابخانه های دانشگهی چاپ تمبرها و ایجاد نظام امانت بین کتابخانه‌ای بود که ما کتابداران قدیمی ارزش این خدمت را خوب به یاد داریم. خدمات تحویل مدرک نیز از کارهای این مرکز و پشتیبانی از کتابخانه های دانشگاهی بود.

آموزش کتابداران دانشگاهی نیز در همه آن ساالها بر عهده ایرانداک بود. من خود در کلاسهای آقای سینایی و خانم سلطانی در این ساختمان شرکت کرده بودم.

این خدمات با وقفه‌ای کوتاه پس از بهمن ماه 1357، در سالهای میانی دهه 1360 با شدت و حدت ادامه یافت و ار ابتدای دهه هفتاد همه این خدمات رایانه‌ای شد و طرحهای خدمات بین کتابخانه‌ای هم به طرح غدیر و طرح امین ارتقاء یافت. و در همه این مدت گنجی ذخیره شده در زیر زمینهای ایرانداک از کاغذ به رایانه ورود اطلاعات شد و همه پایان‌نامه ها و همه چکیده‌ نامه‌ها به شکل‌های گوناگون در اختیار همه قرار گرفت و همه دانشگاه‌ها تا سال 1386 همه پایان نامه‌ها را بر اساس قانون به ایرانداک تحویل می‌دادند و ایرانداک از یک مخزن واحد و متمرکز در اختیار دانش‌پژوهان قرار می داد. الآن دوست دارم و باید مانند پیرزنان مشت برسیینه بکوبم و بگویم  بشکند دستانی که در آن سال زمزمه فروش انفرادی پایان‌نامه در هر دانشگاه را راه انداختند، ‌و تفرقی ایجاد کردند که سالها به طول انجامید تا دو رئیس پیشین ایرانداک به دنبال تمرکز مجدد باشند و در نهایت سال گذشته که به همت دکتر حسن زاده، یک بار دیگر این وظیفه به جایگاه اصلی خود یعنی ایرانداک بازگشت. آن گروه از نظر من نابخرد،  اصلا به این فکر نکردند که بزرگان چرا این تمرکز را از ابتدا قانونی کرده‌ بودند.

ایرانداک کماکان در تلاش برای پشتیبانی کتابخانه‌های دانشگاهی است و لیزنا تقاضای مصاحبه با رئیس و مدیران ایرانداک را طرح کرد که خوشبختانه پذیرفته شد و این مصاحبه انجام شد و تقدیم خوانندگان می‌شود. لیکن به علت طولانی بودن در چند بخش تقدیم خواهد شد که بخش اول آن را این هفته و به عنوان سخن هفته تقدیم می‌کنیم و به مرور ادامه گفتگوها را نیز تقدیم حضور خواهیم کرد. امیدواریم همه استفاده کنند و از خدمات نوین ایرانداک آگاه شوند.

و امید داریم ایرانداک با این شاکله جدید،‌ و با ایجاد شبکه کتابخانه‌های دانشگاهی در انسجام تشکلهای کتابداران نقشی مفید ایفا نماید.

سردبیر

مصاحبه با رئیس و مدیران ایرانداک:

عمرانی. جناب آقای دکتر حسن زاده و مدیران محترم پژوهشگاه خیلی خیلی از حضورتان تشکر می‌کنم، از اینکه دعوت لیزنا را پذیرفتید و درباره ایرانداک و تلاشهای سه سال گذشته برای خوانندگان ما صحبت می‌کنید قدردانی می‌کنم و با اجازه شروع می‌کنم و با ذکر مقدمه‌ای کوتاه سوالهای خودم را می‌پرسم.

همیشه و فراوان در یادداشت‌های لیزنا در مورد مشکلات کتابخانه‌های دانشگاهی و پژوهش در ایران بحث شده و چیزی که اغلب کتابداران به آن اشاره می‌کنند و صحبت می‌کنند مفقود بودن جایگاه کتابخانه‌های دانشگاهی در نظام آموزش عالی یعنی در وزارت علوم ، تحقیقات و فناوری ایران است. در ستاد این وزارتخانه کجا هستیم ما؟ چه کسی از ما پشتیبانی می‌کند؟ چه کسی به ما برنامه می‌دهد؟ چه کسی به ما خدمت می دهد؟ من به شخصه همه جا نوشته و پاسخ می‌دهم ایرانداک؛ آن زمان که کتابدار دانشگاه تهران هم بودم همین مساله را داشتم و همکاری نزدیکی با ایرانداک در ده‌های 60 تا پایان دهه 1380 داشتم. و اینجا هستم نه به این خاطر که سه سال است آقای دکتر حسن زاده که خود کتابدار است اینجا است؟ واقعیت این است که با باور جدی خودم همیشه می‌گویم سال 1347 این مرکز تاسیس شد برای خدمت به پژوهشگران دانشگاهی ایران، خدمت به کتابخانه های دانشگاهی ایران و بار سنگینی را تا به امروز به شانه کشیده و فراز و فرود داشته مثل همه مسائل دیگر که در این کشور اتفاق افتاده. اما به هر حال از همان زمان تا به الان شاهد خدمت رسانی ایرانداک به کتابخانه‌های دانشگاهی  بوده و هستیم، خدماتی که غیر قابل انکار است، از فهرست مندرجات مجلات که در دهه 50 منتشر می‌کرد تا خدمات تحویل مدرک، امانت بین کتابخانه ایبگیرید تا زمان بعد از انقلاب که کامپیوتر آمد، سیستم ها آمدند و شبکه آمد و باز تلاش ایرانداک را شاهد بوده و هستیم. طرح غدیر  و طرح امین را اجرایی کرد و اکنون سامانه‌های مختلف که در حال ارائه خدمات هستند. من امروز می خواستم خواهش کنم از همینجا شروع بفرمایید که ایرانداک و پژوهش در کشور، ایرانداک و کتابخانه‌های دانشگاهی در کشور، در کجای سپهر آموزش عالی ایران هشتند؟ آقای دکتر ایرانداک دارد چکار می‌کند؟

دکتر حسن زاده: بسم الله الرحمن الرحیم. تشکر می کنم از آقای عمرانی و همچنین لیزنا که همیشه تلاش می‌کنند که اخبار و رخدادهای حرفه‌ای را بازتاب بدهند و ابتدا به همه عزیزانی که این مصاحبه را مطالعه خواهند کرد عرض سلام و ادب دارم. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران که همه آن را به ایرانداک می‌شناسند در طول حدود شش دهه فعالیت خود به صورت پایدار تمام تلاش خود را در دو مسیر سازماندهی کرده است. اولین مدیریت اسناد و مدارک علمی بوده که در دل مدیریت، گردآوری آن‌ها، سازماندهی آن‌ها، اشاعه آن‌ها و استانداردسازی و توسعه قالب‌های مربوط به هر کدام از این مراحل. دومین مسیر تعامل با نهادهای بالادستی و همچنین تعامل با سازمان‌های همکار از جمله دانشگاه‌ها‌، پژوهشگاه‌ها، پژوهشگران، نهادهای ملی و بین المللی بوده است. در همکرد این دو جهت گیری نشان دهنده ماهیت فعال و پویا و البته چند وجهی این سازمان است. بعد از تغییر و تحولاتی که از مرکز اسناد و مدارک علمی ایران به پژوهشگاه اسناد و مدارک علمی ایران و بعد از آن به پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، ایرانداک، رخ داد ما شاهد پویایی هستیم و این پویایی هم در محتوا بوده، هم در ابزار بوده و هم در خدمات. ساختار ممکن است در طول زمان تغییر پیدا کرده باشد اما واقعیتی وجود دارد و آن واقعیت این است که ابزارها در حال توسعه بوده و محتوا روز به روز به بلوغ رسیده و تکامل پیدا کرده و ما امروز در یک سازمان بالغ و تاثیرگذار حضور داریم.

ع. اکنون به نظر خودتان فعالیت اصلی چیست؟ پژوهش یا خدمات؟

ح. ایرانداک دو قسمت است؛ در واقع اگر بخواهیم تصویر کلی از پژوهشگاه علوم و فناوری ایران، ایرانداک، ارائه بکنیم، دو قسمت است. یک قسمت آن بر می‎گردد به معاونت اطلاعات علم و فناوری که اصلی ترین وظیفه آن گردآوری، پاکسازی، سازماندهی و اشاعه اطلاعات مربوط به پایان نامه ها، رساله ها، کتاب‌ها، طرح‌های پژوهشی و سایر اسناد علمی است که عمدتا ابزار کار پژوهشگران هستند اعم از اعضای هیئت علمی و دانشجویان. در طول زمان استانداردهای مختلفی شکل گرفته ابزارهای مختلفی توسعه پیدا کرده و نیاز به هماهنگی ها و همکاری‌های متعدد و متنوع بوده است که ایرانداک تلاش کرده خود را با آن تحولات و پویایی‌ها وفق بدهد. در آن عرصه اگر من مثال بزنم؛ یک مدتی پایان نامه ها را به صورت چاپی، دستنویس از سال 1325 تا سال 1394 تحویل می‌دادند و همکاران آن را دریافت می کردند و اطلاعات را ثبت می‌کردند و پروژه‌های تحقیقاتی و طرح های پژوهشی و سایر اسناد هم همینطور اما از سال 1394 به این سو تحویل چاپی پایان‌نامه‌ها و اسناد تقریبا منسوخ شده و ایرانداک همه مدارک خود را به صورت الکترونیکی دریافت می کند یا اینکه در سال‌هایی پژوهشگران برای آنکه در بین پایان‌نامه‌ها و کتاب و اسناد جستجو کنند در تالار کاوش ایرانداک این کار را انجام می‌دادند اما امروزه از طریق وبگاه و سامانه گنج و سایر سامانه‌ها این کار را انجام می‌دهند. این سفر در حوزه معاونت اطلاعات علم و فناوری امروز که آن تبلور ایرانداک را شامل می شود یک همپایی تاثیرگذار و تعیین کننده بوده است.

ع. در این مورد اگر ممکن است توضیح دقیقتری بدهید.

ح. به این معنا است که یک مدتی مشکل دانشجویان این بوده که به کتاب دسترسی داشته باشند و یا آن را از کتابخانه‌های مختلف امانت بگیرند. پژوهشگاه یا ایرانداک تلاش کرده که طرحی مانند غدیر و امین را راه اندازی کند و خدمات کتابخانه‌ها را به اعضای غیر عضو تعمیم بدهد که این تا شروع کرونا اجرا می‌شد اما از زمانی که فناوری غلبه پیدا کرده و دستیابی به منابع علمی از طریق سامانه امکان پذیر شده است، پژوهشگاه تلاش کرده است با راه اندازی شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران این سرویس ها را ارائه کند

ع. در مورد این سامانه یا به گفته خودتان شبکه هم توضیح بیشتری بدهید.

این سامانه را هم توضیح خواهم داد. برای ما یا یک مدتی محتوا الویت شماره یک بود و به هر حال پژوهشگاه محتوا را گردآوری کرده است و از یک زمانی به بعد فراداده ارزش بیشتری پیدا کرده، پژوهشگاه شروع کرده به راه اندازی سامانه ها و ابزارهایی که امکان تولید فراداده را بیشتر و دقیقتر فراهم می‌کند. در این زمینه خُب این محدود به پایان‌نامه و رساله نمانده است. الان پژوهشگاه دارای سامانه‌هایی است که جایگاه ایران در تمامی رتبه‌بندی‌های بین‌المللی در حوزه علم فناوری و نوآوری را نمایان می‌کند. یا مشارکت ایران در دانش جهانی را نشان می‌دهد. یا وضعیت و جایگاه مقایسه‌ای تمام دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های زیرمجموعه وزارت علوم از منظر تعداد مدارک منتشر شده، استنادات،  H-Index، یا مناطق جغرافیایی که در آن‌ها انتشاراتشان منتشر شده، همکاری‌های ملی و بین‌المللی و سایر شاخص‌ها را در آنجا جمع‌بندی می‌کند.

از طرف دیگر در آن قسمت باز معاونت اطلاعات علم و فناوری استانداردسازی را شروع کرده و تلاش کرده آنچه که در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی به عنوان یک مأموریت تعریف می‌شود آن ها را قالب‌بندی توسعه‌پذیر بکند و طبق استانداردها بتواند از آنها حمایت کند و بتواند آن‌ها را از اضمحلال و نابودی نجات بخشد، و این مأموریتی بوده که در بخش معاونت علم و فناوری بر عهده پژوهشگاه بوده که خب مسیر ثبت، سازماندهی، مشابهت‌یابی، همانندجویی و نهایتا پالایش در اختیار گذاشتن برای جستجو مسیری بوده است که در آنجا انجام می‌شده و امروزه ما افتخار داریم که اقیانوسی از داده ها و اطلاعات را در پژوهشگاه میزبانی می‌کنیم که صد البته این اقیانوس نیازمند امنیت دیتا، امنیت سخت افزار، توسعه ابزارهایی برای نگهداری و دسترس‌پذیر ساختن آن‌ها است.

بخش دوم پژوهشگاه علوم و فناوری ایران به جنبه‌ی آکادمیک و پژوهشگاهی آن برمی‌گردد که در سال‌های اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته که سه پژوهشکده با عنوان‌های پژوهشکده علوم اطلاعات، پژوهشکده فناوری اطلاعات و پژوهشکده جامعه و اطلاعات با حضور اعضای هیئت علمی توانمند و تاثیرگذار به کار خود ادامه می‌دهند.

ضمنا لازم است یادآور شوم که پژوهشگاه به کرات رتبه یک و دو در بین پژوهشگاه‌ها را به خود اختصاص می‌دهد و این نشان دهده تلاش موثر عزیزان ما در پژوهشکده‌هایمان بوده و هست.

باز در قسمت پژوهشگاهی ما تلاش کردیم که در سال های اخیر، در سال 1401 هویت فناورانه را به هویت پژوهشی پژوهشگاه اضافه بکنیم که توجه جدی به آزمایشگاه‌ها بوده است. الان افتخار داریم که شش آزمایشگاه در پژوهشگاه فعالیت خود را آغاز کرده‌اند که بعضی از آن ها سابقه دیرین دارند مثل آزمایشگاه روبوداک که دستیار پژوهشگر هوشمند را توسعه می‌دهد و همچنین پژوهشگاه تحلیل داده‌های شبکه‌های اجتماعی و پژوهشکده سیاست‌گذاری علم فناوری و نوآوری یا عنوان دقیق آن طراحی سیاست فناوری و نوآوری. سه آزمایشگاه که در همین دو سال گذشته ایجاد شده است نشان دهنده یک جریان جدید در پژوهشگاه است و آن توجه به هوش مصنوعی علم باز و نسل جوان است. ما برای این حوزه آزمایشگاه هوش مصنوعی و تحلیل داده را فعال‌سازی کردیم که عزیزانمان حتما می‌دانند که ایرانداک به لحاظ دسترسی به داده‌های حاصل از پژوهش‌های علمی این قابلیت را دارد که برای پردازش‌های هوش مصنوعی کمک‌کار تمامی توسعه‌دهندگان محصول و خدمت هوش مصنوعی باشد و به لحاظ زیرساخت هم با در اختیار داشتن قابلیت‌های پردازشی مناسب و همچنین برنامه‌ریزی برای توسعه آن امکان ارائه خدمات به نظام دانشگاهی در زمینه پردازش‌های با قدرت بالای هوش مصنوعی است. همچنین در سیاست‌گذاری برای هوش مصنوعی و آموزش و ترویج برای هوش مصنوعی، مدارس هوش مصنوعی چندین بار در پژوهشگاه توسط آزمایشگاه هوش مصنوعی و تحلیل داده برگزار شده است. آزمایشگاه دیگرمان کودکان و فضای مجازی است که با دیجیتال کیدز آن‌ها را می‌شناسیم  با هدف ایجاد زمینه برای آموزش نسل آینده، برای تعامل موثر و اثربخش با فضاهای مجازی و همچینین فناوری های نوظهور است که این یک مسئله‌ای است که شاید فکر ایرانداک برای آینده ایران است و ایرانداک به دنبال این است که آینده کشورمان و نسل جوان و کودکانمان را در مسیر دستیابی به تفکر خلاق و نوآورانه هموار بکند. آخرین آزمایشگاه که مجوز فعالیت گرفته علم آزاد است که امروزه ترند جهانی و روند جهانی است. ما اگر بخواهیم در دنیای آینده موفقیتی را حاصل بکنیم حتما نیازمند این خواهیم بود که علم آزاد را در کنار کودکان دیجیتال، در کنار هوش مصنوعی، تحلیل شبکه های اجتماعی، طراحی سیاست علمی فناوری نوآوری و روبوداک قرار بدهیم که این شش آزمایشگاه به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

کار مهم دیگری که ما تلاش کردیم که جا بیاندازیم مرکز کارآفرینی و نوآوری و همچنین مرکز رشد فناوری‌هاست که بنابراین است در این مرکز رشد و کارآفرینی و نوآوری عرصه برای رشد ایده های نوآورانه وجود داشته باشد که خب امروزه با ایجاد فضای کار مشترک و همچنین پذیرایی از کسانی که صاحبان ایده هستند در همکاری با معاونت محترم فناوری وزارت علوم و تحقیقات و سایر نهادها این کار در حال انجام است.

یک بخش بسیار تاثیرگذار ایرانداک که من آن را ذیل قسمت سوم طرح می‌کنم در واقع بعد از معاونت علمی فناوری، و داده های علمی فناوری ایران، بُعد آموزش ما است. اداره آموزش ما زیر مجموعه معاونت پژوهشی است اما تاثیر بسیار زیادی داشته است که از قدیمی‌ترین واحدهای پژوهشگاه است که در سه سطح کار خود را ادامه می‌دهد. یک سطح آموزش‌های دانشگاهی رسمی است که پذیرش دانشجوی دکتری و امسال برای اولین بار دانشجوی کارشناسی ارشد در زبانشناسی رایانشی و توسعه آن به رشته‌های دیگر در دستور کار قرار گرفته است. لایه دوم مدارس تخصصی است که ما بیش از دوازده مدرسه را در طول یک سال گذشته برنامه‌ریزی و اجرا کردیم که مدرسه از پیشنهاد تا دفاع، مدرسه حقوق مالکیت معنوی، مدرسه هوش مصنوعی، مدرسه زبانشانسی و این‌ها در واقع جزو مدارسی بوده‌اند که به تعداد زیادی افراد در این مجموعه آمده‌اند و صفر تا صد یک موضوع را یاد گرفته‌اند. سطح سوم آموزش‌های انفرادی و آموزش‌های کارگاهی ما است که به صورت هفتگی، ماهیانه و ادواری در قالب زنگ ایرانداک در قالب دوره‌هایی که نیازمند دانشگاه‌ها هستند برگزار می‌شود. و آموزش کتابداران یکی از مهمترین مراکز توجه ماست. دو فعالیت خیلی مهم دیگر وجود دارد که خیلی به نظرم لازم است به آن اشاره کنیم؛ یکی آنکه ما میزبان شورای تأمین منابع علمی کشور هستیم و افتخار ما است که در طول یکسال گذشته با تسویه بخش مهمی از بدهی‌های چهارده ساله دانشگاه‌های کشور به ناشران بین‌المللی و خرید اشتراک جدید امکان دستیابی دانشگاه‌های کشور به پایگاه‌های اطلاعاتی و ابزارهای غنی شده با هوش مصنوعی آن‌ها دسترسی داشته باشیم و برنامه‌ای داریم که این تأمین منابع علمی به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از آموزش عالی برای همیشه به صوت پایدار در دستور کار ما باشد که در این زمینه هم برنامه‌هایی وجود دارد، هم عملیاتی در حال اجرا است و هم هماهنگی هایی صورت گرفته است. ما همچنین میزبان دبیرخانه ملی شهر هوشمند ایران هستیم که امسال پنجمین نمایشگاه و کنفرانس شهر هوشمند را در مصلی اجرا کردیم با حضور صاحبان کسب و کار و همچنین دانشمندان و اندیشمندان. پارسال هم اجرا شده بود و در آینده هم تداوم پیدا خواهد کرد چرا که ما اعتقاد داریم شهر هوشمند یعنی فضایی که انسان‌ها در آنجا با آرامش و رو به رشد زندگی می‌کنند و فضای رشد و بالندگی برای شهروندان برقرار است اعم از شهری و روستایی و طبقات مختلف.

یک افتخار دیگر که پژوهشگاه به خود می‌بالد میزبانی جایزه ملی فناوری اطلاعات است که امسال افتخار داریم هشتمین دوره آن را برگزار کنیم و در سه قالب جایزه فناوری اطلاعات برتر، مدیران برتر فناوری اطلاعات و شرکت های تحول آفرین که خب این هم یک بخش بسار مهمی از کارهایی است که در ایرانداک انجام می‌شود و قاعدتاً این یک آغازی است برای کسب  و کارها، شناخته شدن آنها، توسعه آنها و همچنین برنامه ریزی برای آینده بهتر.
در حوزه کتابخانه های دانشگاهی که حضرتعالی سوالتان معطوف به آن بود و من تشویق شدم یک شمایی از کلیت پژوهشگاه را خدمت شما عرضه کنم؛ اصولاً نباید بین کتابخانه‌های دانشگاهی و ایرانداک فاصله تصور کرد و اصولاً ایرانداک بخشی از کتابخانه‌های دانشگاهی است و کتابخانه‌های دانشگاهی عضو تاثیرگذار شبکه ایرانداک هستند و به همین دلیل ما سه کار را در ایرانداک در این زمینه ساماندهی کردیم:

یکی به صورت سالیانه و به صورت منظم آمار مربوط به کتابخانه‌ها از خودشان گردآوری و دسته بندی می‌شود و به صورت سالیانه در قالب کتاب و همچین سامانه منتشر و در معرض دید و استفاده عزیزان قرار می‌گیرد که این خود هویت‌بخشی به کتابخانه‌هاست که کتابخانه‌ها موجودیتی هستند با این همه دارایی و این دیتاها در طول زمان نشان دهنده روند رو به رشد یا تغییرات در مسیر شاید فروکش کردن باشد.

 اما کار دوم در حوزه کتابخانه‌های دانشگاهی برای ایرانداک عبارت است از تدوین استاندارد کتابخانه‌های داشگاهی ایران. با وجود اینکه استاندارد در حوزه کتابخانه‌های دانشگاهی در دنیا مورد توجه نهادهای بسیاری بوده است؛ اما در کشور ما تقریبا یا به صورت پراکنده یا به صورت ناتمام یا به صورت فرعی مورد توجه بوده است لذا ما تدوین و ابلاغ استاندار کتابخانه‌های دانشگاهی را در دستور کار قرار داده‌ایم و به اتمام رسیده است و تیم های متنوع و گوناگونی از کشور در این استاندارد مشارکت داشته‌اند و امیدوار هستیم با ابلاغ عنقریب این استاندارد ما بتوانیم ابزار و دستاویزی داشته باشیم که کتابخانه‌های دانشگاهی را از قرار گرفتن در مسیر سراشیبی نجات بدهیم که البته این نیازمند مشارکت و همکاری همه کتابخانه‌ها، معاونین پژوهشی و دانشگاه‌ها است چون اگر کتابخانه را به عنوان مرکز اطلاعات و دانش در نظر بگیریم هیچ موسسه آموزشی بی نیاز از یک کتابخانه قوی، توانمند و پویا نیست.

سومین اقدام ما در حوزه کتابخانه‌های دانشگاهی برمی‌گردد به ایجاد شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی ایران که یک میثاق است؛ به این معنا که باید صدایی برای کتابخانه‌های دانشگاهی وجود داشته باشد که ما تلاش کردیم با یک نگاه سه وجهی این مسئله را مدنظر داشته باشیم و اولین وجه از شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی ، فناورانه است که ما حتما باید یک شبکه‌ای مبنی بر فناوری اطلاعات داشته باشیم که کتابخانه‌ها در آنجا به هم برسند و کارهایشان را انجام دهند. دومین وجه از شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی بعد محتوا و خدماتشان است که آنها محتوا و خدمات خود را در ادامه طرح امین و غدیر بتوانند در شکلی جدید و به صورت ترکیبی با همان طرح، هم آن احیا شود و هم این مورد توجه قرار گیرد، در دستور کار باشد. سومین وجه از شبکه ملی کتابخانه‌های دانشگاهی یک ساختار سازمانی پابرجا و پایدار است که یک شورایی وجود داشته باشد، یک مجمعی وجود داشته باشد که رؤسای کتابخانه‌های دانشگاهی بتوانند از طریق آن با بدنه وزرارتخانه و همچنین با همتایان خود در سایر وزارتخانه‌ها گفتگو و هم اندیشی بکنند و مسائل و مشکلات خود را مطرح بکنند. البته که ایرانداک از مسیر اجرای قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی با مصوب 1396 که آیین نامه اجرایی آن در سال 1398 نوشته شده است و در اسفند سال 1401 مجدد آیین نامه اجرایی اصلاح شده و اکنون ایرانداک به عنوان تنها متولی ثبت همانندجویی و تایید پایان‌نامه‌ها در نظر گرفته شده است در واقع ما با نظام علم، فناوری و نوآوری به عنوان یک کلیت در ارتباط هستیم. برای ما دانشگاه آزاد، دانشگاه‌های وزارت بهداشت، دانشگاه‌های وزارت علوم و سایرین به عنوان یک کل ایران در نظر گرفته می‌شود به همین دلیل همین ارتباط می‌تواند محصولات جانبی و خدمات جانبی متفاوتی داشته باشد هماهنگی‌هایی نیاز باشد انجام شود که الحمدلله پژوهشگاه این کار را به نحو احسنت انجام داده است. پژوهشگاه یک ارتباط تنگاتنگی با دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها دارد و عضو مجامع ملی و بین‌المللی است و مدام به دنبال توسعه آن‌ها است.

 بخش انتشارات ما یکی از بخش های بسیار مهم است و تلاش می‌کنیم یک مامنی برای ناشران دانشگاهی باشیم که آثار خود را از طریق ایرانداک بتوانند به فروش برسانند و از آن طریق ما بتوانیم ذائقه‌سنجی کنیم و ده ها سرویس در ایرانداک برای پژوهشگران از سامانه پرسا که برای پرسشنامه است بگیرید تا سامانه راه برای ساختار و فرمت نگارش پژوهش تا جهت و چیزهای مختلفی که این‌ها همه کارهایی هستند که پژوهشگاه برای جامعه علمی فناوری و نوآوری ارائه می‌کند و من اینجا با این توضیح نسبتا مفصل صحبتم را به اتمام می‌رسانم چون می‌دانم سرنخ ها را داده‌ام که همکاران من توضیحات را برمبنای حوزه تخصصی خودشان بهتر از من و دقیق تر از من ارائه می‌کنند و از شما مجدد تشکر و قدردانی می‌کنم.

...ادامه دارد

عمرانی، سید ابراهیم (1403). «ایرانداک جایگاه ستادی کتابخانه‌های دانشگاهی:  گفتگو با دکتر محمد حسن زاده و مدیران ایرانداک».  سخن هفته لیزنا، شماره ۷۲8، 1 بهمن ماه ۱۴۰۳.