کد خبر: 45567
تاریخ انتشار: سه شنبه, 30 فروردين 1401 - 09:13

داخلی

»

پژوهش و نگارش (پاورقی)

پژوهش و نگارش 60:

درس‌هایی از نیوتون

منبع : لیزنا
حمید محسنی
درس‌هایی از نیوتون

نیوتون نه فقط از آرای دانشمندان بزرگ هم‌عصر و قبل از خود بهره می‌جست بلکه خود نیز با فروتنی ابراز کرده است که اگر توانسته‌ام چشم‌انداز گسترده‌تری از جهان را ترسیم کنم به این دلیل است که بر شانۀ غول‌ها نشسته‌ام.

دقت و حساسیت علمی نیوتون به حدی بود که "به مدتی بیش از 20 سال به انتشار ایده‌ها و آرای خود اقدام نکرد. تا این که توانست با بهبود روش‌های ریاضی آن را ثابت کند." .... گرچه همین تاخیر زمانی برای او خسارت بسیاری هم در پی داشت که در ادامه به آن می‌پردازیم. نیوتون ادعا داشت که من فرضیه‌ای نمی‌پردازم بلکه حقایق مسلم را ابراز می‌دارم.

نیوتون در مقام رئیس ضرابخانه انگلستان هم جدی و خلاق بود و پشتکار عجیبی داشت. در حالی که ریاست ضرابخانه به عنوان شغلی تشریفاتی برای وی برنامه‌ریزی شده بود... اما در ظرف چند ماه نام نیوتون لرزه بر تن تبهکاران می‌انداخت. وی با ابداع روش‌های مطمئن برای ضرب سکه‌ها، همۀ سکه‌های تقلبی را جمع‌آوری و تبهکاران ضرب سکه را به دام انداخت.

نیوتون در کنار پیشرفت‌های علمی خویش، در مطالعاتش در کتاب مقدس نیز به پیشرفت‌های شگفتی نائل آمد. در حالی که روایت‌های اولیۀ عهد جدید را به همان زبان اصلی مطالعه می‌کرد، متقاعد شده بود که این متون را مترجمان و مفسران دوره‌های بعدی بنابر مقاصد و نیت خودشان مخدوش و تحریف کرده‌اند. می‌گفت: ایده و نظر تثلیث (پدر، پسر، رو‌ح‌القدس) یک دوز و کلک پیچیده، و مفهومی ریاکارانه و فریبکارانه است که کج‌اندیشان توطئه‌گر به مسیحیت قالب کرده‌اند. مسیح خدایی و خداگونه نبوده است، و ما باید مستقیما به درگاه خداوند نیایش کنیم.

شاید همین بخش از مطالعات و اعتقاداتش بود که سبب شد در خط مقدم مبارزه با پادشاهی قرار گیرد که می‌خواست دانشگاه را به یکی از پایگاه‌های آموزش کاتولیک تبدیل کند.

جیمز دوم فعالیت و مبارزه‌ای را برای تبدیل کمبریج به یکی از پایگاه‌های آموزش کاتولیکی آغاز کرده بود. اهل علم و دانشگاه در برابر این اقدام به مقاومت پرداختند و نیوتون به قهرمان آنان مبدل شد که اصلا این احتمال نمی‌رفت. مقاومت مصممانه و قاطع او در برابر پادشاه دلیرانه و حتا بی‌پروا از کار درآمد...نیوتون به پاس ایستادگی و مقاومت‌اش، به عضویت پارلمان به نمایندگی از دانشگاه منصوب شد. حضور وی در همین مدت و با استفاده از نفوذش چند نفر را به مقام‌های دانشگاهی با حقوق و دستمزد کافی به عنوان فیلسوفان طبیعی منصوب کرد.

نیوتون در چارچوب سنتی کیمیایی و جادویی به تحقیقات کیمیاگری نیز ادامه می‌داد.... در کمال تعجب، دانشمند طراز اول دوران وی نیز یکی از جادوگران و ساحران پیشگام آن عصر بود.

وی مقاله‌ای نوشت که به جان لاک هم نشان داد و در آن یافته‌های مذهبی‌اش را توضیح داده بود. نیوتون موافقت کرده بود که بدون ذکر نام در هلند منتشر شود. اما در واپسین لحظات پا پس کشید: مردود دانستن تثلیث ممکن است آسیب جبران‌ناپذیری بر کالج او وارد سازد (دست کم تداوم حضور وی را در آنجا دستخوش مشکل کند.)

دعوای بین هوک (دانشمند و یکی از قدرت‌های هدایتگر انجمن سلطنتی) و نیوتون در تاریخ علم معروف است. هوک، نیوتون را به سرقت علمی و انتحال متهم کرد تا حدی که نیوتون از انجمن استعفا کرد اما پذیرفته نشد. وی سوگند یاد کرد که دیگر کار علمی نکند. توضیح آن که انجمن سلطنتی یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین نهادهای سیاستگذار و هدایتگر آموزش و پژوهش در انگلستان است که عضویت دانشمندان در آن افتخاری بزرگ محسوب می‌شود. طبیعی بود که نیوتون نیز با کشفیات بزرگش عضوی برجسته از همین انجمن باشد.

دست‌نوشتۀ پرینکیپا ابتدا برای انجمن سلطنتی فرستاده شد که هوک منشی آن بود. هوک به محض خواندن، آن را سرقت دارایی علمی خودش خواند..... نیوتون 10 سال پیش از نامۀ هوک، قانون عکس مجذوری را کشف و ریاضیات مربوط به آن را استخراج کرده بود اما مشکل این بود که نیوتون کشف خود را نزد خود نگه داشته بود. هالی به ماهیت بهتر کار نیوتون رای داد. ... تمام چیزی که بعدها هوک از نیوتون انتظار داشت نوعی قدردانی از وی بود و هیچ هزینه‌ای هم برایش نداشت که در کتابش به نام پرینکیپا اشاره‌ای به او بکند. اما نیوتون به جای سپاسگزاری از هوک، اکنون از روی بددلی تمام اشارات و ارجاعات به هوک را از کتابش حذف کرد. و از آن پس تا زمانی که هوک در انجمن سلطنتی بود از پذیرش هر مقامی سرباز زد و اجازۀ انتشار هیچ کدام از آثارش را هم به انجمن نداد. و همه دستنوشته‌هایش را نزد خودش نگه داشت. هوک 17 سال در سمت منشی‌گری انجمن ماند تا مرد و همه چیز حل و فصل شد. حتا وی مقام ریاست انجمن را هم نپذیرفت. تا پس از مرگش که پذیرفت.

نیوتون در سال 1704 شاهکار دوم خود به نام اپتیک را منتشر کرد که 30 سال قبل بسیاری از مباحث آن را کشف کرده بود. متاسفانه لایب نیتس فیلسوف آلمانی روایت خودش از حساب دیفرانسیل و انتگرال را 20 سال پیش منتشر کرده بود و اتهامات اجتناب‌ناپذیر سرقت علمی پس از مدت کوتاهی جنجال به پا کرد. ...  مکاتبات و نامه‌نگاری‌های تندی بین اعضای جناح‌های رقیب رد و بدل شد که طی آنها این دو دانشمند بزرگ اروپایی رفتار و گفتار غیراخلاقی شگفت‌آوری را بروز دادند.... نیوتون بر اثر خشم به معنای واقعی کلمه بیمار می‌شد.

این رویکرد غم‌انگیز غیرعلمی به مجادله‌های مرتبط با حق تقدم در میان دانشمندان، به سرعت به صورت سنتی جا افتاد که همچنان در حال گسترش است.

قرار شد انجمن سلطنتی یک هیئت بازرسی را برای کاوش دربارۀ موضوع تشکیل دهد. نیوتون گزارش این هیئت را به سرقت برد و آن را بر حسب خواست و منافع خود به کلی بازنویسی، و حتا بدون ذکر نام خودش در آن تجدید نظر کرد. وی مقاله‌های خصمانه و هتاکانۀ متعددی نیز به نفع خود نوشت. او سایر دانشمندان و ریاضیدانان برجسته و سرشناس را با تهدید وادار کرد به نام خودشان آنها را منتشر کنند. ...نیوتون حتا پس از مرگ لایب نیتس نیز وی را رها نکرد و از آن پس در هر مقالۀ علمی خود، عملا یک پاراگراف ناسزای تند و خصمانه خطاب به رقیب مرحومش گنجانید. اکنون دیگر لایب نیتس دستش از دنیا کوتاه بود و نمی‌توانست اتهام تقلب را پس بگیرد. چنین بدنامی‌ای کماکان برای نیوتون باقی ماند.

این گرایش نیوتون سال‌ها بعد در حکم اتلاف‌ها و هدررفتن‌های یک استعداد بزرگ تلقی شده است. در واقع او هیچ چیز به دست نیاورده است. اما چه چیز می‌توانست به وجود آورد و تولید کند؟

ولتر در مرگ نیوتون و استقبال بی‌نظیر از خاک‌سپاری و احترام به وی نوشت: انگلستان به ریاضیدانی ادای احترام می‌کند که شهروندان سایر ملت‌ها به شاهی که به آنها خدمت کرده است. (استراترن، ص. 32-67)